Fota ria.ru
Jak my pryzvyčajvajemsia da inšaj kultury
Kožny, chto traplaje ŭ novuju krainu, prachodzić praz asnoŭnyja etapy adaptacyi. Ekśpierty pa-roznamu aceńvajuć ich praciahłaść, ale, jak tłumačyć Miła, sapraŭdnaja adaptacyja moža zaniać vialiki čas — da 5-10 hadoŭ.
Źmieny, što adbyvajucca z čałaviekam u pieršyja hod-dva paśla pierajezdu, samyja bačnyja zvonku. Čałaviek tolki pierajechaŭ u inšuju krainu, jamu ŭsio niezrazumieła. U jaho časta źmianiajecca nastroj, šmat chto z emihrantaŭ u pačatku pakutuje na depresiju.
Ale navat potym, kali taki čałaviek užo trochi pryzvyčaiŭsia da novaj kultury i adčuvaje siabie lepiej, jon praciahvaje źmianiacca, bo mianiajecca jaho identyčnaść. My pačynajem razumieć, chto my i jakija my, u vielmi rańnim uzroście, jašče da piaci-siami hadoŭ. Pieršasnaja adaptacyja da novaj kultury nie zakranaje hetyja ŭstanoŭki, ale ŭ dalejšym źmianiajucca i jany. Časta heta datyčycca rečaŭ, jakija my navat nie ŭśviedamlajem, bo jany zachavanyja ŭ našaj psichicy na nadta hłybokim uzroŭni.
Kaniešnie, abstaviny emihracyi ŭpłyvajuć na toje, jak čałaviek siabie adčuvaje paśla pierajezdu, — raskazvaje psichołah. — Sprava nie tolki ŭ tym, nakolki pierajezd vymušany, ale i ŭ najaŭnaści blizkich kala vas, kali vy pakidajecie krainu.
Zaraz my sutykajemsia z vymušanaj emihracyjaj. Mahčyma, niechta z tych, chto źjechaŭ paśla žniŭnia 2020 hoda, źbiralisia niekali ŭ žyćci emihravać, ale nie ŭsie dumali źjazdžać z krainy mienavita zaraz.
Miła Ivanoŭskaja. Fota śpikiera.
Kali čałavieku davodzicca tak chutka pierajazdžać, jon nie moža naležnym čynam da hetaha padrychtavacca. Budučy emihrant nie maje času na toje, kab vyvučyć movu svajoj novaj krainy, vyrašyć usie pytańni na radzimie, padrychtavać niejki padmurak da svajho žyćcia na novym miescy.
U dadatak, pierajezd — heta, jak śviedčyć psichołah, dastatkova mocnaje ŭzrušeńnie. Kali čałaviek pierajazdžaje śviadoma, jon maje matyvacyju, kab pieražyć usie źviazanyja z hetym prablemy, jon viedaje, navošta pierajazdžaje. Kali ž takoj matyvacyi niama, čałavieku bolš składana pieražyvać ciažkija momanty.
Etapy adaptacyi
Spačatku čałaviek pryzvyčajvajecca da źmienaŭ u pobycie. Jon vyrašaje samyja prostyja prablemy: šukaje, dzie źniać žyllo, dzie znachodzicca mahazin, jak kupić tałončyk na aŭtobus i h.d. Pry hetym novaśpiečanamu mihrantu jašče i treba zajmacca svajoj lehalizacyjaj, rychtavać dakumienty, kab znachodzicca ŭ novaj krainie zakonna. Heta vielmi ciažki etap, kali čałaviek prachodzić praź vialikuju kolkaść sustreč ź niečym novym, bo novym dla jaho akazvajecca praktyčna ŭsio.
U samym pačatku čałaviek časam navat nie razumieje, kolki ŭsiaho jamu treba vyvučyć u budučyni. Jamu zdajecca, što treba vyrašyć prosta nievierahodnuju kolkaść pytańniaŭ, i heta prymušaje adčuvać vialiki stres.
Niedzie praz hod paśla pierajezda u mihranta pačynajecca tak zvanaja kulturnaja intehracyja. U hety čas, kali čałaviek žadaje adaptavacca da novaj krainy, jamu prychodzicca vyvučać jaje tradycyi, zvyčai, časam navat aniekdoty i prykazki.
-
Razmova pra kulturnyja realii, rečy, jakija čałaviek ź inšaj krainy naŭrad ci zrazumieje — naprykład, žarty na temu «Ironii losu» ŭ krainach byłoha SSSR, — raspaviadaje Miła. — Hetaja častka adaptacyi prachodzić doŭha, i nie ŭsie całkam zasvojvajuć novuju kulturu. Hety etap bolš spakojny, čym pieršy, ale čałaviek usio roŭna adčuvaje adroźnieńni pamiž saboj i ludźmi navokał.
