Andrus Kubilus. Fota: Domantas Pipas / Delfi
«Łatyšy zakryli rasijski apazicyjny telekanał «Dožd́». Pierad hetym jaho vyhnaŭ z Maskvy Pucin. Łatyšy mohuć mieć svaju dumku, nakolki takoje rašeńnie było jurydyčna i palityčna apraŭdana. Na dumku Rasy Jukniavičenie (deputat Jeŭraparłamienta ad kansiervataraŭ) i maju, takoje rašeńnie nie było ni vielmi pravilnym, ni stratehična razumnym.
Ale hetaje rašeńnie vyklikała ŭ Litvie masu publičnych reakcyj, bolšaja častka jakich była adnolkavaj: tak im i treba, tamu što jany ŭsie impieryjalisty. Usie ruskija — ahienty impieryi zła», — napisaŭ Kubilus.
«Rasijskaja libieralnaja apazicyja adkazała takoj ža hnieŭnaj reakcyjaj bieź niuansaŭ. Heta jašče bolš razzłavała i litoŭcaŭ, i łatyšoŭ», — dadaŭ jon.
Usie hetyja reakcyi, pa słovach palityka, i padšturchnuli jaho da napisańnia tekstu.
«Ja liču, što takaja reakcyja pakazvaje, jakija prablemy ŭ myśleńni, va ŭstanoŭkach majem my sami. Psichołahi nazyvajuć heta prablemaj psichałahičnych kompleksaŭ. Niekatoryja ź ich mohuć pryvieści da surjoznych zachvorvańniaŭ hramadstva. I pra heta treba kazać adkryta. Tamu što niekatoryja ź ich mohuć mieć istotnyja niehatyŭnyja nastupstvy, u pieršuju čarhu dla nas samich i našaj roli ŭ rehijonie.
My sami pavinny analizavać svaje prablemy. Hetak ža, jak i rasijskaja apazicyja pavinna spačatku razabracca sa svaimi prablemami.
My časta adčuvajem siabie i bolšymi praviednikami, i lepšymi za rasijskuju apazicyju, tamu schilnyja ŭ pieršuju čarhu vyrašać ich prablemy, a nie svaje. Heta nie zdarovaje staŭleńnie. Voś čamu ja pačynaju razhladać u pieršuju čarhu nas samich. Nie rasijskuju apazicyju».
Kubilus zajaviŭ, što spačatku pasprabuje paznačyć asnoŭnyja pohlady, ustanoŭki i asnoŭnyja «litoŭskija «ruskija» kompleksy», jakija asabliva vyrazna prajavilisia ŭ kantekście historyi «Doždia». Jany, pa słovach Kubilusa, pamyłkovyja.
Palityk zaklikaje nie vyklučać mahčymaści taho, što Rasija stanie demakratyčnaj
«Ustanoŭka 1. Rasija niesumiaščalnaja z demakratyjaj.
Mnohija jak u Litvie, tak i naohuł na Zachadzie pierakananyja ŭ tym, što Rasija ŭ svaich tradycyjach dziaržaŭnaści zusim nie padychodzić dla demakratyi. Pieraniaŭšy ad tatara-manholskaha našeścia mnohija dziaržaŭnyja instytuty, jana viečna žyła pad kiravańniem samadziaržaŭja, caroŭ, hiensiekaŭ abo aŭtarytarnych prezidentaŭ, u joj nikoli nie było sapraŭdnaha parłamientaryzmu, zakonnaści, mižinstytucyjnych sistem strymak i supraćvah. U Rasii nikoli nie było ničoha padobnaha da Vialikaj Francuzskaj revalucyi, pastułaty jakoj stvaryli ciapierašni Zachad. Tamu Zachadu treba pierastać naiŭna maryć pra demakratyčnuju Rasiju.
Varta adznačyć, što Pucin paśladoŭna sprabuje pierakanać Zachad pavieryć u tuju ž samuju ŭstanoŭku, što ŭ Rasii niama nijakich šancaŭ stać demakratyjaj. Svaimi dziejańniami jon faktyčna stvaryŭ i praciahvaje stvarać abličča dzikaj, azijackaj Rasii, jakaja atručvaje svaich praciŭnikaŭ, ahresiŭnaj dziaržavy ź jadziernaj bombaj u rukach. U takoj dziaržavie, na dumku Pucina, nikoli nie budzie demakratyi, i tamu Zachad pavinien pierastać naiŭna havaryć pra pierśpiektyvy demakratyi ŭ Rasii, tamu što heta moža niervavać, pravakavać Pucina, i jon znoŭ pačnie pahražać jadziernaj zbrojaj.
