Što takoje Armija Krajova?
Armija Krajova była asnoŭnaj formaj antynacysckaha ŭzbrojenaha supracivu palakaŭ. U vieraśni 1939 hoda, paśla padpisanaha pamiž stalinskim SSSR i hitleraŭskaj Niamieččynaj pakta Mołatava — Rybientropa, dźvie tatalitarnyja dziaržavy padzialili pamiž saboj Polskuju Respubliku. Polskija ŭłady byli vymušanyja pakinuć krainu i praciahnuć svaju dziejnaść u emihracyi. Vosieńniu 1939 hoda ŭ akupavanaj niemcami častcy Polščy byŭ stvorany Sajuz uzbrojenaj baraćby (Związek Walki Zbrojnej), jaki byŭ padparadkavany polskamu ŭradu ŭ emihracyi.
22 červienia 1941 hoda Hitler napaŭ na SSSR i za miesiac zaniaŭ uschodniuju častku mižvajennaj Polskaj Respubliki, jakaja pierad tym była akupavanaja Savietami. Na hetuju terytoryju była pašyranaja dziejnaść polskaha padpolla, jakoje zajmałasia raźviedvalnaj i dyviersijnaj dziejnaściu. 14 lutaha 1942 hoda hienierał Uładzisłaŭ Sikorski, polski hałoŭnakamandujučy, vydaŭ zahad ab pieratvareńni Sajuza ŭzbrojenaj baraćby ŭ Armiju Krajovu.
Armija Krajova staviła za metu adnaŭleńnie polskaj dziaržavy ŭ miežach 1939 hoda. Dziela hetaha žaŭniery AK vajavali jak suprać nacystaŭ, tak i suprać savietaŭ. Samaj viadomaj akcyjaj Armii Krajovaj było Varšaŭskaje paŭstańnie ŭ žniŭni-kastryčniku 1944 hoda, kali polskaje padpolle vyhnała z Varšavy niemcaŭ, ale bieź źniešniaj padtrymki nie zdoleła ŭtrymać stalicu.
Boj kala Mikulišak
U Zachodniaj Biełarusi, jakuju polski ŭrad razhladaŭ jak lehalnuju častku Polskaj Respubliki, Armija Krajova dziejničała ŭ vyhladzie partyzanskich atradaŭ.
U pieršyja dni studzienia 1944 hoda 6-ja Vilenskaja partyzanskaja bryhada AK dysłacyravałasia ŭ rajonie ciapierašniaha biełaruska-litoŭskaha pamiežža na Ašmianščynie. Pavodle niamieckaha administracyjnaha padziełu, Ašmianščyna była pieradadzienaja hienieralnaj akruzie «Litva». Adździeły litoŭskaj palicyi i partyzany Armii Krajovaj viali bai za realny kantrol nad hetaj terytoryjaj.
8 studzienia 1944 hoda niamiecka-litoŭski karny atrad z Ašmianaŭ vyrušyŭ na apieracyju suprać polskich partyzan. Kala vioski Mikuliški zaviazaŭsia boj.
Pieramahła AK — było zabita kala dvaccaci litoŭskich palicyjantaŭ. Straty polskich partyzan aceńvajuć u piać čałaviek.
U hetym bai zahinuŭ Piotr Matylevič (psieŭdanim «Kremień»), kamandzir 6-j Vilenskaj partyzanskaj bryhady AK, jaki paśla navučańnia ŭ Vialikabrytanii byŭ skinuty ŭ sakaviku 1942 hoda z parašutam u Polšču i dva hady zajmaŭsia vyviedkaj i antyniamieckaj dziejnaściu ŭ ramkach arhanizacyi «Wachlarz» na Vilenščynie, u tym liku padarvaŭ niamiecki vajskovy ciahnik kala Padbrodździa ŭ mai 1943 hoda.
Jakraz mahiły zahinułych 8 studzienia 1944 hoda ŭ bai kala Mikulišak i dali pačatak tamtejšym vajskovym mohiłkam. Na praciahu nastupnych miesiacaŭ jany papaŭnialisia pachavańniami čarhovych zahinułych bajcoŭ Armii Krajovaj. Najbolš mahił — dzieviać — dadałosia paśla 13 maja 1944 hoda, kali ŭ Muravanaj Ašmiancy Treciaja Vilenskaja partyzanskaja bryhada AK mieła boj ź litoŭskim uzbrojenym farmavańniem. U lutym 1945 hoda na mohiłkach byli pachavanyja dva miascovyja žychary, jakich zabiła savieckaje NKVD. Usie astatnija pachavanyja, čyje mahiły zrujnavali ŭłady, zahinuli ŭ bajach ź niemcami i padkantrolnymi niemcam litoŭskimi farmavańniami.
Šylda na razburanaj mahile ŭ Mikuliškach. Fota: flickr.com
U studzieni 1945 hoda Armija Krajova była aficyjna raspuščanaja. Ale značnaja častka jaje žaŭnieraŭ tak i zastalisia ŭ lasach, zmahajučysia suprać savietaŭ. Mnohich šturchaŭ na hety krok adčaj — viartacca damoŭ było nielha z-za pahrozy aryštu savietami. Polskija padpolščyki zabili šmat savieckich funkcyjanieraŭ i aktyvistaŭ kamunistyčnaj ułady ŭ Zachodniaj Biełarusi.
Zraŭniali ź ziamloj mahiły žaŭnieraŭ Armii Krajovaj u Mikuliškach na Ašmianščynie