Tym, chto pryjazdžaje da takoha mihranta ŭ hości, moža zdavacca, što jon całkam uładkavaŭsia ŭ novaj krainie, adnak sam čałaviek dastatkova mocna adčuvaje, što pakul usio nie tak prosta. Šmat zaležyć i ad akružeńnia, i voś jaki prykład pryvodzić psichołah.
Kali žančyna vychodzić zamuž za čałavieka ź inšaj krainy i pierajazdžaje adrazu ŭ siamju, jana zdoleje lepiej zasvoić inšuju kulturu, čym ludzi, što pierajazdžajuć sami pa sabie. U jaje partniora jość siamja, siabry, i takoje akružeńnie moža dapamahčy chutčej zasvoić novuju kulturu. Čužaja dapamoha nie moža całkam pazbavić ad pieražyvańniaŭ, bo čałaviek usio roŭna vymušany adaptavacca da novaj realnaści. Kali ž u novaj krainie niama ni blizkich, ni siabroŭ, pierasialencu davodzicca budavać novaje žyćcio samastojna.
Narešcie, treci etap — asimilacyja ci intehracyja ŭ novaje hramadstva. Jana moža adbyvacca dvuma šlachami. Čałaviek moža stać zusim svaim, nibyta miascovym žycharam, abo ž zachoŭvać u sabie pryznaki inšaj kultury, ale pry hetym vielmi dobra viedać novuju kulturu. Čym bolšaja roźnica pamiž staroj kulturaj i novaj, tym bolš ciažka dasiahnuć takoj asimilacyi.
Ci treba raźličvać na chutkaje viartańnie na radzimu?
Šmat chto ź biełarusaŭ, kali pakidaŭ krainu, raźličvaŭ chutka tudy viarnucca. Takim ludziam bolš składana, čym tym, chto prymaje ćviordaje rašeńnie pierajechać nadoŭha i nie čakać nijakich źmienaŭ u Biełarusi. Našaj psichicy davoli ciažka pieranasić niejkija časovyja i niestabilnyja padziei, pieražyvać niapeŭnaść.
Tamu, raić Miła, varta pryniać dla siabie rašeńnie: ja źjazdžaju i chacia b niejki čas buduju svajo žyćcio ŭ novym miescy. Kali vy hetaha nie robicie, vy nie žyviecie ŭ staroj krainie, ale pry hetym i nie pačynajecie ŭładkoŭvać svajo žyćcio ŭ novaj, vy nibyta zavisajecie pamiž dźviumia krainami. Pierajezd — heta i tak źjava, što prymušaje adčuvać niapeŭnaść, a niežadańnie zvyknucca ź im jašče i paharšaje stan emihranta. Takija ludzi traciać vielmi šmat siłaŭ na žyćcio ŭ niapeŭnaści i praź niejki čas prosta stamlajucca.
Z majho vopytu, kali pryniać rašeńnie zasiarodzicca na novaj krainie, heta palapšaje stan čałavieka, — śviedčyć Miła. — Tady emihrant pačynaje šukać naležnaje žyćcio, uładkoŭvać dziaciej, jon supakojvajecca i intehryrujecca ŭ žyćcio, jakoje praciahvaje iści.
Kali ž čałaviek vielmi mocna pryviazany da žyćcia ŭ minułaj krainie, to jon moža padtrymlivać suviaź z znajomymi, što tam zastalisia. Pieršy čas moža zdavacca, što ŭsio narmalna. Ale potym zaŭvažaješ, što ludzi na radzimie praciahvajuć žyć, ładziać śviaty i hetak dalej, ale ž emihrant apynuŭsia pa-za miežami hetaha žyćcia. Tady treba ŭładkoŭvacca ŭ toje žyćcio, jakoje dastupnaje zaraz, u navakolnaje žyćcio.
Što moža ŭskładnić stan emihranta?
Jość roźnica ŭ tym, jak abžyvajucca na novym miescy ludzi, što pryjechali ź siamjoj, i ludzi, što pierajechali ŭ novuju krainu sami pa sabie. Cikava, što abiedźvie hetyja katehoryi emihrantaŭ, jak śviedčyć Miła, zajzdrościać adna adnoj. Tyja, chto nie maje ni siamji, ni niejkich adnosinaŭ, bajacca, što buduć vymušanyja adny spraŭlacca z usimi ciažkaściami i nie zdolejuć ich z kimści raździalić, i ŭ niečym jany majuć racyju.
Ź inšaha boku, kali pierajazdžaje siamja, vyrastaje kolkaść pytańniaŭ, što treba vyrašyć. Naprykład, baćkam treba niekudy ŭładkavać dziaciej na novym miescy, taksama treba zrabić naležnyja ŭmovy žyćcia i pracy dla abodvuch partnioraŭ.
Moža akazacca i tak, što nie atrymajecca sapraŭdy raździalić svaje pieražyvańni z partnioram, bo jon nie moža spravicca z ułasnymi chvalavańniami. Toje, što treba nam, kab spravicca sa stresam, moža nie supadać z patrebami partniora, i tady my budziem mieć spravu jašče i z kanfliktami ŭ adnosinach.
