Spytali ŭ biełarusaŭ, jakija nie pieršy hod žyvuć u Rasii (i ŭ tym liku jechali tudy pa lepšyja zarobki), što dla ich źmianiłasia i jakim čynam jany buduć reahavać na novuju realnaść.
Maskva
Alena S.: «Kali chodziš pa adnych kalidorach sa Skabiejevaj, Kisialovym, Sałaŭjovym, heta niečym addaje takim, što mnie nie padabałasia»
Alena pierajechała ŭ Maskvu kala dzieviaci hod tamu. Vyrašyła, što choča zajmacca prozaj, i pastupiła ŭ Litaraturny instytut imia Horkaha.
«Zastacca mety nie było, ale tam ja zaviała siabroŭ, sustreła budučaha muža — usio zakruciłasia», — raskazvaje dziaŭčyna.
Alena pracavała redaktaram i pradziusieram na radyjo «Kultura», ale zvolniłasia adtul u sakaviku pa pryčynie vajny, raźviazanaj va Ukrainie:
«Niahledziačy na toje, što heta była prasunutaja i simpatyčnaja radyjostancyja i my praŭda rabili klovyja prahramy, heta ŭsio ž UDTRK. Kali ty chodziš pa adnych kalidorach sa Skabiejevaj, Kisialovym, Sałaŭjovym, heta niečym addaje takim, što mnie nie padabałasia».
Zarobak dla UDTRK u našaj surazmoŭcy byŭ siaredni: 45-48 tysiač rasijskich rubloŭ ($554-578, tut i dalej — pa kursie na dzień publikacyi. — «NN»), jon nikoli jaje nie zadavalniaŭ, bo žyćcio ŭ Maskvie darahoje. Na pradukty sychodziła kala 20-25 tysiač na miesiac ($225-281). Za arendu addavać nie prychodziłasia, tamu što ŭ muža jość kvatera.
Fota: yandex.ru
«Siońnia my stali žyć biadniej, i nie tolki tamu, što ja zvolniłasia. Navat na maje amal 50 tysiač rubloŭ ($564) užo nie tak šmat čaho kupiš. Paru miesiacaŭ tamu ty na tysiaču moh na raz zakupicca ŭ kramie, a ciapier patrebna minimum 1700 ($20,91)».
Šukać pracu ŭ novaj realnaści žančynie składana:
«Iści na sumoŭi, pierad jakimi ciabie zahadzia papiaredžvajuć pačyścić Fejsbuk, — takoha ja rabić nie budu. Mnie važna, kab čałaviek jaki budzie najmać mianie, prymaŭ maju antyvajennuju, antyimpierskuju, antymilitarysckuju, praŭkrainskuju pazicyju. Plus — da niadaŭnich časoŭ ty moh čytać u Rasii repartažy Kaściučenki ŭ «Novaj hazietie», heta šmat pra što kazała, a z vajnoj Pucin pazakryvaŭ usio. Ciapier u Rasii zastajucca miedyja z tekścikami niezrazumieła pra što, a prafiesijnaj, adekvatnaj, surjoznaj žurnalistyki niama».
«Moj muž-rasijanin skazaŭ vielmi pravilnuju reč: «Treba vyblavać usio impierskaje, što ŭ ciabie jość»
Muž Aleny — rasijanin, i jany šmat razmaŭlajuć pra palityku. Nichto ź ich da apošniaha nie vieryŭ u vierahodnaść vajny.
«Dobra pamiataju tuju noč z 23 na 24 lutaha. U mianie byli prablemy sa snom, ja kančatkova pračnułsia niedzie a 6-j, adčyniła naviny i, zdajecca, mocna maciuknułasia — ad hetaha pračnuŭsia muž. Ja z tych, chto ličyć, što bolšaja častka nasielnictva Rasii padtrymlivaje vajnu va Ukrainie, nazyvajučy jaje «śpiecapieracyjaj», vierać, što tam žyvuć «nacyki». Korań prablemy lažyć u prapahandzie.
