Dzianis i Volha Ivašyny
Dzianis Ivašyn — žurnalist z Hrodna, jaki zajmaŭsia rezanansnymi žurnalisckimi rasśledavańniami ŭ Biełarusi. Naprykład, vykryvaŭ byłych bajcoŭ «Bierkuta», jakija paśla Majdana pierabralisia ŭ Biełaruś i słužyli ŭ siłavych strukturach. 12 sakavika 2021 hoda jaho zatrymali. A ŭ vieraśni vystavili abvinavačvańnie ŭ «zdradzie dziaržavie» — ad 7 da 15 hadoŭ.
Mostmedia pahavaryŭ z žonkaj Dzianisa Volhaj Ivašynaj, jakaja ciapier žyvie ŭ Biełastoku i zajmajecca vałanciorstvam: dapamahaje ŭkrainskim uciekačam. Žurnalisty parazmaŭlali z Volhaj pra kryminalnuju spravu muža, umovy jaho ŭtrymańnia i «špijonski artykuł».
«Pa domie chadzili kadebešniki, cikavilisia našaj siamjoj»
Dzianis amal 400 dzion za kratami. Volha dobra pamiataje zatrymańnie: 12 sakavika 2021 hoda, 17:40. Jon jechaŭ da chvoraj babuli. U prapahandysckim filmie «Špion, vyjdi von» troje nieviadomych viaduć žurnalista, u rukach jakoha nievialiki pakunak ź lekami.
V. I.: «Dzianis prahavorvaŭ varyjant zatrymańnia prykładna ad žniŭnia 2020 hoda. Kali pa domie, dzie my žyli, chadzili nieviadomyja i cikavilisia našaj siamjoj. Jasna, kadebešniki. Ale my nie chacieli źjazdžać. A tady ŭ jaho jašče babula chvoraja była — akurat jechaŭ da jaje».
Zatrymańnie Dzianisa Ivašyna. Skrynšot videa ATN
Sama Volha źjechała ź Biełarusi ŭ lutym 2022-ha. Muž nastojvaŭ, kab vyjazdžała raniej. Apošniaj kroplaj staŭ vyklik u KDB u jakaści śviedki pa kryminalnaj spravie. Tady Volha pryniała chutkaje i ciažkaje rašeńnie — adjezd.
V. I.: «Tut, u Biełastoku, šukaju sproby dapamahčy ŭkraincam, jakija musili ŭciakać ad vajny. Sama jak uciakačka (śmiajecca), ale niby ŭ narmalnym stanie, uciakała nie ad vajny. Inšym jašče ciažej».
«Jaho listy vykidajuć ci padšyvajuć da spravy»
Ad zatrymańnia Dzianisa ŭtrymlivajuć u haradzienskaj turmie. Za hety čas siem razoŭ traplaŭ u karcar, zvyčajna na śviaty, ahułam pravioŭ tam 50 sutak. U kamiery ź im siadziać niekalki čałaviek, u karcary — jon adzin. Advakata puskajuć, heta adziny sposab daviedacca pra stan Dzianisa. Pavodle Volhi, muž šmat čytaje, raniej jašče i malavaŭ, pakul listy prapuskali.
V. I.: «Paŭhoda prykładna ad jaho niama listoŭ. Heta dziva navat dla palitviaźniaŭ. Viedajem, što jon dasyłaŭ. Raniej choć raz na miesiac prapuskali list mnie ci maci, ciapier — nie. Moža nie prymajuć ad jaho listy, a moža jon piša, addaje, a ich vykidajuć ci padšyvajuć da spravy. Nie viedaju. U turmie kažuć, kab źviartalisia ŭ śledčyja orhany, a tam — što «nas heta nie tyčycca», bo my nie ŭdzielniki kryminalnaha pracesu».
Zhodna sa słovami Volhi, sa zdaroŭjem u Dzianisa ciapier narmalna: «nastolki, nakolki moža być u tych umovach». Byli prablemy z sercam — skardziŭsia na zboj sardečnaha rytmu. Prasiŭ, kab vyklikali doktara. Adnojčy było zusim drenna, paśla čaho žurnalistu vypisali leki. Emacyjny stan stabilny.
«Ništo tak nie vydavała Štyrlica, jak parašut za śpinaj…»
Adrazu pa zatrymańni Dzianisu inkryminavali 365-y artykuł Kryminalnaha kodeksa («Umiašalnictva ŭ spravy supracoŭnikaŭ unutranych orhanaŭ»). Abvinavačańnie tyčyłasia jaho rasśledavańnia pra «bierkutaŭcaŭ». Ale pa zakonie pa hetym artykule nielha trymać da sudu bolš za paŭhoda.
