«Pakul ja pracavaŭ, nivodnaja lesvica i pažarny padjomnik nie byli spisanyja»
— Kali ja jašče tolki vučyŭsia ŭ škole, a ja skončyŭ jaje ažno ŭ 1987 hodzie, — užo cikaviŭsia prahramavańniem. Darečy, u mianie doma jość kalkulatar MK-52, jaki možna prahramavać, — jon u pracoŭnym stanie. I jakraz jon staŭ dla mianie nahodaj zasvoić prahramavańnie — mnie padabałasia pracavać z im.
Paśla škoły mianie klikali na prykładnuju matematyku ŭ BDU, ale ja troški spužaŭsia, bo matematyka ŭ mianie nie išła nastolki dobra, nakolki ja b chacieŭ, i pastupiŭ u BNTU — tady jašče BPI.
Pavodle pieršaha dypłoma ja inžynier-miechanik, śpiecyjalist pa hidrapnieŭmaaŭtamatycy i pnieŭmapryvadach, — ale ž pa śpiecyjalnasci nie pracavaŭ, niahledziačy na «prestyžnaje» raźmierkavańnie — na MAZ. Tak atrymałasia, što ja pastupiŭ u 1987 hodzie, a skončyŭ u 1993-m — jakraz źmianiłasia ŭsia paradyhma. Z majoj hrupy tolki adzin čałaviek uładkavaŭsia pa śpiecyjalnasci — pracuje na traktarnym zavodzie, ale, pa ščyrasci, pierśpiektyŭ u jaho niama.
Ja pamianiaŭ svoj kirunak na blizki — pajšoŭ pracavać na stancyju dyjahnostyki aŭtamabilaŭ i pažarnaj techniki. U maim rasparadžeńni znachodziŭsia ŭvieś aŭtamabilny park minskaha harnizona. I, što cikava, — tam jakraz spatrebilisia maje navyki hidraŭlika: pakul ja pracavaŭ, nivodnaja pažarnaja lesvica, nivodny pažarny padjomnik nie byli spisanyja — usio pracavała. Heta moj uniosak! Jak ja zvolniŭsia ŭ 1998 hodzie, śpiectechniku pačali spisvać.
«Kursy nie skiravanyja na toje, kab čałaviek paśla ich moh manietyzavać svaje viedy»
Čamu ja syšoŭ — mnie było 28 hadoŭ, chaciełasia niejkaj pierśpiektyvy. Ja z tych ludziej, jakim cikava nie stolki zarablać hrošy, kolki stvarać niešta novaje, rabić svoj uniosak. Ja adčuvaŭ, što na tym miescy ŭžo vyčarpaŭ siabie.
Mianie zaprasili ŭ inšaje aŭtaservisnaje pradpryjemstva, ale ž mnie nie spadabałasia — tam nie było pierśpiektyŭ. Dalejšy moj žyćciovy šlach pajšoŭ praz hramadskuju dziejnaść.
Ale ŭ 2005 hodzie ŭ mianie źjaviłasia siamja — i taksama źjaviłasia nieabchodnaść zarablać hrošy. I ja znoŭ pačaŭ z nula — pajšoŭ pracavać mantažnikam sistem pažarnaj i achoŭnaj sihnalizacyi. Adpracavaŭ 10 hadoŭ, vyras da hałoŭnaha inžyniera prajekta — a potym pamianialisia ŭmovy atestacyi, i mianie z majoj adukacyjaj niamožna było atestavać na tuju pasadu, jakuju ja zajmaŭ. Voś i ŭsio!
Ci možna było znajsci abychodny šlach — atrymać druhuju techničnuju adukacyju? Mahčyma… Ale nie viedaju, ci było b heta racyjanalna. Ja chacieŭ razvivacca, prahresavać, a nie zastojvacca.
