Skrynšot ź intervju jutub-kanału «Nie po tieliku»
«Źbiraŭsia pierajazdžać u Charkaŭ»
«Maja žonka Hanna — ukrainka. My paznajomilisia ŭ 2006 hodzie, u tady jašče ŭkrainskim Krymie. My ź siabram tam adpačyvali i vypadkova zdymali pakoi ŭ adnym domie z Hannaj. Tak usio i pačałosia.
Hanna rodam z Charkava, tam žyvuć jaje baćki. I apošnija hady my žyli faktyčna na dźvie krainy, to ŭ Biełarusi, u Minsku, to va Ukrainie. U Charkavie było naša viasielle, tam naradziŭsia naš syn, Klim, ciapier jamu vosiem hadoŭ.
Ciapier Charkaŭ dla mianie samoha ŭžo rodny horad, — raskazvaje Ivan. — Ale apošnija dva hady my z žonkaj i synam praviali ŭ Biełarusi: byli składanaści z pajezdkami praz kavid».
Padrez kaža, što da vajny padumvaŭ razam ź siamjoj na niejki čas pierabracca ŭ Charkaŭ.
«Apošnim časam ja pastajanna dumaŭ pra adjezd ź Biełarusi. Z adnaho boku, pakidać krainu nie chaciełasia, z druhoha — pastajanna niepakoiła pytańnie biaśpieki. Bo to adnaho siabra aryštoŭvajuć, to inšaha sadžajuć na 10 hadoŭ… Ja kažu pra Maksima Znaka, jon moj adnakłaśnik i vielmi dobry siabar.
Nu i byli vypadki, kali prychodzili za vielmi blizkimi, tady ja źbiraŭ «tryvožny čamadančyk» i byŭ hatovy da adjezdu. Ale trymaŭsia da apošniaha.
Bo ŭ takich umovach čytaješ naviny i časam dumaješ: napeŭna, užo treba jechać… Ale paśla razvažaješ: a chto tady zastaniecca? I ŭsio ž, kali b nie było takoj krytyčnaj situacyi, jak ciapier, napeŭna, ja b siońnia zastavaŭsia ŭ Minsku.
Ja ž svaje pohlady nie chavaŭ nikoli. I ŭ sacsietkach zaŭsiody vykazvaŭsia, tamu razumieŭ, što pryjści mohuć u luby momant. I my z žonkaj usurjoz razhladali varyjant ź pierajezdam u Charkaŭ na niejki čas.
Ale ciapier ja vyjechaŭ u Polšču, kab ratavać siamju ad taho piekła, jakoje Rasija zładziła va Ukrainie».
«My pračnulisia ad vybuchaŭ, vaśmihadovy syn ciapier nienavidzić Pucina»
24 lutaha Hanna razam z synam była ŭ Charkavie. Jany ŭpieršyniu za doŭhi čas pajechali da baćkoŭ Hanny.
Za situacyjaj vakoł Ukrainy i Ivan, i Hanna sačyli pilna, ale da apošniaha nie vieryli, što vajna pačniecca. Im, jak i mnohim, zdavałasia, što ŭ XXI stahodździ heta prosta niemahčyma.
«Ranicaj 24 lutaha mnie pazvaniŭ tavaryš, kaža: heta pačałosia, dzie tvaje? Ja kažu: u Charkavie… — zhadvaje Ivan. — Razumieju, što pačałasia vajna, treba niešta rabić. Ja niejak zmoh vyrvać dva kvitki na aŭtobus Kijeŭ — Minsk, spadziavaŭsia, možna budzie maim vyjechać. Pačaŭ pisać i zvanić u biełaruskaje Ministerstva zamiežnych spraŭ, mnie adkazali na mejł štości ŭ duchu: svaim chodam dabirajciesia, voś takija pamiežnyja punkty adkrytyja. Ale hetaja infarmacyja była sastarełaj užo praz paŭhadziny.
Paśla stała zrazumieła, što z Charkava ŭ Kijeŭ niemahčyma vybracca. Tady my vyrašyli, što, moža być, lepš zastacca i pieračakać u Charkavie. Nichto nie moh ujavić, što horad buduć bambić i palivać «Hradami».