U vieraśni 2021-ha źjaviŭsia novy artykuł — 356-y («Zdrada dziaržavie»). Padobnaja situacyja z raptoŭnym źjaŭleńniem špijonskaha artykuła adbyłasia z palitviaźniem i žurnalistam Andrejem Alaksandravym. Niadaŭna da śpisu «žurnalistaŭ-špijonaŭ» dadałasia Kaciaryna Andrejeva.
Volha Ivašyna. Fota: Nastaśsia Utkina
V. I.: «Pra novy artykuł daviedalisia jašče ŭvosień, ale advakat nie moh adkazać, u čym tam sprava. Ciapier, paśla źjaŭleńnia filma, dzie i Dzianis fihuravaŭ, pra nibyta rezidenturu ź liku ŭkrainskich dypłamataŭ, usio stała na miescy. Heta častka isteryi, skiravanaj suprać Ukrainy. I ŭsio heta płanavałasia zahadzia — i aryšt, i novaje abvinavačańnie. Bo viedali, što chutka vajna».
Dzianis nibyta źbiraŭ niejkuju «sakretnuju» infarmacyju. Ale paradoks u tym, što braŭ jaje z adkrytych krynic i zaŭsiody vystupaŭ publična.
V. I.: «Mahčyma, niešta z taho, što jany znajšli ŭ jahonym kampjutary, akurat i abjavili «dziaržaŭnaj tajamnicaj». Ale dzie jon moh jaje ŭziać? Nazvać «dziaržtajamnicaj» ciapier možna ŭsio što zaŭhodna! Ujavicie sabie špijona, jaki aktyŭna pisaŭ, ładziŭ pres-kanfierencyi, nikoli nie chavaŭ imia. Jak kažuć, ništo tak nie vydavała Štyrlica, jak parašut za śpinaj».
Kraina «Biełukryja» i sapraŭdnaje proźvišča
Dzianis — hramadzianin Biełarusi, ale maje status «zamiežnaha ŭkrainca». Pavodle Volhi, heta niešta nakštałt ukrainskaj «karty palaka». Tak čałaviek farmalna stanovicca častkaj dyjaspary i maje prava na pazačarhovaje atrymańnie hramadzianstva. Status nijak nie dapamahaje, konsuł da jaho nie prychodzić, dy i nie maje prava.
V. I.: «Identyčnaść u Dzianisa pa pałovie biełaruskaja i ŭkrainskaja. Jaho tata — ukrainiec z Dniapra, maci — biełaruska. Samo proźvišča niby ad pačatku hučała jak «IvašYna» (nacisk na pieradapošni skład), ale paśla było rusifikavanaje — «Ivašyn». Jon razvažaŭ, ci varta viartać staroje. U dziacinstvie, jak raspaviadaŭ sam Dzianis, jon namalavaŭ mapu vialikaj dziaržavy dvuch narodaŭ sa svaim ściaham. Zdajecca, jana nazyvałasia «Biełukryja»… Jamu mocna balić i za Biełaruś, i za Ukrainu».
«Što tam rabić, va Ukrainie? Nie, tolki Biełaruś»
Ci jość ukraincam naohuł sprava da Ivašyna?
V. I.: «Tolki tym, z kim jon supracoŭničaŭ jak žurnalist. Jany sprabujuć padniać svaje suviazi, mahčyma, kab Dzianisa ŭklučyli ŭ śpis na abmien vajennapałonnymi. U nas ciapier mała inšych varyjantaŭ».
Volha kaža, što byli namioki na sud uviesnu, ale voś jana, viasna, a Dzianisu praciahvajuć termin utrymańnia na dva miesiacy. Ivašyn siadzić, ale nijakich śledčych dziejańniaŭ ci dopytaŭ nie adbyvajecca: «Takoje ŭražańnie, što prosta čakajuć, čym vajna skončycca», — dadaje žonka.
V. I.: «Varyjantaŭ na budučyniu šmat, ale tolki niekalki ź ich dobryja. Pieršy — heta abmien Dzianisa jak vajennapałonnaha. Druhi — kali ŭ Biełarusi ŭbačać parazu Rasii dy pačnuć handlavacca z Ukrainaj na temu adnaŭleńnia ekanamičnych suviaziaŭ i pad heta vypuskać palitviaźniaŭ. Nu i treci… vyzvaleńnie Biełarusi. Tady ŭsie viernucca dadomu».
Pytajemsia, ci bačyć Volha pierśpiektyvu pierajezdu va Ukrainu, kali ŭsio skončycca.
«Što tam rabić, va Ukrainie? Asabliva mnie. Nie, tolki Biełaruś», — reziumuje Volha Ivašyna.