U rešcie rešt, straciŭšy pracu, ja vyrašyŭ viarnucca da taho, što mianie cikaviła. A cikavaje mnie było prahramavańnie. Za 2 hady dahetul — kali ŭ mianie jašče była praca i «ničoha nie praročyła» — ja skončyŭ kursy pa C pry «BiełChardzie». Cikava, što vioŭ ich nie prahramist. I ja, darečy, pryjšoŭ da vysnovy, što trušnyja prahramisty nie zaŭždy jość najlepšymi vykładčykami.
Dyk voś, u 2013 hodzie ja jašče i nie dumaŭ rabicca prahramistam: mnie prosta chaciełasia vyvučać prahramavańnie. Peŭna, heta maja chiba — treba było isci ŭ IT raniej, jašče tady. Ale ž u mianie była siamja, čaćviora dziaciej — i, pa vialikim rachunku, nie było navat času spynicca, treba było ŭcich zabiaśpiečvać nieabchodnym.
Kali ž ja straciŭ pracu, daviałosia dumać, što rabić dalej. Jość jašče pryčyna, čamu tym časam ja nie vyjšaŭ na rynak — nie chacieŭ by nikoha hańbić, ale kursy nie skiravanyja na toje, kab čałaviek paśla ich zakančeńnia moh niejkim čynam manietyzavać svaje viedy. Paśla kursaŭ ludzi nie ŭmiejuć rabić zakončany pradukt, nu i ja taksama nie ŭmieŭ.
«Padmurak navykaŭ prahramavańnia byŭ zakładzieny našymi vykładčykami»
U 2015 hodzie mnie prapanavali atrymać druhuju vyšejšuju adukacyju. To-bok pajsci šlacham nie kursaŭ, a bolš hruntoŭnym — praz zasvajeńnie matematyki. My parailisia z žonkaj i vyrašyli, što, sapraŭdy, heta budzie słušna.
Ci pamiatajecie, była sprava prahramistaŭ, što navučali pa-biełarusku? Heta jakraz taja supołka, dzie navučaŭsia i ja… Ideja była takaja, što studenty ŭkładali damovu z zamiežnym univiersitetam, ale navučańnie adbyvałasia ŭ Biełarusi i pa-biełarusku. A ekzamieny my zdavali va Ukrainie.
Na siaredzinie našaj vučoby Instytut matematyki i kibiernietyki byŭ razhromleny, i ŭsio navučańnie pierajšło va Ukrainu — davučvalisia my ŭžo pa-ŭkrainsku. Farmalna ničoha nie pamianiałasia, ale, kali kazać ščyra, mienavita sam padmurak navykaŭ prahramavańnia byŭ zakładzieny tut, u Biełarusi — našymi vykładčykami. I heta było najlepšaje navučańnie.
Tak atrymałasia, što navat paśla zakančeńnia ŭniviersiteta (heta było ŭ 2019 hodzie) praktyčnych viedaŭ ni ŭ koha z nas nie było. My znoŭku nie razumieli, jak vydać kančatkovy pradukt, cikavy zamoŭcu — a pa vialikim rachunku my nie viedali navat z čaho pačynać. Nam by na stažyroŭki ŭ kampanii, ale…
«Jość uražańnie, što dalej za datu naradžeńnia majo reziume nie čytajuć»
Mnie zdajecca, što ŭvieś rekrutynh, kali adkinuć pošuk midłaŭ ci sieńjoraŭ, skiravany na studentaŭ, jakich možna davučyć na svaju patrebu. Dla ludziej stałaha vieku hety šlach niemahčymy, bo ejčary prosta adsiakajuć nas pavodle hoda naradžeńnia. U mianie jość stojkaje ŭražańnie, što dalej za datu naradžeńnia majo reziume nie čytajuć.
Voś ja dasyłaŭ reziume i adhukaŭsia na vakansii badaj pad sotniu razoŭ — i nivodnaja kampanija nie napisała.