Svaimi ŭspaminami dzielicca z «Našaj Nivaj» i Hanna:
«Va Ukrainie da apošniaha spadziavalisia na adekvatnaść rasijskaha boku, usie byli ŭ napružańni, ale niemahčyma było pavieryć, što budzie vajna. Ale 24 lutaha my pračnulisia ad vybuchaŭ».
Spačatku byli spadziavańni, što heta niejkaja adzinkavaja dyviersija, ale, pravieryŭšy internet, uklučyŭšy televizar, žančyna zrazumieła, što pačałasia vajna.
«Pieršaj dumkaj było, jak ratavać syna. Płanavali vyjechać praz Kijeŭ — nie atrymałasia, i dziakuj Bohu, jak razumieju ŭžo ciapier, — kaža Hanna. — Vyrašyli zastavacca ŭ Charkavie, bo mierkavali, što situacyja moža ścichnuć.
I ŭ pieršyja dni sapraŭdy rakiety lacieli ŭ niejkija važnyja abjekty. A paśla prosta pačali bambić usio.
Bambili spalnyja rajony. Rajon Sałtaŭka bambili bieź pierapynku, nie viedaju, ci zastałosia tam niešta. Niekatoryja rajony bambili prosta kruhłasutkava. Jość znajomyja adtul, jakija prosta žyvuć u bambaschoviščy z samaha pačatku vajny.
Bambili stancyi pieralivańnia kryvi niedaloka ad doma maich baćkoŭ. Abstralali dziciačuju balnicu. Ciapier bomby praciahvajuć lacieć prosta na žyłyja kvartały. Siabry baćkoŭ zastalisia biez kvatery: u stohadovy dom u centry prosta zapuścili rakietu. Ciapier na miescy kvatery dzirka.
Heta złačynstva suprać ludziej. Hutarka nie idzie pra niejkija stratehičnyja abjekty — heta ŭžo prosta pomsta i źniščeńnie ŭsiaho».
Paźniej stała zrazumieła, što Hanna z Klimam buduć vybiracca ŭ Polšču. Z Charkava jany vyjazdžali na aŭtobusie, u jaki brali žančyn, dziaciej i invalidaŭ. Jechali sa ściahami Čyrvonaha Kryža.
U Charkavie zastalisia baćki Hanny, jaje ciotka i 93-hadovaja babula.
«Babula prosta nie pieražyła b darohu. A moj baćka jakraz paśla apieracyi, jon amal nie moža chadzić. Nu i baćka nie pakinie babulu, a mama i ciotka nie pakinuć ich abaich.
Častka siabroŭ taksama zastałasia ŭ Charkavie: niechta nie maje mahčymaści vyjechać, ale niekatoryja zastalisia pryncypova, — raskazvaje Hanna. — Syn strašenna pieražyvaŭ i płakaŭ, jak babula i dziadula zastanucca ŭ Charkavie, nie chacieŭ źjazdžać. Bo moj tata ŭ takim stanie, što nie moža spuścicca u padvał, navat padčas samych mocnych abstrełaŭ jon adpraŭlaŭ maci ŭ bambaschovišča, a sam zastavaŭsia ŭ kvatery.
Taksama Klim vielmi pieražyvaŭ za svaich siabroŭ, jakija zastalisia ŭ horadzie. Uvohule, syn viedaje, što naradziŭsia ŭ Charkavie, i ŭ jaho zaŭsiody była takaja pazicyja, što «my z mamaj ukraincy, a naš tata — biełarus». Ciapier heta ŭ im tolki ŭmacavałasia, jon siabie ŭsprymaje vyklučna ukraincam, kaža, što paśla vajny choča žyć tolki va Ukrainie, nienavidzić Pucina i ŭsio, što ź im źviazanaje.
Adzinaje pytańnie, jakoje zadavaŭ syn: a čamu Pucin uvohule napaŭ? My tłumačyli, što Pucin prosta chvory čałaviek, nienarmalny mańjak».
