Arkadź Mošes: Toje, što heta vajna Łukašenki, a nie biełarusaŭ,

Arkadź Mošes

— 12 krasavika adbudziecca čarhovaja sustreča Pucina i Łukašenki. Navošta jany sustrakajucca hetak časta, staviačy ŭ hetym svojeasablivyja palityčnyja rekordy? Niaŭžo niejkija pytańni niemahčyma vyrašyć praz telefon, biez asabistaj sustrečy? Što šturchaje tak časta bačycca hetych dvuch kiraŭnikoŭ, jakija, jak miarkujecca, nie vynosiać adzin adnaho?

— Mnie padajecca, zaraz heta značna bolš treba Łukašenku, a nie Pucinu. Bo ŭ Pucina chapaje i telefonnych razmovaŭ ź inšymi lidarami, i navat jość vizity — zaraz kancler Aŭstryi prylataje ŭ Maskvu. A Łukašenku, pa vialikim rachunku, kab zastavacca ŭ poli zroku, patrebnaja televizijnaja karcinka, jakuju moža dać tolki Pucin. Łukašenka choča pakazać, što jon jašče patrebny. Treba pierakanacca ŭ peŭnych rečach, i zrabić heta zručniej padčas asabistaha kantaktu, a nie praz telefon.

I my pavinny razumieć, što Łukašenka hatovy jechać na Daloki Uschod, ale jon pa-raniejšamu nie jedzie ŭ Krym. Toje, što jon abiacaŭ jašče paŭhoda nazad — a nijakaha Kryma tak i niama. Ale Pucin praciahvaje jaho prymać, choć čakańni Kramla — ad vialikich, jak uvod biełaruskich vojskaŭ, da mienšych, jak naviedvańnie Kryma — tak ci inačaj nie vykonvajucca.

— Jak varta acanić apošnija vykazvańni Łukašenki, što bieź Biełarusi nielha pravodzić mirnyja rasijska-ŭkrainskija pieramovy?

— Viadoma, heta chaciełki, i heta žadańnie stvaryć nahodu dla kamientataraŭ, kab havaryć pra niejkuju subjektnaść Łukašenki ŭ ciapierašniaj vajenna-palityčnaj situacyi ŭ Jeŭropie. Ja dumaju, što Kijeŭ budzie reahavać na heta roŭna i aściarožna, i, najchutčej, prosta praihnaruje. Bo lišni raz iści na kanfrantacyju z Łukašenkam kamanda Zialenskaha nie choča, spadziejučysia, što strymanaść Biełarusi choć u niejkaj stupieni pojdzie na karyść Ukrainie.

Maskva adreahuje na hetuju prapanovu Łukašenki chutčej stanoŭča — ale zrazumieła, što heta Kramlu nie pryncypova.

Łukašenka nastojliva choča stvarać karcinku, što Biełaruś jak by ni pry čym u hetaj vajnie, što jana nie ahresar. Choć Biełaruś — dziaržava-ahresar, z dakładnaściu 100 pracentaŭ traplaje ŭ hetuju katehoryju pavodle AANaŭskaha vyznačeńnia. Łukašenka ž sprabuje znoŭ sieści na taho ž konika, na jakoha jon siadaŭ u 2008 hodzie, u 2014 hodzie, jon znoŭ sprabuje dakazać, što składać Biełaruś i Rasiju ŭ adzin košyk nielha i što jon jašče moža spatrebicca jak miratvorca.

Dumaju, što ŭ jaho heta ŭžo nie atrymajecca. Paŭtarusia, Biełaruś usprymajecca mienavita jak ahresar pavodle ŭsich mižnarodnych vyznačeńniaŭ, tamu jana ŭklučajecca ŭ sankcyi, jakija tolki troški adroźnivajucca ad antyrasijskich sankcyjaŭ.

— U Łukašenki heta nie atrymajecca — tamu što Zachad na heta ŭžo pa-inšamu hladzić ci tamu što Maskva nie maje ŭ hetym nijakaha intaresu?

— Pierš za ŭsio tamu, što Zachad na heta ciapier pa-inšamu hladzić. Maskva niejki intares budzie prajaŭlać, bo ŭ niejkaj situacyi možna było b Minskam prykryvacca.

Ale na Zachadzie jość razumieńnie taho, što Łukašenka nastupiŭ na čyrvonuju liniju. Možna spračacca, ci pierajšoŭ jon jaje na pałovu kroku, ci tolki nastupiŭ palcami, — ale jon jaje pierajšoŭ. Siońniašniamu minskamu režymu daviałosia b zrabić vielmi šmat, kab Zachad znoŭ vyrašyŭ ź im razmaŭlać.

Heta nie značyć, što ŭ Łukašenki niama łabistaŭ na Zachadzie. Jany jość. Jany, kaniečnie, nie tak hučna vystupajuć, jak jašče hod tamu — ale jany nikudy nie padzielisia. Jany buduć sprabavać dakazvać, što Biełaruś treba adryvać ad Rasii lubymi sposabami. Ale mnie padajecca, što hetaja palityčnaja linija ŭžo nie pieramoža. Ja dumaju, na Zachadzie ŭžo prysutničaje razumieńnie taho, što režym u Minsku nie moža ličycca partnioram i nie moža być rukapaciskalnym.