Ja šukaju pracu kala dvuch hadoŭ. Spačatku praz znajomych — i adzin pracadaŭca zacikaviŭsia, ale jany rabili prajekty na .NET, a ja ŭ toj momant z hetaj płatformaj nie pracavaŭ. Pajšoŭ na kursy pa S#, potym źviarnuŭsia znoŭ da taho ž samaha čałavieka, zrabiŭ testavaje zadańnie. Taja firma była hatovaja mianie naniać, ale pamianiałasia palityčnaja situacyja — i jany rełakavalisia ŭ Polšču. A ja za miažu nie imknuŭsia. Chutčej situacyja dla ich samich była niapeŭnaj, tamu jany i admovilisia ad idei papaŭniać kamandu.
Dalej ja ŭžo šukaŭ, jak usie, — adhukaŭsia na vakansii na džabbordach, ale bačyŭ tolki admovy. Nijakich listoŭ, nivodnaha telefanavańnia… A vakansii visiać dy visiać.
Za hod u mianie nie było nivodnaha sumoŭja. Tamu ja i zrabiŭ vysnovu, što rekruciory nie hladziać majo reziume dalej za datu naradžeńnia. U mianie pryhadany GitHub z prajektami — ale takoje ŭražańnie, što nichto tudy navat nie zaziraje.
Chtości skaža: nu schavaj ty datu naradžeńnia, i tabie paščascić. U maim LinkedIn jana schavanaja, ale ž dla razumnaha dastatkova inšaj infarmacyi — bo kali ty ŭ 1993 hodzie skončyŭ pieršy ŭniviersitet, to, vidavočna, tabie bolš za 50 hadoŭ.
A ja šukaju-šukaju, čakaju-čakaju, i narešcie ŭžo stamiŭsia. Ja vyrašyŭ: metaskiravana ŭ Biełarusi bolš šukać pracu nie budu. Dapuskaju, što zrablu jašče jakija sproby znajsci pracu za miažoj. Chacia ź vialikaj siamjoj pierajazdžać niaprosta, i mnie b chaciełasia žyć i pracavać u Biełarusi.
Maja žonka — chirurh u lakarni. Usie, na žal, viedajuć, jak u nas zarablajuć chirurhi, — i mianie ŭžo hryzie sumleńnie, što nijak nie znajdu pracy. Chacia, viadoma ž, jana mianie va ŭsim padtrymlivaje.
«Ludzi majho vieku ambitnyja — jany nie buduć siadzieć u džunijarach»
Viedajecie, ja mieŭ razmovu z adnoj rekruciorkaj. Napisaŭ joj napramki ŭ LinkedIn — i atrymaŭ vodhuk: mnie dali testavaje zadańnie. Kab vykanać jaho, treba było za 5 dzion vyvučyć novuju dla mianie technałohiju i zrabić prajekt, što ja, u pryncypie, i zrabiŭ. Dapuskaju, što, moža, uzrovień byŭ nie toj, ale ž — 5 dzion na zasvajeńnie technałohii.
U adkaz rekruciorka napisała, što supracy ŭ nas nie atrymajecca: da pabačeńnia! Navat nie patłumačyła, u čym prablema — našaja kamunikacyja skončyłasia. Nu jak heta aceńvać?
Ludzi našaha vieku poŭnyja sił i enierhii, i vielmi matyvavanyja, — ale my nie možam realizavacca. Što cikava: z razmoŭ ź siabrami, jakija žyvuć za miažoj, ja zrazumieŭ, što na zachadzie takoj prablemy niama.
Ludziej navat u stałym vieku razhladajuć tolki pavodle ich pracoŭnych jakaściej. Bolš za toje, kiepski ton — dadavać da reziume datu naradžeńnia i fatahrafiju, bo tady pracadaŭcu mohuć abvinavacić u niejkim pratekcyjaniźmie, a instytut reputacyi dla firmy vielmi važny. Na žal, u nas rynak niecyvilizavany i, vidavočna, padychody inšyja.
Ja dumaŭ, ci nie prybrać z reziume pieršuju adukacyju, — ale mnie zdajecca, što dla razumnaha heta, chutčej, plus. Pa-druhoje, niejak heta nie zusim sumlenna było b.