Miažu z Polščaj Hanna i Klim pierasiakli 3-ha sakavika. Ivan taksama pryjechaŭ u Polšču, sustreŭ ich na ukrainskaj miažy. Ciapier jany ŭ biaśpiecy.
«Biełarusy kazali: vy zambavanyja, heta nie rasijanie, a ŭkraincy bambiać svaich»
Tym časam ź biełaruskaj ziamli va Ukrainu iduć rasijskija tanki i laciać rakiety — jak ciapier ukraincy usprymajuć biełarusaŭ?
«Kali my siadzieli ŭ padvale, susiedzi, jakija viedali, što my žyli ŭ Minsku, stavilisia da nas całkam adekvatna.
Cikava: maje biełaruskija siabry abarvali mnie telefon, kali pačałasia vajna. Prapanoŭvali dapamohu, prosta niejak padtrymlivali. Viedaju, što šmat chto ź ich vychodziŭ na antyvajennyja mitynhi.
I spačatku nie było zrazumieła, ci pradastavili biełarusy svaju terytoryju rasijanam, ci stralajuć sami. Dla mnohich ukraincaŭ heta byŭ vielmi pryncypovy momant. Taksama šmat chto, na žal, pačaŭ usprymać Biełaruś i Rasiju jak adzinaje cełaje. Inšyja razumiejuć, što biełarusy nie padtrymlivajuć hetuju vajnu. I bolšaść ukraincaŭ usio ž adździalaje dziaržaŭnuju sistemu ad ludziej, — tłumačyć Hanna. —
Ale dla mianie stała šokam pazicyja niekatorych biełaruskich znajomych, jakija pačali mnie kazać: vy zambavanyja, nasamreč, pa vas stralajuć vašyja ž. U mianie heta vyklikała šok. Kažu: «Vy surjozna? Ja adtul pryjechała, a vy mnie budziecie raskazvać?» Adkazvajuć: «Heta ŭ ciabie emocyi, ty prosta nie razabrałasia».
Tamu toje, jak buduć stavicca da biełarusaŭ u budučyni, zaležyć ad samich biełarusaŭ. Kali jany buduć praciahvać vieryć televizaru, to ich buduć usprymać jak i rasijan. A rasijan nie zmoža narmalna ŭsprymać jašče nie adno pakaleńnie. Toje, što adbyvajecca ciapier u Maryupali, Charkavie, Iziumie, nie zabuduć i nie prabačać nikoli.
Ja razumieju, što ŭ Rasii jość ludzi, jakija suprać vajny, jakija namahajucca niešta rabić, ale ich krytyčna mała. U mianie samoj jość svajaki ŭ Rasii. I za ŭvieś hety čas mnie na treci dzień vajny napisała tolki siastra. Jana dała zrazumieć svaim paviedamleńniem, što ledźvie nie Zialenski vinavaty ŭ tym, što adbyvajecca.
Ja adkazała, što Zialenski ni na kaho nie napadaŭ, što my abaraniajem svaju ziamlu, što moj syn, dziakujučy Pucinu, viedaje, što takoje siadzieć u padvale padčas abstrełu.
Na hetym našyja razmovy ź siastroj skončylisia. Usie astatnija rasijskija svajaki za ŭvieś hety čas nie napisali ani słova».
Ivan Padrez dadaje:
«Hledziačy na ŭkraincaŭ, ja skažu, što pieršaja ich reakcyja paśla pačatku vajny ŭ dačynieńni da biełarusaŭ była nie paharda, a razhublenaść.
Ruskich ukraincy adrazu ŭspryniali jak fašystaŭ — bo heta fašyzm, kali 70% nasielnictva padtrymlivaje toje, što adbyvajecca va Ukrainie, padtrymlivaje vierałomnaje ŭvarvańnie ŭ piać ranicy i akupacyju.
Ciapier ja baču, što mnohija ŭkraincy pačynajuć zhadvać 2020 hod, zhadvać źbitych i kinutych na Akreścina biełarusaŭ. I pacichu pačynajecca razumieńnie, što biełarusy — narmalnyja, jany sprabavali niešta źmianić, ale ŭ ich prosta nie atrymałasia.