Miła nazyvaje jašče adnu źjavu, što moža ŭskładnić stan ciapierašnich emihrantaŭ ź Biełarusi. Heta pamiać pra represii i parušeńni pravoŭ čałavieka ŭ ich rodnaj krainie.
Sprava ŭ tym, što častka našaj identyčnaści źviazanaja ź miescam, adkul my rodam i dzie my vyraśli. Kali hetaja kraina maje ŭ našych vačach stanoŭčy vobraz, to paśla pierajezda pamiać pra hety vobraz nas padpitvaje. Ale ž zaraz biełarusy, što pakidajuć svaju krainu, časta asacyirujuć jaje chutčej ź pieraśledam i katavańniami.
Takija ludzi mohuć, z adnaho boku, adčuvać, što heta ich kraina i radzima, ale pry hetym stavicca da jaje jak da niečaha niepryjemnaha, pieražyvać bol ci soram. Ale ž naša radzima — heta častka našaj identyčnaści. Atrymoŭvajecca, što čałaviek nie lubić svaju krainu i praz heta nie lubić ci saromiejecca častki siabie.
Nie ŭsie ludzi zadumvajucca pra heta kožny dzień, ale jany jak minimum pierapracoŭvajuć takoje staŭleńnie da radzimy niedzie ŭ hłybini psichicy. U vyniku heta ŭpłyvaje na samoha čałavieka i na jaho samaacenku. Čałaviek moža ličyć siabie horšym, čym pradstaŭniki inšych nacyj, mienš dastojnym.
Jak palehčyć sabie adaptacyju?
Pa-pieršaje, emihrant abaviazkova sutykajecca z sacyjalnaj depryvacyjaj. Na novym miescy jon maje vielmi mała znajomych, a tyja kantakty, što ŭ jaho jość, nosiać nadta paviarchoŭny charaktar.
Tamu, jak raić Miła, treba šukać ludziej, što mahli b vas padtrymać, z kim možna było b hutaryć. Padyduć navat tyja, chto zastajecca ŭ rodnaj krainie, ale z kim možna kamunikavać praź videasuviaź ci zvanki. Adnak paralelna z hetym treba šukać i na novym miescy tych, z kim možna było b budavać sacyjalnyja suviazi. Mahčyma, spačatku heta byli b nie zusim takija ludzi, jakija b chaciełasia bačyć kala siabie, ale ž u čas adaptacyi nas mohuć padtrymać znosiny ź lubym čałaviekam.
I pa-druhoje, treba sprabavać maksimalna ŭbudavacca ŭ novaje žyćcio. Pačynać možna z zusim prostych rečaŭ — naprykład, znajści lubimuju kafiejniu, vybrać najbolš zručny šlach da pracy. Kali my majem na novym miescy niešta svajo, znajomaje, nam robicca našmat lahčej žyć.
Śpiecyjalist rekamienduje nie stavić vialikija mety padčas adaptacyi. Lepiej vyvučać novuju terytoryju pastupova, krok za krokam. Narešcie, treba dać siabie čas i nie śpiašacca zvyknucca z novaj krainaj jak maha chutčej. Varta bierahčy siabie i nie hnać siabie napierad, mieć na ŭvazie, što psichika zaraz pierapracoŭvaje vielmi šmat. Pačynać treba z maleńkich krokaŭ.
Viartańnie i zvarotnaja adaptacyja
Pryniać rašeńnie viarnucca na radzimu byvaje ciažka, bo, zhodna sa stereatypami, z emihracyi viartajucca tyja, u kaho niešta nie atrymałasia. Tamu pieršy elemient zvarotnaj adaptacyi — spravicca z hetym stereatypam. Dla hetaha Miła raić patłumačyć samomu siabie, čamu vy viartajeciesia, i akružyć siabie ludźmi, zdolnymi vas padtrymać.
Jašče adna prablema lažyć u tym, što, pakul emihrant adsutničaŭ na radzimie, žyćcio tam taksama išło. Tamu, kali čałaviek viartajecca, jon vymušany ŭbudoŭvacca ŭ hetaje žyćcio nanava. Toje, jak heta prachodzić, zaležyć ad taho, kolki času čałaviek pravioŭ nie doma i ci zastalisia ŭ jaho staryja sacyjalnyja suviazi.
Pa sutnaści, taki čałaviek pražyvaje tuju ž adaptacyju, što jon prachodziŭ padčas emihracyi. U danym vypadku jana lahčejšaja, bo čałaviek usio ž taki traplaje ŭ asiarodździe, u jakim jon vyras. Ale ž pa viartańni jon usio roŭna vymušany nanava šukać siabroŭ, asensoŭvać siabie i staŭleńnie da svajoj krainy. Dapamahaje adčuvańnie viartańnia da svaich karanioŭ, da miesca, dzie ty — svoj.