Nu, i impierskaj śviadomaści — jano ŭsio nie adrefleksavana nijak. Kali pačynaješ razmaŭlać sa znajomymi pra rusifikacyju biełaruskaj movy, naprykład, jany ŭpeŭniena kažuć, što heta nie mova, a prydatak da ruskaj. Adnojčy moj muž skazaŭ vielmi pravilnuju reč: «Treba vyblavać usio impierskaje, što ŭ ciabie jość». Rasijanam heta patrebna da zarezu, heta toje, što ich atručvaje. U hetym płanie ŭ Rasii strašniej i horš, čym u Biełarusi, bo ŭ nas ludzi ŭ 2020 hodzie pračnulisia i nie zasynali, choć ciapier i niama niejkich aktyŭnych dziejańniaŭ».
Pratest na vulicach Piciera
«Ja dumała pra dzicia, ale paśla hetaj vajny, zdajecca, nikoli nie dazvolu sabie dumać pra heta…»
Samaje horkaje siońnia dla Aleny ŭ Rasii — adsutnaść pratestaŭ suprać vajny.
«Ja adčyniaju Fejsbuk, a tam ludzi viarnulisia da zvyčajnaha žyćcia, bo jany «stamilisia ad vajny». Surjozna? Skažycie heta ŭkraincam. Ja dumała, što my, aktyŭnyja ludzi, jakija nie padtrymlivajuć vajnu, zmohuć niešta spynić, ale my, na žal, u mienšaści.
Navat toj, chto maŭčyć, na moj pohlad, tak ci inakš dapapahaje rasijskaj uładzie čynić hetuju vajnu. Ja razumieju, što nam z mužam treba biehčy z Rasii. My nie niejkija revalucyjaniery, ale svaboda — heta bazavaja patreba. U nas dosyć niaprostaje materyjalnaje stanovišča, dva sabaki, ale my budziem rychtavacca. Kali Ukraina adčynić miežy i kali joj treba budzie dapamahać adbudoŭvać harady, ja b zapisałasia ŭ takuju historyju», — kaža Alena.
Da vajny para mieła płany: zrabić ramont u kuchni, zapuścić muzyčnuju hadzinnuju prahramu pra ruskamoŭnuju indzi-scenu na radyjo.
«Ja dumała taksama pra dzicia, ale paśla hetaj vajny, zdajecca, ja nikoli nie dazvolu sabie dumać pra heta… Adzinaje stabilnaje, pra što nam kazali, — «aby nie było vajny». Heta dla mianie było padmurkam. I ciapier usio fundamientalnaje nibyta ruchnuła», — nie chavaje dziaŭčyna.
Sočy
Słava Thisset: «Rasija i Biełaruś — samyja biaśpiečnyja miescy dla nas u hety momant»
Fota: asabistaja staronka va UKantakcie
Razam z maci i dźviuma siostrami Słava pierajechaŭ u Sočy ź Minska kala siami hod tamu. Siamji chaciełasia žyć bližej da pryrody.
«Maci pradała dźvie kvatery ŭ Biełarusi i kupiła ŭ Sočy, tamu było praściej. Ale ŭsio adno pieršy čas byli ślozy, što ničoha na novym miescy nie atrymlivajecca. U vyniku ŭsio stabilizavałasia — siostry pajšli ŭ škołu, maci sustreła mužčynu, my pryzvyčailisia da Rasii i paŭdniovaha klimatu», — zhadvaje Słava.
Na pieršyja miesiacy małady čałaviek znajšoŭ pracu dyzajnieram u ofisie, a paśla pačaŭ pracavać sam na siabie, zarablajučy na žyćcio fatahrafijaj, 3D-hrafikaj. Ën viadomy kibiermastak.
«Roźnicy ŭ cenach na pradukty nie zaŭvažyŭ — tut usio, jak u Biełarusi, tolki restarany daražejšyja. A kali chadzić na rynak, to ŭvohule vyhadna i tanna. Toj ža inžyr raście na vulicy, ja nie raz zryvaŭ jaho prosta tak i nabiraŭ pakietami. Ja sam ciapier žyvu ŭ pasiołku pamiž Sočy i Adleram, i tut usie asnoŭnyja zakupki adbyvajucca na rynku — ludzi pradajuć svaju harodninu i miasa kudy tańniej, čym u hipiermarkietach. I ceny tut nichto apošnim časam nie padymaŭ», — raskazvaje chłopiec.