Na dumku Pucina, Zachad prosta pavinien prystasavacca, adaptavacca da takoj Rasii, jakaja jana jość ciapier, a značyć, Zachad prosta abaviazany padtrymlivać dyjałoh z Pucinym, niezaležna ad taho, jak jon siabie pavodzić.
Makron źjaŭlajecca prykładam taho, što zachodnija lidary schilnyja prymać takuju daktrynu, naviazanuju Pucinym, i schilnyja prystasoŭvacca da jaje, pakolki Makron nie vieryć, što Rasija moža być inšaj. Nastupstvam hetaha źjaŭlajecca toje, što niekatoryja zachodnija lidary pa-raniejšamu schilnyja hieapalityčna «achviaravać» Ukrainaj, kab tolki možna było b «padstroicca» pad Pucina. Padtrymkaj Ukrainy, maŭlaŭ, nie treba razdražniać i pravakavać Pucina. Tamu što Pucin i Rasija dzikija, nikoli nie buduć inšymi, i ŭ ich jašče jość žachlivaja jadziernaja bomba.
Možna pa-roznamu aceńvać arhumienty, zasnavanyja na histaryčnym determiniźmie, što Rasija nikoli nie zmoža stać demakratyjaj, tamu što jaje raniejšaja historyja nibyta joj pierakryvaje šlach da demakratyi.
Ja ŭ takija arhumienty nie vieru, tamu što baču šmat prykładaŭ, kali krainy ci narody, jakija nie mieli da hetaha demakratyčnaha dośviedu, pieratvarylisia ŭ demakratyi ŭ kancy XX stahodździa i praciahvajuć paśpiachova z hetym spraŭlacca.
Adna ź ich — Manholija, praradzima manhołaŭ i tataraŭ, jakaja siońnia, pavodle mnohich suśvietnych daśledavańniaŭ, vyhladaje nie tak užo kiepska z punktu hledžańnia pakazčykaŭ zdarovaj demakratyi. Druhi prykład — Tajvań, jaki demanstruje vydatnuju zdolnaść da demakratyčnaha kiravańnia, niahledziačy na toje, što jaho asnoŭnaja nacyja — kitajcy, a ŭ mnohich prychilnikaŭ histaryčnaha determinizmu jość sotni arhumientaŭ, čamu Kitaj, kitajcy i kanfucyjanstva niesumiaščalnyja z demakratyjaj.
Takim čynam, pieršaja parada adnosna našych «ruskich» kompleksaŭ — nie viercie, što Rasija nikoli nie stanie demakratyjaj. Ci chacia b sumniavajciesia ŭ słovach tych, chto heta ŭparta śćviardžaje. Tamu što heta śćviardžaje i Pucin», — skazaŭ na zakančeńnie razhladu hetaj ustanoŭki deputat Jeŭraparłamienta.
Vykazvaje nadzieju, što litoŭcy nie pojduć šlacham nacystaŭ
«Ustanoŭka 2. Ruskija ludzi nie prystasavanyja da demakratyi.
My časta čujem zajavy ab tym, što ruskija prosta nie zdolnyja da demakratyi: usie jany prahnuć adnaŭleńnia impieryi, usie jany padtrymlivajuć Pucina i jaho vajnu suprać Ukrainy. Ruskija — ciomny, nieadukavany narod, vatniki, z prasiaknutymi i adurmanienymi prapahandaj mazhami. Demakratyčnych instynktaŭ u ich niama i nikoli nie budzie, tak što davajcie nie budziem ciešyć siabie iluzijami adnosna demakratyčnych pierśpiektyŭ Rasii.
Tak my sami mižvoli stanovimsia ni kim inšym, jak zvyčajnymi rasistami.
Tamu što takoje staŭleńnie aznačaje, što, z našaha punktu hledžańnia, ruskija — nacyja, jakaja znachodzicca na nižejšaj stupieni raźvićcia, sapraŭdy hetak ža, jak niekatoryja da hetaha času dumajuć pra čarnaskurych u Amierycy ci Afrycy. I što jany nikoli nie padymucca z hetaj bolš nizkaj stupieni.
My śviadoma ci mižvoli pačynajem ličyć siabie nacyjaj bolš vysokaj hienietyčnaj jakaści ŭ paraŭnańni z ruskimi. Pucin, naadvarot, śćviardžaje, što tolki ruskija źjaŭlajucca «abranym narodam» i tamu, na jaho dumku, ruskija mohuć źniščać ukraincaŭ.
Spadziajusia, što my, pa-pieršaje, svoječasova spynimsia i nie pojdziem nacysckim šlacham acenki i dzialeńnia inšych narodaŭ pa jakaści, adpraŭlajučy ŭ hazavyja kamiery pradstaŭnikoŭ «niepadychodziačaj jakaści».