Ja nie viedaju, čaho bajacca rekruciory i ix kiraŭniki: mo taho, što im nie ŭdasca naładzić kamunikacyju pamiž moładździu i stałym supracoŭnikam (ale ž, blin, ja taksama małady!). Ci nie mohuć ujavić, jak maładyja buduć kiravać starejšymi. Chacia ŭ majoj praktycy takoje było — i prablem nie ŭznikała.
I nakont matyvacyi: ludzi majho vieku zastajucca ambitnymi — jany nie buduć doŭhi čas siadzieć u džunijarach, paviercie, my ŭmiejem vučycca. Ale, viadoma ž, lahčej uziać na prajekt studenta — i płacić kapiejki, pakul jon raście i nabirajecca dośviedu. Stałaha čałavieka na takich umovach brać nichto nie choča. A niejkaj sistemy, jakim čynam vykarystać zdolnasci ludziej našaha vieku, niama — dyj nichto nie dumaje jaje stvarać.
«Ja sustrakaŭ ludziej, jakija pajšli ŭ IT pa hrošy, — jany vyharali daščentu»
Viadoma ž, značeńnie maje i toje, što IT-siektar u Biełarusi imkliva skaračajecca, padaje prapanova, bo ŭ tych, chto źjazdžaje, niama bolš patreby ŭ tutejšych śpiecyjalistach.
Mnie kažuć u fejsbuku — zajdzi z inšaha boku, nie ŭsie ajcišniki pišuć kod. Ale ja nie prosta imknusia ŭ IT, ja — inžynier, mnie padabajecca stvarać: budavać, pisać kod… Ja lublu sam praces stvareńnia novaha.
Kali b mnie tolki treba było ŭvajsci ŭ industryju i kali b dla mianie na pieršym miescy stajali hrošy, byŭ by sens dziejničać inšym čynam. Ale ž ja sustrakaŭ u svaim žycci ludziej, jakija pajšli ŭ IT pa hrošy, — jany potym vyharali daščentu.
«Škoła razhladajecca nie jak miesca, dzie ludzi atrymlivajuć viedy, stanoviacca asobami»
Ja vykładaŭ u pryvatnaj škole matematyku i infarmatyku — tak, byŭ u mianie taki dośvied. Taksama ja pracavaŭ vykładčykam u licei. Pa mahčymasci, viadoma ž, ja imknusia zarablać. Ale isci pracavać u niejkuju śfieru, zusim nie źviazanuju s prahramavańniem, — ci nie budzie heta adstupleńniem? Ja zmarnavaŭ stolki času, sił i srodkaŭ na toje, kab navučycca pisać kod, — i isci pracavać, naprykład, vartaŭnikom na skład, nu zusim kryŭdna.
Z pryvatnaj škoły ja syšoŭ raniej, čym ich usie zakryli ŭ vierasni, — u mianie paprostu ŭznikli peŭnyja supiarečnasci, bo škoła była relihijnaja, a ja — nie zusim. Ale ž my razvitalisia siabrami.
Jak ja staŭlusia da taho, što miesiac tamu ŭ krainie byli zakrytyja ŭsie pryvatnyja škoły? Ja liču, što heta manapalizacyja pracesu adukacyi z boku režymu. Škoła razhladajecca nie jak miesca, dzie ludzi atrymlivajuć viedy, stanoviacca asobami, — a jak cech dla farmiravańnia vincikaŭ padtrymki. Škoła — heta ideałahičny padmurak siońniašniaha režymu, tamu ŭłady nie spyniacca na škołach, toje ž budzie z dziciačymi sadkami, bo jany adčuli, što hety kirunak prahledzieli, i ciapier imknucca heta vypravić. Razhrom pryvatnaj adukacyi — heta jakraz łahičny krok u rečyščy takoj palityki.
a što rabić žančynie 50±? kali navat u prybiraščycy nie biaruć? tavaryš śmiajecca - ty kudy sabrałasia? tam vialikaja kankurencyja. ty viedaješ, kolki tam kandydataŭ na miesca? a tabie nie chapaje kandydackich dysiertacyj, kab ciabie ŭziali