Hałoŭnaj prablemaj dla surazmoŭcy paśla 24 lutaha stali prablemy z kartkami i apłataj profilnych prahram:
«Pačali abmiažoŭvać prahramy, u jakich ja pracuju — 3D-soft, pakiet Adobe — užo nielha praciahnuć padpisku rasijskimi kartkami. Ja navat dumaŭ na niejki čas źjechać z Rasii, kab prosta praciahnuć pracu. Ale vyrašyŭ zastacca — znajšoŭ sposaby apłaty, u tym liku praz ukrainskich siabroŭ. Jany prosta dajuć mnie danyja karty, i ja ich uvodžu. Kaniečnie, pracuje ŭsio nie vielmi stabilna, ale ŭsio mahčyma, pakul jość VPN. Apple Pay toj ža nie pracuje, ale jość Yandex Pay».
Adna z prac Słavy
Ciapier Słava nie płanuje nikudy źjazdžać:
«Ja pahladzieŭ na situacyju ŭ Jeŭropie, jak tam da ruskich i biełarusaŭ staviacca, i vyrašyŭ, što Rasija i Biełaruś — samyja biaśpiečnyja miescy dla nas u hety momant, kab paźbiehnuć niejkaha bulinhu. Na Behance u mianie paznačanaja łakacyja «Maskva», i kolki mnie tolki anłajn brydot ni napisali z pažadańniami, kab moj dom zhareŭ».
Sankt-Pieciarburh
Hanna: «My nikoli nie dumali, što ŭ Rasii nadoŭha»
Hanna pierabrałasia razam z kachanym u Picier vosiem hod tamu: muž pastupiŭ tam na režysuru, paśla jana sama pajšła ŭ mahistraturu.
«My nikoli nie dumali, što ŭ Rasii nadoŭha. Čamu? Było razumieńnie, što tut nievialikaja roźnica ź Biełaruśsiu ŭ płanie svabody, taksama niemahčyma rabić sacyjalnyja, palityčnyja prajekty, vykazvacca na tyja temy ŭ mastactvie, na jakija chaciełasia b. Kali i robiš heta ŭ niedziaržaŭnym siektary, niezaležna, jano supierniebiaśpiečna. A dziaržhranty z kožnym hodam usio bolš vyrazna addavalisia na ŭsio, što tyčyłasia patryjatyčnaha «ŭra», usłaŭleńnia ruskaha duchu», — kamientuje Hanna.
Jana zhadvaje, što ŭ Minsku z pracaj u teatry i ahienctvie jany nie mahli dazvolić sabie źniać žytło.
«U teatry tady płacili sto dalaraŭ, moj zarobak byŭ u rajonie 200, a kvatera kaštavała minimum 250. U Piciery na hrošy ad pracy ŭ śfiery kultury možna było pražyć — nie šykujučy, ale biez pazyčańnia. Ciapier my zdymajem pakoj u dvuchpakajoŭcy ŭ centry horada, i jon kaštuje ŭ rajonie 225 dalaraŭ».
Z 24 lutaha žyćcio siamji taksama źmianiłasia:
«Pa-pieršaje, ja spyniła ŭsie svaje prajekty, tamu što dla mianie nieetyčna zajmacca padčas vajny teatram, chaj i sacyjalnym. Adno supracoŭnictva ŭ mianie było z bankam, i ja zrazumieła, što nie zmahu praciahvać jaho ź dziaržstrukturaj — napisała im list pra spynieńnie stasunkaŭ. Pa-druhoje, kala miesca, dzie my žyviom, akurat źbirajucca antyvajennyja mitynhi, zatrymać mohuć usich u radyusie, tamu paśla 19.00 u nas pačynajecca amal kamiendanckaja hadzina, kab nas paprostu paśla zatrymańnia nie departavali.
Ciapier, kaniečnie, pratesty pierajšli bolš u partyzanščynu — stužački pa horadzie, trafarety, listoŭki, čaciki z dapamohaj biežancam. Sprob sabracca razam amal nie pradprymajecca, tamu što AMAP kala toj ža Haścinki dziažuryć kruhłymi sutkami».
Pratesnyja listoŭki ŭ Piciery
Hanna sprabuje adhukacca na ŭsie prydatnyja vakansii, navat nie asabliva kvalifikavanyja, bo ŭ finansavym płanie stała składaniej.