Pa-roznamu ŭsio z hetymi ruskimi. Jak i ź litoŭcami.
Ja pamiataju prostych rasijan, jakija vializnymi demanstracyjami zmahalisia za demakratyju ŭ Rasii ŭ časy Harbačova. I tych, chto padtrymlivaŭ niezaležnaść Litvy.
Ja nie vieru, što takija hieny možna prapić. Jany mohuć być «zaasfaltavanyja» katkom dyktatury i pieraśledaŭ, ale jany nikudy nie padzienucca. I vyryvajucca ź vielizarnaj siłaj, kali heta mahčyma. Jak heta było letam 2020 hoda ŭ Biełarusi.
Voś što pałochaje Pucina. Mienavita tamu jon i pačaŭ vajnu, kab prykład biełaruskaj revalucyi i pośpiechaŭ Ukrainy nie zaraziŭ prostych rasijan», — praciahnuŭ Kubilus.
My paddajomsia demahohii samazadavolenych jeŭrapiejcaŭ
«Ustanoŭka 3. Prostyja rasijanie i apazicyja nie vajujuć sa zbrojaj suprać kramloŭskaha režymu.
Usio čaściej čutnyja skarhi litoŭcaŭ, što nie tolki prostyja rasijanie, ale i lidary libieralnaj apazicyi nie pratestujuć na vulicach suprać kramloŭskaha režymu, nie biaruć u ruki zbroju i, chaj heta budzie ŭ samoj Rasii ci va Ukrainie, nie iduć na front suprać złačynnaj ahresii, nakiravanaj na adnaŭleńnie impieryi. Mabilizavanyja rasijanie sotniami tysiač ci miljonami addajuć pieravahu ŭciokam z Rasii, ale nie pravodzić akcyi niepadparadkavańnia ŭ samoj Rasii, jakija raschistvali b režym da asnoŭ.
Sapraŭdy, takich masavych pratestaŭ u Rasii nie vidać. Heta dazvalaje litoŭcam — takim «sałonnym» ci «šampanskim» revalucyjanieram — davać parady libieralnaj apazicyi, jakaja ŭciakła ad pucinskaha pieraśledu, što joj lepš «uziać strelby», viarnucca ŭ Rasiju i pačać tam sapraŭdnuju baraćbu.
Tym samym jak by kažam, što my to ŭžo sapraŭdy na ich miescy abaviazkova zrabili b mienavita tak. Tamu što my ž hieraična zavajavali svaju niezaležnaść i demakratyju, my źbiralisia na vielizarnyja demanstracyi, na Bałtyjski šlach i takim čynam razburyli savieckuju impieryju i kamunistyčnuju dyktaturu.
My niejak vielmi lohka paddajomsia na takuju demahohiju samazadavolenych jeŭrapiejcaŭ. Zabyvajemsia, što da harbačoŭskaj pierabudovy my nie advažvalisia ni vychodzić na masavyja mitynhi, ni niejak inakš vykazvać pratest.
Byli śmiełyja dysidenty, jakich sadžali i pieraśledavali, byŭ Kałanta i jaho pratesnaje pachavańnie [u 1972 hodzie 19-hadovy Romas Kałanta ździejśniŭ akt samaspaleńnia ŭ Koŭnie, i jahonaje pachavańnie vyliłasia ŭ palityčnuju demanstracyju. — Red.], ale litoŭcy, mabilizavanyja ŭ savieckuju armiju, nie pratestavali i nie ŭciakali ni ad jaje, ni ad mabilizacyi, kali hetaja armija akupavała Čechasłavakiju ci ŭvarvałasia ŭ Afhanistan. Sioj-toj u Litvie i ciapier hanarycca svaim «afhanskim» dośviedam.
Čamu ž tady ŭ nas nie chapiła mužnaści, jakoj my ciapier chočam navučyć rasijskuju apazicyju? Tamu što my pa-čałaviečy bajalisia pieraśledu, turmy, psichuški ci prosta biaźlitasna razburanaj prafiesijnaj karjery.
Tamu my i paŭstali tolki tady, kali pavieryli, što harbačoŭskaja pierabudova aznačaje, što za ŭdzieł u mitynhu bolš nie pasadziać u turmu. A ŭ Rasii ciapier sadžajuć. Za post u fejsbuku možna atrymać 8 hadoŭ kataržnych rabot. Ci ciabie mohuć prosta atrucić «Navičkom».
Dyk, moža, pierastaniem vučyć rasijan, nie ŭstajučy z kanapy, jak zmahacca z takim terarystyčnym režymam? Tamu što my sami nie zmahalisia, kali byli paniavolenyja. I ciapier tolki adzinki z nas stali by zmahacca», — razvažaje A. Kubilus.