Bo ŭ toj ža Rasii siońnia nie adbyvajecca ničoha. Tak, byli mitynhi suprać vajny, ale što takoje niekalki tysiač dla Maskvy, dla bujnych haradoŭ? Na vialiki žal, sacyjałohija pra 70% padtrymki vyhladaje dakładnaj».
Pacichu ukraincy pačynajuć adździalać biełarusaŭ ad rasijan, razumieć, što Biełaruś i Rasija — dva roznyja śviety, padkreślivaje Ivan.
«Nu i biełaruskich sałdat usio ž niama na ukrainskaj terytoryi. Navat pry tym, što rasijskija vojski iduć praz terytoryju Biełarusi, našy vojski ŭ hetym usim nie ŭdzielničajuć. I ŭ hety vostry momant Łukašenku, napeŭna, možna skazać «dziakuj», za toje, što ciapier jon trymaje situacyju.
U mianie jość vielmi subjektyŭnaje nazirańnie. Łukašenka z Pucinym vielmi padobnyja, ale jość vialikaja pryncypovaja roźnica. Pucin pavodzić siabie ciapier prosta jak kamikadze, nibyta heta dla jaho apošniaja sproba ŭskočyć u viečnaść. Łukašenka — chto zaŭhodna, tolki nie samahubca. I jon, mnie zdajecca, ciapier budzie bałansavać da apošniaha. Biełaruskich sałdat tam niama, bo jon hety zahad [atakavać Ukrainu] nie addaŭ,
— kaža Padrez. — I Łukašenka, na fonie hetaha infiernalnaha kramloŭskaha Hitlera, vyhladaje jak hrubavaty nastaŭnik pracoŭnaha navučańnia, jaki zapuściŭ mańjaka sabie ŭ kabiniet. Zrazumieła, što na publiku jon zajaŭlaje pra viečnaje siabroŭstva z Rasijaj, ale my nie viedajem, što tam adbyvajecca na samaj spravie. Mnie zdajecca, Łukašenka budzie vykarystoŭvać luby šaniec, kab vykrucicca, kab lehitymizavać siabie ŭ vačach Zachadu. I nie vyklučaju, što ŭ jaho atrymajecca».
«Ihar Tur nie durny chłopiec. Ale jon užo śmiarotnik»
Jak Ivan hladzić siońnia na svaich byłych kaleh pa biełaruskim telebačańni? Padrez adkryta vykazvaŭ padtrymku svajmu siabru Maksimu Znaku, asudžanamu na dziesiać hadoŭ ni za što, ale navat u 2021 hodzie, pierakidvaŭsia žartačkami ŭ sacsietkach ź Iharam Turam.
«Da ŭsich ukrainskich padziej u mianie nie było radykalnaj pazicyi nakont tych, chto zastaŭsia pracavać na TB. Było zrazumieła, što heta ludzi, jakija słužać i nie volnyja vykazvać svajo mierkavańnie nidzie, akramia, moža, samych blizkich siabroŭ. Heta vielmi niaščasnyja ludzi, mnie zdajecca, — tłumačyć Padrez. —
Padziei 2020 hoda byli žudasnymi, ale dla mianie jany nie stali zusim čyrvonaj linijaj. Z tym ža Turam my nie byli siabrami, ale pierasiakalisia ŭ kuryłkach, i padčas pracy na telebačańni ja da jaho niejkaha tatalnaha niehatyvu nie adčuvaŭ. Tym bolš, što da apošniaha času Tur vyhladaŭ dastatkova intelihientna. Taki słužaka, jaki nie moža adździalić svajo mierkavańnie ad linii partyi.
I ŭ 2020 i ŭ 2021 hadach mnie zdavałasia važnym nie vykreślivać takich, jak jon z ahulnaha dyskursu, a praciahvać ź imi razmaŭlać. Navat, moža, nie stolki ź im kankretna, kolki ź jaho aŭdytoryjaj u sacsietkach, kab tyja ludzi bačyli niešta alternatyŭnaje.