«Kava Paulig, naprykład, padaražała amal u dva razy — z 300 ($3,7) da 600 rasijskich rubloŭ ($6,7). I brend sydzie z rynku, jak i mnohija inšyja. Kali raniej na tydzień možna było kupić praduktaŭ na 1500 rubloŭ ($18,45) (samaje nieabchodnaje — sadavina, harodnina, makarona, kava i čaj, syr, kuryca), to ciapier tysiača sychodzić u nikudy — na kavu, syr i małako.
Leki taksama mocna padaražali. Naprykład, antydepresanty raniej kaštavali 2 tysiačy rubloŭ ($24,6), a ciapier — 3500 ($43), a ich chapaje na miesiac. Preparaty suprać tryvožnaści byli 800 ($9,8), a ciapier — 1500 rubloŭ ($18,45). I atrymlivajecca, možna pracavać na adny tabletki», — dzielicca surazmoŭca.
«Jašče adna prablema — z kartkami rasijskich bankaŭ. Jany pieratvarylisia ŭ harbuz, imi možna apłačvać niešta tolki ŭnutry krainy. Padpiski na zamiežnyja «Netfliks», «Spocifaj», knižki na «Amazonie», zamiežnyja kursy — usio heta stała niemahčyma ciapier apłacić samastojna.
Arendu pakul nie pavyšajuć, bo šmat ludziej źjazdžaje. I my sami skazali haspadaru, što ŭ mai pavinny źjechać — budziem ruchacca tudy, kudy biełarusam nie patrebnaja viza, chutčej za ŭsio. Navat siarod našaha teatralnaha, zdavałasia b, intelektualnaha asiarodździa chapaje tych, chto padtrymlivaje vajnu. U mnohich znajomych baćki nie razumiejuć mirnuju pazicyju dziaciej, admaŭlajucca ad ich».
Pratest na vulicach Piciera
Pry ŭsich ciažkaściach para nie zachacieła viarnucca dadomu, u Biełaruś.
«Na žal, ja nie adčuvaju siabie tam u biaśpiecy. Ja dosyć zapalčyvy čałaviek, i nie ŭpeŭnienaja, što zmahu siadzieć tam, nibyta ŭ bunkiery, nijak nie reahujučy na rečaisnaść. Uvohule na siońnia my nie bačym svajoj budučyni ni ŭ Rasii, ni ŭ Biełarusi. Chacia, kali išli biełaruskija pratesty, my maryli, što voś vierniemsia, i budziem zajmacca tvorčaściu, palityčnymi prajektami, raźvivać teatralnuju supolnaść, što ŭsio źmienicca», — kaža dziaŭčyna.
Maksim: «Jašče hod tamu ja byŭ tut śmialejšym, moh aktyŭničać, ciapier sto razoŭ padumaju»
Maksim u Piciery z 2017 hoda. Pryčyna była ŭ stomlenaści ad adukacyjnaj sistemy, u jakoj jon pracavaŭ.
«Spačatku ja pracavaŭ u kłubach i barach, ale ŭ vyniku los znoŭ zanios mianie ŭ zvykłuju śfieru: u sistemu dadatkovaj adukacyi. Spačatku tam było vielmi kruta, ale pryblizna praz try hady jana dahnała toje, što ŭžo adbyvałasia ŭ Biełarusi. Pajści strojem prahałasavać, vyjści na niejkuju patryjatyčnuju palityčnuju akcyju — zaŭsiody kali łaska. I za košt taho, što śfiera ŭ Rasii bolš bahataja, pierad vybarami možna było prosta tak atrymać 10 tysiač rubloŭ premii ($123)», — raskazvaje surazmoŭca.
Picier. Fota: archiŭ Maksima
Zarobak śpiecyjalista zaŭsiody varjiravaŭsia ad 60 da 100 tysiač rasijskich rubloŭ (ad $738 da $1230). Hrošaj na žyćcio chapała
«Darečy, kali raniej pryjazdžaŭ u Mahiloŭ ź Piciera, adčuvaŭ siabie bahaciejem, a ciapier košty zraŭnialisia», — adznačaje Maksim.