Śćviardžaje, što častka kalektyŭnaj adkaznaści lažyć na Zachadzie
«Ustanoŭka 4. Usie rasijanie kalektyŭna vinavatyja ŭ vajnie suprać Ukrainy, tamu apazicyja taksama pavinna być pakaranaja.
Kali bačyš žudasnyja vajennyja złačynstvy ruskaj armii ŭ haradach Buča, Irpień, Izium, niesumnienna, pieršaje i samaje prostaje śćviardžeńnie, jakoje prychodzić u hałavu — vinavatyja ŭsie rasijanie. Adnolkava. Tamu što jany dapuścili Pucina da ŭłady, dazvolili Pucinu stać dyktataram, stać ahresaram, jany nie pratestavali, nie zmahalisia z hetym złačynnym režymam, jaki siońnia teraryzuje Ukrainu vajnoj, katavańniami, zhvałtavańniami, zabojstvami, a turmami i «navičkami» teraryzuje rasijskuju apazicyju.
Nu, dziela spraviadlivaści treba skazać, što častka hetaj kalektyŭnaj viny za ciapierašniaha Pucina kładziecca i na Zachad, tamu što Zachad uvieś čas išoŭ Pucinu na ŭstupki, damahaŭsia dyjałohu i adnaŭleńnia stasunkaŭ navat paśla vajny z Hruzijaj u 2008 hodzie abo akupacyi Kryma ŭ 2014-m.
Tamu što bolšaja častka Jeŭrasajuza dazvoliła Kramlu pasadzić siabie na ihołku tannaha hazu, Paŭnočnaha patoku i jachtaŭ Abramoviča. Tak źjaviŭsia ciapierašni Pucin, kali na Zachadzie ŭmacavałasia paradyhma «tolki nie pravakavać Pucina»: nie treba pravakavać Kreml zachodniaj padtrymkaj intehracyi Ukrainy, baraćboj za svabodu słova abo vybaraŭ u Rasii, baraćboj suprać atručvańnia Navalnaha.
Zachad nie reahavaŭ na złačynstvy Pucina, tamu Pucin usio bolš ahresiŭna reahavaŭ na biaździejnaść Zachadu. My možam apraŭdvacca tym, što my, litoŭcy, reahavali i hučna kryčali. Siońnia mnohija na Zachadzie pryznajuć, što my mieli racyju. Ale heta nie dazvalaje nam adčuvać siabie praviednikami, tamu što my častka kalektyŭnaha Zachadu i ŭ dobrych, i ŭ nie samych dobrych spravach.
Viadoma, apraŭdvać złačynstvy Pucina prosta abyjakavaściu abo pakorlivaściu Zachadu było b pamyłkaj. Adnak i ŭsich ruskich pieratvarać u adnolkavych subjektaŭ kalektyŭnaj viny było b pamyłkova.
Pra heta my, niekalki deputataŭ Jeŭraparłamienta i niekalki dobra viadomych zachodnich ekśpiertaŭ niadaŭna pisali ŭ tekście «Kalektyŭnaja vina — dylema pakarańnia rasijskaj apazicyi». U hetym tekście my pradstavili histaryčny prykład taho, jak źmianiałasia staŭleńnie Zachadu da kalektyŭnaj viny niemcaŭ za złačynstvy nacysckaj Hiermanii.
Voś cytata sa zhadanaha tekstu: «U pieršyja hady paśla razhromu hitleraŭskaj Hiermanii ŭ 1945 hodzie kancepcyja «kalektyŭnaj viny», jakaja abvinavačvała ŭsich niemcaŭ u nacysckaj ahresii, była stratehijaj sajuźnikaŭ u adnosinach da niamieckaha naroda. Z hetaj stratehijaj było naŭmysna skončana, kali stała jasna, što takaja stratehija moža stać pieraškodaj dla stvareńnia demakratyčnaj Hiermanii. Stratehija «kalektyŭnaj viny» była zamienienaja na bolš indyvidualnuju stratehiju, i niemcy, jakija vidavočna vystupali suprać nacysckaha režymu, byli całkam intehravanyja ŭ pracu pa pieraŭtvareńni Hiermanii».
My pavinny sami sabie adkazać na pytańnie,
što važniej dla nas i dla ŭsiaho Zachadu: prytrymlivacca ŭstanoŭki, što ŭsie rasijanie «kalektyŭna adkaznyja» i «kalektyŭna vinavatyja» ŭ złačynstvach Pucina, ci sapraŭdy kłapacicca pra toje, jak razam z apanientami Pucina zmahacca suprać Pucina, a paśla pieramohi nad im — ahulnymi namahańniami stvarać inšuju, narmalnuju Rasiju», — prakamientavaŭ deputat Jeŭraparłamienta.