— Ale ci vyznačyŭsia Zachad u dačynieńni da hałoŭnaha ahresara, da Rasii? Ci pakul isnuje namier prosta adbicca, abaranić Ukrainu, ucichamiryć? Ci źjaŭlajecca razumieńnie, što zmahacca daviadziecca da taho času, pakul režym Pucina nie budzie źniščany, bo jon stanović tryvałuju pahrozu dla miru va ŭsim śviecie?

— Tut Zachad jašče nie vyznačyŭsia. Ale jon vyznačajecca vielmi chutka. Toje, što zdavałasia niemahčymym jašče miesiac tamu — siońnia adbyvajecca. A toje, što zdajecca niemahčymym siońnia — budzie adbyvacca zaŭtra, kali vajna praciahniecca.

Kali vajna budzie zamarožanaja, kali budzie abvieščana pieramirje, kali Ukrainie buduć paabiacanyja niejkija surjoznyja palityčnyja nabytki (jak bačycie, vielmi šmat «kali») — to zamarozicca i praces radykalizacyi Zachadu. Ale čym dalej iduć bajavyja dziejańni, tym pazicyja Zachadu budzie stanavicca ŭsio bolš vyraznaj. Pryviadu prykład Italii, jakaja była adnym ź lidaraŭ prarasijskaha łahiera ŭ Jeŭropie, druhaja pa ŭzroŭni zaležnaści ad rasijskaha hazu. Siońnia Italija pavodzić siabie vielmi aktyŭna ŭ płanie enierhietyčnaj pieraaryjentacyi, što niemahčyma było ŭjavić jašče 2 miesiacy tamu. Šmatlikija zachodnija firmy masava sychodziać z Rasii, i mnohija ź ich nazad u Rasiju ŭžo nie viernucca adrazu paśla spynieńnia vajny.

Viadoma, nielha kazać, što metaj palityki Zachadu stała źmiena režymu Rasii. Metaj palityki Zachadu, na moj pohlad, usio jašče zastajecca asłableńnie režymu Pucina. Ale kolkaść u peŭny momant piarojdzie ŭ jakaść. U toj dzień, kali Niamieččyna źnizić svaju zaležnaść ad rasijskaha hazu (a heta moža adbycca ciaham dvuch hadoŭ), u Jeŭropie ŭźniknie pryncypova inšaja hieapalityčnaja i ekanamičnaja situacyja. Dynamika i kirunak pracesu tut bolš-mienš zrazumiełyja.

— Ci vierycie vy ŭ takuju reč, jak pieravarot u Kramli, vynikam jakoha moža stać, siarod inšaha, spynieńnie vajny?

— Dyskusija na temu «heta ŭsio ž vajna Pucina ci vajna Rasii» praciahvajecca, i mnie padajecca, što ŭ vyniku zapanuje dumka, što heta ŭsio ž «vajna Rasii». Rasijskija hramadzianie hałasavali za hety režym, padtrymlivali jaho aktyŭna albo pasiŭna, siońnia bolšaść nasielnictva padtrymlivaje vajnu va Ukrainie. I kali zapanuje hetaja dumka (što heta ŭsio ž «vajna Rasii»), to sproba vychadu z vajny praź pieravarot u Kramli nie maje nijakaha sensu. Bo vychadam mohuć stać tolki vielmi surjoznyja strukturnyja źmieny ŭ hramadskich nastrojach i ŭ źniešniaj palitycy Rasii, što zojmie davoli doŭhi čas.

— U Biełarusi situacyja z padtrymkaj vajny i z padtrymkaj ułady zusim inšaja. U hetym sensie ci budzie staŭleńnie ŭ paślavajennym śviecie da Biełarusi inšaje, čym da Rasii?

— Adnaznačna, tut u mianie dumka značna bolš aptymistyčnaja. U adroźnieńnie ad Rasii, hetaja vajna ŭsprymajecca jak «vajna Łukašenki», jak «pamyłka Łukašenki», toje, što jon «dahulaŭsia».

Ja dumaju, u śviecie cudoŭna viedajuć i razumiejuć toje aktyŭnaje i pasiŭnaje supraciŭleńnie vajnie, jakoje jość u Biełarusi. Razumiejuć, što ŭ biełarusaŭ niama hetaha impierskaha myśleńnia, imknieńnia da pašyreńnia, heta nie ichnaja vajna. U biełarusaŭ zastałosia razumieńnie, što vajna nie pavinna paŭtarycca. A ŭ Rasii, pačynajučy pryblizna z 2005 hoda, heta zamianiłasia na «možam paŭtaryć». I hetaje adroźnieńnie Biełarusi ad Rasii ŭsim vidavočnaje. U biełarusaŭ našmat mieniej antyzachodnich nastrojaŭ, bo jany pobač ź Jeŭropaj žyvuć, jany jeździli, jany atrymlivali rekordnuju na dušu nasielnictva kolkaść jeŭrapiejskich vizaŭ, im navat dziaržaŭnaja prapahanda ad 2015 hoda kazała, što z Zachadam treba supracoŭničać.

Toje, što heta vajna Łukašenki, a nie biełarusaŭ, — heta na Zachadzie ŭsie razumiejuć. I kali niejkim čynam sydzie Łukašenka, Biełaruś budzie ŭsprymacca jak uschodniejeŭrapiejskaja dziaržava, u jakoj jość niakiepskija šancy dałučycca, kažučy vysakamoŭna, da siamji jeŭrapiejskich narodaŭ.