Chłopiec źviartaje ŭvahu na toje, što hajki niesvabody ŭ Rasii zakručvalisia pastupova:
«A siońnia my bačym, što fłahmanam rasijskaj žurnalistyki zakryli raty — «Novaja hazieta», «Mieduza», Dudź. Luby paradak dnia, jaki nie padychodzić pad «pravilny pohlad», začyščajecca. I kali jašče hod tamu ja sam byŭ śmialejšy, moh davać, nie dumajučy, kamientaryi ŚMI, aktyŭničać, to ciapier sto razoŭ padumaju. Na moj pohlad, biełaruskija SIZA mienš niebiaśpiečnyja dla zdaroŭja, čym rasijskija turmy».
Pratesnyja listoŭki ŭ Piciery
24 lutaha Maksim pračnuŭsia ad paviedamleńnia siabroŭki z Kijeva: «Maksim, b**ć, nas bambiać».
«Ja adrazu pačaŭ čytać naviny i ŭžo nie moh spynicca, jak było 9 žniŭnia 2020 hoda — prosta ŭvieś čas ich manitoryŭ, nie moh ni pracavać, ničoha. U mianie ŭklučyŭsia ŭnutrany biełarus, i ja vyrašyŭ pajści zdymać baksy. Ale ničoha nie źniaŭ, tamu što byli składanaści z valutaj, jaje amal nie vydavali», — zhadvaje chłopiec.
Ën kamunikuje ź vialikaj kolkaściu rasijan, jakija ŭspryniali vajnu admoŭna.
«Nie ŭsie ruskija drennyja, mnohija suprać vajny, što b ni pakazvali ŭ televizary. Za vajnu vystupajuć ludzi małoha rozumu, jakija ničoha nie razumiejuć u ekanomicy, marhinalnaha typu. I viadoma adkul takija biarucca.
Asnoŭnyja hrošy ŭ krainie iduć nie na adukacyju i aśvietu nasielnictva, a na prapahandu. U vyniku sučasnyja ruskija nie viedajuć narmalna historyi, svajoj litaratury, taho, što adbyvajecca ŭ śviecie. Intelihiencyi hetak ža drenna, jak biełarusam: nie spytaŭšy, ich zrabili vorahami ŭsiaho śvietu».
U płanie ŭzroŭniu žyćcia dla Maksima pakul ničoha nie źmianiłasia, ale voś z padpiskaj na toj ža Spotify, z apłataj chostynhu — «poŭnaja dupa»:
«X-box pieratvaryŭsia ŭ dekor dla domu. Vielmi škada, što źniščyli «ruski» Instahram, tamu što dla mianie i maich kaleh — heta praca, miesca, praź jakoje ludzi ciapier nie mohuć prezientavać siabie, svaje pasłuhi. Kaniečnie, heta ništo ŭ paraŭnańni z tym, što va Ukrainie źniščajuć harady».
Pratest na vulicach Piciera
Chłopiec kaža, što ŭ jaho byli dumki źjechać u Biełaruś, kab u składany momant dapamahčy baćkam — zasadzić učastak bulbaj. Ale jon ličyć, što doma jašče horš, čym u Rasii.
«Byli dumki i pra zamiežža, ale ja tak lublu Picier, ruski teatr, usio, što źviazana z hetym horadam. Ja nie asacyjuju jaho z Rasijaj, jon — jak asobnaja kraina, dzie žyvie šmat cikavych ludziej. Ale čym bolš zakručvajucca hajki, tym bolš uva mnie takich dumak».
Palina Šandrak: «Hiendyrektar «Kamsamołki» napisaŭ vialiki zvarot da žurnalistaŭ, dzie było skazana, što svaju niezadavolenaść «śpiecapieracyjaj» lepš nijak nie pakazvać»
Palina Šandrak
Palina pierajechała ŭ Picier u 2019 hodzie, jak tolki adpracavała raźmierkavańnie paśla žurfaka BDU.
«Mnie chaciełasia raźvivacca ŭ prafiesii, a ŭ Rasii było bolš ŚMI, hučnych imionaŭ i prafiesijanałaŭ, u jakich možna było pavučycca, było bolš svabody (jak minimum, tady mnie tak padavałasia)», — tak tłumačyć svoj vybar dziaŭčyna
Praz 3,5 miesiaca pošukaŭ jaje zaprasili na sumoŭje ŭ «Kamsamolskuju praŭdu», i jana pačała supracoŭničać ź picierskaj redakcyjaj. Zdavałasia, što atrymajecca pabudavać kłasnuju žurnalisckuju karjeru, ale heta było da 24 lutaha.