Zaklikaje kłapacicca pra demakratyju ŭ Rasii
«Ustanoŭka 5. Demakratyja ŭ Rasii moža być niebiaśpiečnaja dla nas, tamu što Rasija znoŭ stanie macniejšaj.
Mnohija z nas razumiejuć, što Rasija na čale z aŭtarytarnym Pucinym stanovicca ŭsio bolš słabaj palityčna, ekanamična i technałahična. Heta razumieje i Pucin, i heta adna z hałoŭnych pryčyn jahonaj ahresii. Zrazumieła taksama, što pieramieny ŭ Rasii pa miery jaje viartańnia na demakratyčny šlach raźvićcia stvorać dla Rasii mahčymaści viarnucca na suśvietnyja rynki i na narmalny šlach madernizacyi.
Całkam vierahodna, što ŭ hetym vypadku realizacyja ŭ najbližejšyja dziesiacihodździ «zialonaha pakta» dla Jeŭropy prymusić i Rasiju transfarmavać svaju ekanomiku i admovicca ad poŭnaj zaležnaści ad ekspartu nafty i hazu. Heta dazvoliła b Rasii stać ekanamična paśpiachovaj i mocnaj dziaržavaj.
Adnak jość litoŭcy, jakija ličać, što lepš chaj Rasija zastaniecca biez demakratyi, tamu što kali demakratyja ŭmacuje ekanamičnuju moc Rasii, to hetaha nam nie treba, tamu što niebiaśpiečna.
Prystupy takoha litoŭskaha strachu, što ekspansija demakratyi na ŭschod ad nas moža być nam nie patrebnaja, paŭtarajucca kožnyja niekalki hadoŭ, kožny raz, kali ŭ našym rehijonie pačynajuć chistacca asnovy aŭtarytarnych režymaŭ.
Tak, niekalki hadoŭ tamu, letam 2020 hoda, našy ekśpierty hučna kryčali, što Litva ździajśniaje vialikuju pamyłku, padtrymlivajučy biełaruskuju apazicyju i Śviatłanu Cichanoŭskuju. Tamu što tak Łukašenka asłablajecca, a Łukašenka nibyta adziny harant suvierenitetu Biełarusi. Siońnia my ŭsie bačym, kudy hety «harant» zavioŭ Biełaruś, ale nichto nie advažvajecca pryznać, što tady nie mieŭ racyi.
Niadziŭna, što takija pohlady ŭ našych krajach nie redkaść. Na dniach vyśvietliłasia, što takija dumki mieŭ i łatyš Ivars Abalińš, jaki siońnia ŭznačalvaje łatvijskuju Nacyjanalnuju radu elektronnych srodkaŭ masavaj infarmacyi (NEPLP), jakaja niadaŭna adklikała licenziju ŭ «Doždia».
ŚMI paviedamlajuć, što ŭ 2014 hodzie jon publična vystupiŭ suprać revalucyi na Majdanie, asudziŭšy jaje padtrymku, pakolki ličyŭ, što intehracyja Ukrainy ŭ Jeŭrasajuz była b niebiaśpiečnaj, pakolki mnohija ruskamoŭnyja apynucca ŭ Jeŭropie. Jamu taksama zdavałasia, što pucinski režym padychodzić Rasii, bo svajoj aŭtarytarnaj uładaj jon abaraniaje Rasiju ad raspadu, a taki raspad znoŭ ža moh by być niebiaśpiečny dla Jeŭropy.
Praŭda, ciapier toj ža Ivars Abalińš, kali hetyja jaho raniejšyja słovy ŭspomnili paśla jaho rašeńnia zakryć «Dožd́», publična pryznaŭ, što tady pamylaŭsia, i paprasiŭ prabačeńnia.
Sprabujučy adkazać na hetyja arhumienty strachu pierad demakratyjaj u Rasii, my pavinny pierš za ŭsio adkazać na pytańnie, čamu ekanamična słabaja Rasija nie źjaŭlajecca dla nas niejkim dabrom, da jakoha my pavinny imknucca i ŭ imia jakoha my pavinny supraciŭlacca pierśpiektyvam demakratyčnaha pieraŭtvareńnia Rasii.
Suśvietna viadomyja akademiki-palitołahi daŭno dakazali, što demakratyi nie vajujuć adna z druhoj. A ŭ tym, što aŭtarytarnyja režymy schilnyja da vajennaj ahresii, my jašče raz pierakanalisia paśla 24 lutaha.
Tak što z punktu hledžańnia našaj ułasnaj biaśpieki rasijskaja demakratyja pajšła b nam na karyść.
