Fota: NASA Goddard Space/flickr.com
Tajsan vyvučyŭ kolkaść navukovych daśledvańniaŭ pa astrafizicy za sto hadoŭ i adkryŭ, što ich lik padvojvajecca raz na niejki adrezak času. Rost viedaŭ praciahvajecca, pryvodziačy da dzivosnych dasiahnieńniaŭ u navucy i technicy, i heta zmušaje nas adčuvać, što my žyviom u asablivyja časy. Ale nasamreč ničoha ŭnikalnaha ŭ hetym usplosku niama, kaža Tajsan.
Tak šmat daśledavańniaŭ
Daśledavańni Tajsana pačalisia ŭ 1995 hodzie ŭ Prynstanskim univiersitecie. Tam jon vyvučaŭ čas padvajeńnia navukovych daśledavańniaŭ, apublikavanych z 1895 pa 1995 hod u «Astrafizičnym časopisie» — navukovym časopisie, jaki aśviatlaje dasiahnieńni ŭ halinie astrafiziki i astranomii. Tajsan vyjaviŭ, što ŭ luby 15-hadovy pieryjad u časopisie publikavałasia bolš daśledavańniaŭ, čym za ŭsiu historyju časopisa, što aznačaje ekspanientny rost tempaŭ publikacyi (ekspanientny rost značyć, što chutkaść rostu stanovicca ŭsio bolšaj praparcyjna rostu ahulnaj kolkaści). Jon vyjaviŭ, što hety pakazčyk byŭ prykładna adnolkavym va ŭsich halinach navuki.
Ludzi zaprahramavanyja na liniejnaje myśleńnie, ale viedy rastuć ekspanientna. Jak heta razumieć?
Da prykładu, z patentami ŭ ZŠA: pamiž 2010 i 2020 hadami kolkaść vydadzienych patentaŭ pieravysiła kolkaść patentaŭ, vydadzienych pamiž 1960 i 2000 hadami.
Tajsan piša ŭ svajoj novaj knizie «Zorny Vieśnik: Kaśmičnyja pierśpiektyvy cyvilizacyi», što «pry najaŭnaści sistemaŭ raspaŭsiudžvańnia viedaŭ, takich jak navukovyja kanfierencyi i recenzavanyja časopisy kožnaje nastupnaje pakaleńnie moža vykarystoŭvać adkryćci papiaredniaha pakaleńnia ŭ jakaści novych zychodnych punktaŭ». Teoryja adnosnaści Ejnštejna dazvoliła, naprykład, adkryć GPS-navihacyju. Kali b Ejnštejn nie pastaviŭ pad sumnieŭ skład našaha suśvietu, my b da hetaha času karystalisia papiarovymi kartami, kab dabracca z punkta A ŭ punkt B zamiest taho, kab skarystacca pasłuhami Uber.
«Publikujsia abo pamry»
Ale jość i inšaja reč. Tajsan kaža, što daŭniaja tradycyja publikacyi navukovych daśledavańniaŭ značyć vielmi šmat dla prasoŭvańnia pa navukovaj karjernaj leśvicy. Aśpiranty musiać publikavać šmat daśledavańniaŭ, kab spadabacca pracadaŭcam. U stałych navukoŭcaŭ, jakija publikujuć novyja daśledavańni, kožnaja novaja praca pavinna być takaja ž dobraja, jak i papiaredniaja, kab trymacca na ŭzroŭni.
U kožnaj z hetych situacyj navukoŭcy vymušanyja publikavacca, kab damahčysia pośpiechu ŭ svajoj karjery, abo «zahinuć», nie majučy dastatkovaj kolkaści apublikavanych pracaŭ, kab vyłučacca siarod inšych.
Adnym z najbolš zhubnych nastupstvaŭ kultury «publikujsia abo pamry» źjaŭlajecca toje, što niekatoryja nazyvajuć «narezkaj salami». Daśledčyki naŭmysna raźbivajuć svaje daśledavańni na niekalki publikacyjaŭ, a nie na ŭvieś ekśpierymient z usimi vysnovami. Heta vyklikaje ceły šerah prablem, takich jak niežadańnie čytača daviarać vašamu daśledavańniu, što pryvodzić da źjaŭleńnia razmytych publikacyjaŭ ź mienšym upłyvam.
Heta patencyjna moža parušyć cełasnaść navukovych daśledavańniaŭ, uklučajučy cisk biudžetu i praduziataść publikacyj. Ź inšaha boku, pavialičvajecca kolkaść sumiesnych rabot pamiž daśledčykami, stvarajučy šyrokuju sietku navukoŭcaŭ, jakija mohuć pracavać razam dla atrymańnia adkazaŭ i vyvučeńnia novych pytańniaŭ.
Čytajcie jašče:
Čałaviectva ŭpieršyniu pasprabavała źmianić trajektoryju asteroida. Voś što viadoma pra misiju DART
Ci možna ličyć stvoranyja štučnym intelektam karciny mastactvam? Voś niekalki arhumientaŭ
jakoje hety papularyzatar navuki maje dačynieńnie da navuki?