Ciapier, paśla 24 lutaha, ja razumieju, što heta ŭsio ž było pustoj spravaj. Bo hetyja ludzi ŭžo nie razvažajuć u katehoryjach zdarovaj łohiki. Jany ŭžo ŭ niejkim siektanckim stanie, razvažajuć u katehoryjach viery, a nie rozumu.
Vierać u sakralnaść i biazhrešnaść Pucina, Łukašenki, jak jehipcianie vieryli ŭ sakralnaść faraonaŭ. Jany ličać, što ich lidary nie mohuć pamylacca, źjazdžać z hłuzdu, stanavicca mańjakami, jak u vypadku z Pucinym.
I hetyja ludzi ličać, što ŭkraincy sami bambiać svaje harady. Sami zabivajuć svaich dziaciej!.. Jakaja łuchta, prosta absalutnaje tryźnieńnie! Ale jany praciahvajuć raspaŭsiudžvać hetuju fihniu, bo znachodziacca ŭ niejkim siaredniaviečnym akultnym ekstazie, nie viedaju, jak nazvać heta inakš.
Toj ža Ihar Tur vydatna ŭsio razumieje, kaniečnie. Ale, miarkuju, užo nie moža saskočyć. Ihar nie durny chłopiec. Ale, dumaju, jaho zakryjuć, kali jon pasprabuje syści, jon užo śmiarotnik. Bo jon u pule. Jašče ŭ 2020 hodzie byli zvalnieńni z puła — i tady ludziam pomścili. A ciapier usio budzie bolš žorstka».
«Biełaruskaje telebačańnie — miarzotnaje, dvudušnaje, śmiardziučaje złačynstva»
«Kali da 2020 hoda była niejkaja sproba sfarmavać chacia b iluziju abjektyŭnaści — tak, z padtasoŭkaj faktury, mantažom, ale ŭ cełym dastatkova intelihientna, — to paśla naša telebačańnie ŭziało prostuju formułu, jakoj karystajecca «Russia Today» i ŭsia hetaja mrazotnaja prapahanda. To-bok, usie padziei i fakty pačali prosta inviertavać. Siońnia tak i praciahvajecca: prosta słovy «ruski sałdat» mianiajuć na «ŭkrainski teraryst» i kažuć usio naadvarot.
Nie viedaju, ci sapraŭdy byŭ niejki instruktaž ad rasijskich televizijščykaŭ, ale, hledziačy pa tym, jak Prydybajła paśviŭsia ŭ biełaruskich studyjach, jany ščylna ŭzajemadziejničali, heta dakładna, — razvažaje Ivan. —
I siońnia heta ŭsio prosta miarzotnaje, dvudušnaje, śmiardziučaje złačynstva. Bo toje, što jany robiać paśla 24 lutaha… Na telekanale ANT maje byłyja kalehi, ź jakimi ja kaliści vitaŭsia, pakazvajuć, jak rakieta prylataje na płošču ŭ Charkavie ŭ najpryhažejšy budynak administracyi — i kažuć, što «ŭkrainskija terarysty bambiać Charkaŭ».
I navat taja havoračaja hałava nie zadajecca pytańniem, a navošta heta rabić ukraincam? U jaje nie ŭźnikaje takoha pytańnia, u taho, chto tekst joj piša, nie ŭźnikaje, u režysiora nie ŭźnikaje. Bo kali zadacca takim pytańniem, to adzinaje vyjście — napisać zajavu na zvalnieńnie».
Viadučy ANT napisaŭ mnie: «Priviet urodiec! Ty zdochnieš na pomojkie»
Niečakanaje «pryvitańnie» ad siońniašnich biełaruskich televiadučych prylacieła Padrezu, kali jon źmianiŭ numar u Vajbiery.
«Ja mianiaŭ sim-kartu ŭ telefonie ŭžo tut, u Polščy. Mahčyma, Vajbier aŭtamatam dasłaŭ paviedamleńnie pra heta maim kantaktam. I raptam mnie prychodzić takoje: «Priviet urodiec! Ty zdochnieš na pomojkie. Chorošieho dnia!»