Tyja ž akademiki dakazali, što demakratyja bolš ustojlivaja ŭ krainach, dosyć bahatych i ekanamična raźvitych (heta nie adnosicca da krainaŭ — eksparcioraŭ nafty abo hazu). Biednaść i demakratyja ź ciažkaściu spałučajucca, tamu što biednaść sparadžaje palityčny radykalizm.
Dobra viadomy balučy vopyt Hiermanii: paśla parazy ŭ Pieršaj suśvietnaj vajnie Hiermanija źbiadnieła za košt nadzvyčaj bujnych reparacyj, jakija znakamity Džon Miejnard Kiejns ličyŭ niespraviadlivymi i niebiaśpiečnymi. Hetamu jašče spryjaŭ suśvietny kryzis 1929 hoda, u vyniku jakoha dalikatnaja demakratyja Viejmarskaj respubliki rassypałasia, adkryŭšy Hitleru šlach va ŭładu.
Taksama varta zhadać dośvied Zachadu paśla Druhoj suśvietnaj vajny. Jašče ŭ 1944 hodzie, kali sajuźniki abdumvali, što rabić z ekanomikaj pieramožanaj Hiermanii, byŭ uchvaleny płan, składzieny ministram finansaŭ ZŠA Hienry Marhientau, viadomy jak «płan Marhientau», jaki praduhledžvaŭ źniščeńnie ciažkaj pramysłovaści Hiermanii i padzieł Hiermanii na niekalki niezaležnych dziaržaŭ. U asnovie takoha płana lažała ŭłasnaja hałoŭnaja ŭstanoŭka Marhientau i jaho paplečnikaŭ, što tolki takim čynam možna budzie paźbiehnuć taho, što paśla vajny ekanamična padužełaja Hiermanija pačnie hadoŭ praź dziesiać Treciuju suśvietnuju vajnu.
U adnym ź miemarandumaŭ, jakija ŭchvalajuć «Płan Marhientau», havaryłasia, što vajskovaja pramysłovaść u hiermanskich Rurskaj i Saarskaj abłaściach (asnoŭnych pramysłovych rajonach) pavinna być źniščanaja, a sama Hiermanija z časam pavinna pieratvarycca ŭ krainu pa svaim charaktary pieravažna ahrarnuju.
Ale paśla vajny amierykancy vielmi chutka zrazumieli, što taki płan byŭ zusim niasłušnym, tamu što jon vyrakaŭ by niemcaŭ na doŭhi pieryjad halečy, što adkryła b šlach da pieramohi na vybarach roznym radykałam, uklučajučy kamunistaŭ, što padtrymlivalisia b Stalinym.
Tamu ŭžo ŭ 1946 hodzie Złučanyja Štaty i prezident Hary Trumen pačali ŭśviedamlać, što hałoŭnaja meta ZŠA ŭ paślavajennaj Jeŭropie — abarona demakratyj ad zamachaŭ na ich Stalina, i chutka admovilisia ad realizacyi daktryny Marhientau i lubyja namiokaŭ na razbureńnie ekanomiki Hiermanii ci jaje terytaryjalny padzieł.
Dziaržaŭny sakratar ZŠA Džejms Birns 6 vieraśnia 1946 hoda ŭ Štutharcie skazaŭ znakamituju pramovu, jakuju sami niemcy nazvali «pramovaj nadziei», u jakoj jon faktyčna «pachavaŭ» płan Marhientau i paznačyŭ pierśpiektyvu niezaležnaj, demakratyčnaj i ekanamična mocnaj Hiermanii.
U 1947 hodzie ZŠA abviaścili daktrynu Trumena i Płan Maršała, realizacyja jakich była nakiravanaja na ekanamičnaje adnaŭleńnie paślavajennaj Jeŭropy (uklučajučy Hiermaniju), a za ŭsim hetym stajała vyraznaja hieapalityčnaja meta — abaranić jeŭrapiejskija demakratyi ad radykalizmu vybarščykaŭ, rasčaravanych paślavajennymi ciažkaściami, i tym samym ad stalinskaj kamunistyčnaj ekspansii.
Takim čynam, kali my chočam bolšaj biaśpieki dla siabie, my pavinny pakłapacicca pra demakratyju ŭ Rasii. A dla hetaha treba, kab demakratyčnaja Rasija mieła mahčymaści ekanamična raźvivacca i stać mocnaj ekanomikaj.
Tamu siońnia, kali my dumajem, jak Zachadu daviadziecca pavodzić siabie z Rasijaj, jakaja prajhrała vajnu, my pavinny razhladać nie «Płany Marhientau» dla takoj Rasii, a niešta padobnaje da Płana Maršała dla demakratyčnaj Rasii. Tamu što tolki heta dapamoža stabilizavać adrodžanuju paśla prajhranaj vajny rasijskuju demakratyju, kali takoje adradžeńnie adbudziecca.