«Sa startam tak zvanaj «śpiecapieracyi» hiendyrektar «Kamsamołki» napisaŭ vialiki zvarot da žurnalistaŭ, dzie było skazana, što svaju niezadavolenaść «śpiecapieracyjaj» lepš nijak nie pakazvać, tamu što my ŭ pieršuju čarhu pradstaŭniki «KP», i vydaviecki dom u hetaj situacyi vyrašyŭ padtrymać dziejnuju ŭładu.
Ja zrazumieła, što nie zmahu pracavać u hetym ŚMI, bo ŭ mianie zusim inšaje staŭleńnie da situacyi — u mianie svajaki ŭ Kijevie, i pad Homielem svajaki, i nad imi lotajuć samaloty… 25 lutaha ja pryniała rašeńnie zvalniacca, choć i pisała pra kulturu. Zajavu mnie padpisali 5 sakavika. Na hety momant ja pracuju jak žurnalist-fryłansier: kamuści dapamahaju vieści sacsietki, pisać pasty», — raskazvaje dziaŭčyna.
Pratest u Piciery
Siarod kaleh Paliny mierkavańni pra padziei padzialilisia:
«Niekatoryja, maładziejšyja, uvohule nie reahavali. Niechta kazaŭ, što jany pa-za palitykaj, zhadvaŭ arhumienty pra Danbas i vosiem hod. Niekatoryja, jak i ja, byli ŭ šoku. Chacia, miarkujučy pa rytorycy Uładzimira Pucina ŭ vystupach napiaredadni, było bačna, što jon nastrojeny radykalna.
Uvohule, paśla žniŭnia 2020 hoda ja zrazumieła, što my z ruskimi vielmi roznyja. Štoraz, kali ja vychodziła da biełaruskaj ambasady (my tam śpiavali pieśni, pili čaj, nabyvali kvietki — u nas byŭ svoj miemaryjał, takim čynam my vykazvali salidarnaść ź biełaruskim narodam, padtrymlivali biełarusaŭ), mnie zadavali pytańnie: «Navošta ty heta robiš?» Jany žartavali z maich pavodzin, nie asensoŭvajučy, što majmu narodu baluča i čamu. Ja zrazumieła, što biełarusy bolš empatyčnyja, spahadlivyja».
Palina nie moža skazać, što stała žyć bolš ekanomna, ale pryniała rašeńnie źjechać z Rasii.
«U pieršy ž dzień «śpiecapieracyi» huhliła kvitki ŭ Hruziju, bo mnie było strašna: moža, prylacić «adkaz»? Ale ŭžo nie zmahła tudy narmalna vylecieć, tamu ciapier časova ŭ Biełarusi. Vyrašaju pytańnie z dakumientami i chaču emihravać dalej. Žyćcio kruta źmianiłasia. Ja nikudy nie źbirałasia, ale ciapier ty nie ŭpeŭnieny, što navat za słova «vajna» nie prylacić kryminałka, jak stałasia z błohierkaj Nikaj Biełacarkoŭskaj za «raspaŭsiudžvańnie fejkaŭ pra rasijskaje vojska».
Pry dziejnaj uładzie ni ŭ Biełarusi, ni ŭ Rasii pierśpiektyvaŭ vialikich niama — usio napracavanaje hadami zrujnavanaje. Ja žurnalistka, i mnie padabajecca maja prafiesija, ja chaču być karysnaj, a dzie mnie pracavać u hetych krainach? Takoj mahčymaści siońnia niama, na žal. Plus heta niebiaśpiečna», — adznačaje Palina.
***
My źviazvalisia ź biełarusami i ŭ inšych rasijskich haradach, ale jany pabajalisia razmaŭlać z žurnalistami, navat ananimna.
«Naša Niva» adnaŭlaje zbor danataŭ — padtrymać prosta
Čytajcie taksama:
Ad Saładuchi da Karža. Što biełaruskija sielebryci pościać padčas vajny i jak pra jaje vykazvajucca