Ja nie viedaŭ, ad kaho heta. Ale vyrašyŭ pacikavicca — numar ža bačny. Akazałasia, što paviedamleńnie pryjšło ad Hiermana Citova, jaki viadzie pieradaču «Našie utro» na ANT», — raskazvaje Ivan.
Hierman Citoŭ (Dźmitryj Karpinčyk)
«My i da majho zvalnieńnia z TB asabliva nie mieli znosinaŭ, a paśla ja ŭvohule zabyŭsia, što taki piersanaž isnuje, — paśmichajecca Padrez. — Adkazvać ja jamu nie staŭ, zabłakavaŭ jaho i vyviesiŭ jaho paviedamleńnie ŭ sacsietkach. Chaj ludzi bačać, moža być, u nastupny raz jon zadumajecca, pierad tym, jak takoje pisać.
Śpiavak Hierman, jaki byŭ viadučym na navahodnim pryjomie ŭ Łukašenki: Mnohija škadujuć, što pasychodzili z telebačańnia
Hetyja televizijščyki stolki nyli paśla 2020 hoda, što im pahražajuć, — a tut hety adkryvalnik rota pad fanahramu pačynaje zajmacca tym ža samym. I mnie padałosia važnym heta pakazać, tamu ja vykłaŭ skryn. Ja nie źbiraŭsia być ciarpiłam u hetym vypadku, i im nie budu. Chaj usie viedajuć, što chłopčyk-pazityŭčyk Hierman na samaj spravie — niepiśmienny. Nu, słuchajcie, «zdochnieš» pisać praz «z» [pa-rusku]? Heta ŭzrovień viadučaha telekanała? Nu kamon!»
«Žyć u Biełarusi — nie»
Što rabić dalej, Ivan i Hanna pakul dumajuć. Niejki čas vyrašyli pravieści ŭ Polščy, paśla — budzie bačna.
«Ciapier mnie ŭ Minsk viartacca, napeŭna, nie varta, uličvajučy maju adkrytuju padtrymku Ukrainy. Bo razumieju, što kali prosta kažaš praŭdu, to mohuć «dobry viečar!» skazać adrazu na miažy, paśla siamju nie ŭbačyš jašče hadoŭ piać, dziesiać, ci kolki tam pryjdzie ŭ hałavu tym prakuroram, albo sudździam.
Tamu, z punktu hledžańnia zdarovaha sensu i biaśpieki siamji, nam pakul nieabchodna zastavacca tut, — tłumačyć Ivan Padrez. — Ale ja nie razhladaju heta jak emihracyju, miarkuju, jak i ŭsie, chto źjechaŭ za hetyja dva hady i maryć viarnucca».
Hanna kaža, što ŭ Biełarusi žyć bolš nie choča. Prynamsi, u siońniašniaj Biełarusi.
«Ja vielmi sumuju pa ludziach, jakich tam lublu. Ale kab žyć tam pastajanna — napeŭna, nie. Mienavita praz vajnu, — kaža jana. —
Kali my sprabavali evakujavacca, to biełaruskaje MZS adkazvała: my rekamiendujem pakinuć Ukrainu praz adpaviednyja punkty propusku ŭłasnymi siłami. Usio. Ničoha bolš nie było zroblena. Maŭlaŭ, vy pajechali — vašy prablemy, vybirajciesia jak chočacie.
Nas evakujavali Ukraina i Litva, kab vy razumieli. Litoŭcy dapamahali vyvozić ludziej. I dla mianie heta była žorstkaja kropka. Kantrolny momant byŭ, kali mnie pačali pisać znajomyja-biełarusy pra toje, što ŭkraincy sami svaich bambiać.
Pra što tut možna kazać? Ja narmalna staŭlusia da biełarusaŭ, doŭha žyła ŭ Minsku, udziačnaja i ludziam, i horadu, i krainie. U mianie ŭ Biełarusi jość šmat ludziej, jakich ja lublu, i lubić nie pierastanu.
Ale ŭ płanie dalejšaha žyćcia ŭ Biełarusi — nie. Prynamsi pakul niešta kardynalna nie źmienicca».