Pra heta my pisali razam z zachodnimi i rasijskimi apazicyjnymi ekśpiertami ŭ śpiecyjalna pryśviečanym hetamu tekście «Adnosiny ES z budučaj demakratyčnaj Rasijaj: stratehija», — adznačyŭ Andrus Kubilus.
«Mahčyma, patencyjnaja smuta ŭ Rasii pałochaje zachodnich lidaraŭ»
«Ustanoŭka 6. Adziny šlach dla našaj biaśpieki — akružyć Rasiju vysokim płotam. I chaj zakrytaja ad śvietu Rasija hnije i raskładajecca.
Niekatoryja ŭ Litvie ličać, što my možam abaranicca ad Rasii vysokim płotam. Vielmi vysokim płotam. Nie tolki fizičnym, ale i płotam 5-ha artykuła NATA i supraćrakietnaj abarony. Jany taksama kažuć, što kali my budziem tak abaronienyja, to nam nie pryjdziecca turbavacca ab tym, što dalej zdarycca z Rasijaj, tamu što ad nas heta ŭsio adno nie zaležyć.
Nam lepš stać «Bałtyjskim Izrailem», jaki choć i akružany sotniami miljonaŭ varoža nastrojenych arabaŭ, ale zdolny zachoŭvać svoj suvierenitet, pieramahać u vojnach i pry hetym być inavacyjnaj «nacyjaj startapaŭ», zdolnaj pryciahnuć miljardnyja inviestycyi.
Ničoha nie maju suprać takoj mary, stać «Bałtyjskim Izrailem». Tolki jana mnie zdajecca nie vielmi realistyčnaj. Tamu što, pa-pieršaje, my nie habrei z usim ich balučym i trahičnym histaryčnym vopytam, jakija sfarmavali ŭnikalny narod Izraila. Pa-druhoje, Izrail, niahledziačy na toje, što jon akružany sotniami miljonaŭ arabaŭ, usio ž taki maje pryvilej vałodać jadziernaj zbrojaj, a araby — nie. Jaje pakul niama navat u Iranie.
Miž tym, «mara» litoŭcaŭ — razvalenaja i padzielenaja Rasija niebiaśpiečnaja tym, što Rasija — jadziernaja dziaržava. Tradycyjnaja «smuta» ŭ Rasii moža być nie tolki mocna kryvavaj, ale i žachliva jadziernaj. Abo supravadžacca raspaŭsiudžvańniem vahnieraŭskich bandaŭ razbojnikaŭ i terarystaŭ pa Jeŭropie.
I pierš za ŭsio praź Litvu. Tamu što histaryčna šlach ruskich vojnaŭ abo rabavańniaŭ u Jeŭropu išoŭ praź Litvu, jak hieahrafična najbolš zručny.
Raźličvać, što mahčymaja smuta ŭ Rasii nas nie zakranie, pa mienšaj stupieni naiŭna. Bolš za toje, całkam vierahodna, što pierśpiektyva padobnaj patencyjnaj smuty ŭ Rasii ŭžo siońnia pałochaje niekatorych zachodnich lidaraŭ. I tamu ŭ ich uźnikaje spakusa z aściarožnaściu stavicca da pieršapryčyny takoj mahčymaj smuty: poŭnaj vajennaj pieramohi Ukrainy nad Rasijaj.
Papularnyja ŭ nas tłumačeńni, što Rasija nikoli nie stanie demakratyjaj i što lepš za ŭsio zamknuć Rasiju ŭ jaje ŭłasnym «katle» i ź biaśpiečnaj adlehłaści nazirać za tym, jak jana sama siabie razburaje i razvalvaje, tym i niebiaśpiečnyja, što mohuć tolki jašče bolš padtrymać naturalnyja strachi Zachadu.
I takija strachi Zachadu — samy žadany i zapavietny sajuźnik Pucina. Tamu što Pucin, prajhraŭšy vajnu va Ukrainie, adčajna šukaje nieabchodnych jamu mirnych pieramoŭ z Zachadam, i jamu vielmi treba, kab uvieś śviet i asabliva Zachad, pavieryŭ, što paśla prajhranaj vajny i paśla Pucina Rasija sapraŭdy zahłybicca ŭ poŭny chaos, niebiaśpiečny dla ŭsiaho śvietu, u tym liku i jadzierny chaos.
I tamu, na dumku Pucina, Zachad bolš nie pavinien padtrymlivać Ukrainu, tamu što jaje pieramoha jakraz i vykliča smutu ŭ Rasii. Tamu my pavinny sumlenna spytać siabie — ci sapraŭdy my chočam dapamahčy Pucinu i praciahvać pałochać Zachad?», — pastaviŭ pytańnie palityk.
Jon miarkuje, što litoŭcy dapamahli b Ukrainie, kali b tranślavali vieru ŭ mahčymaść transfarmacyi Rasii.
«Tak šmat słoŭ pra našy ŭstanoŭki ŭ dačynieńni da Rasii. Časam mnie navat zdajecca, što jany pieravažajuć u nas. Ale heta łžyvyja ŭstanoŭki. I navat niebiaśpiečnyja.
Čamu jany łžyvyja i niebiaśpiečnyja — ja ŭžo patłumačyŭ. Nie mienš važna zrazumieć, čamu my tak dumajem. I čamu my tak adčuvajem. Jakija našy ŭłasnyja psichałahičnyja kompleksy prymušajuć nas pavodzić siabie takim čynam? I jak my možam sami sabie dapamahčy?
Pierš za ŭsio vidavočna, što niekatoryja našy ŭstanoŭki siońnia vyznačajucca tym, što my bačym na svaje vočy. Nie tolki Pucina, ale i ŭsiu rasijskuju armiju, usiu Rasiju supravadžajuć i buduć supravadžać repartažy pra ŭčynienyja imi najstrašniejšyja vajennyja złačynstvy, pra zabojstvy, zhvałtavańni, bambavańni, pra biaźmiežnyja čałaviečyja pakuty ŭkraincaŭ.
Niemahčyma prosta hladzieć na ŭsio heta biesstaronna. Salidarnaść — naturalnaja reakcyja na heta. I nianaviść taksama. Nianaviść da tych, chto zabivaje, nianaviść da terarystyčnaj armii, nianaviść da Pucina, jaki jaje ŭznačalvaje, i nianaviść da ŭsiaho, što ź joj źviazana.
Heta naturalnaja emacyjnaja reakcyja, i jana niepaźbiežnaja. Ale adnaho hetaha niedastatkova.
Na nas lažyć značna bolšaja adkaznaść, čym prosta addavacca nianaviści. My niasiom adkaznaść pierad budučymi pakaleńniami, my pavinny dapamahčy im pazbavicca ad takich pahroz.
My dziesiacihodździami kazali, što pucinskaja Rasija ŭjaŭlaje saboj vialikuju pahrozu. Narešcie ŭ hetym pierakanaŭsia i astatni Zachad, narešcie i NATA ŭśviadomiła, što aŭtarytarnaja Rasija — samaja vialikaja pahroza jeŭrapiejskaj biaśpiecy. Tamu ŭ ciapierašni čas NATA radykalna ŭmacoŭvaje svaje najvažniejšyja instrumienty baraćby z takoj pahrozaj: palityku strymlivańnia (strymanaść) i abarony (abarona).
Ale strymlivańnia i abarony niedastatkova, kab całkam likvidavać hetuju pahrozu. Hetaja rasijskaja pahroza całkam źniknie tolki ŭ tym vypadku, kali Rasija pieratvorycca ŭ demakratyju. Hetak ža jak pahroza nacysckaj Hiermanii źnikła tolki tady, kali jana była vymušanaja transfarmavacca ŭ demakratyju paśla parazy ŭ vajnie.
Tamu zachodniaja palityka ŭ dačynieńni da Rasii pavinna ŭklučać try aśpiekty: strymlivańnie, abaronu i transfarmacyju. Kab takaja transfarmacyja adbyłasia, treba dapamahčy ruskamu narodu pazbavicca ad raniejšych maraŭ pra adnaŭleńnie impieryi i pavieryć u novuju maru ab narmalnym žyćci ŭ Rasii.
Tamu stratehija transfarmacyi, jakaja realizujecca Zachadam, pavinna ŭ pieršuju čarhu ŭklučać u siabie płan demilitaryzacyi Rasii (u amierykancaŭ byŭ płan denacyfikacyi Hiermanii), jaki ŭklučaŭ by i razbureńnie postimpierskich maraŭ: vajennaje padaŭleńnie Rasii va Ukrainie; trybunał dla Pucina i jaho paplečnikaŭ; hłabalnaja lustracyja palitykaŭ, administrataraŭ, sudździaŭ, siłavych struktur dziejnaha režymu; siabroŭstva Ukrainy ŭ NATA, jakoje kančatkova zabivaje postympierskija letucieńni Rasii.
Ź inšaha boku, takaja stratehija transfarmacyi pavinna ŭklučać u siabie płan mocnaj Ukrainy, tamu što prykład mocnaj, paśpiachovaj Ukrainy moža stać najmacniejšym stymułam dla prostych rasijan patrabavać pieramien u samoj Rasii.
Meta mocnaj Ukrainy patrabuje nie tolki taho, kab Zachad dapamoh Ukrainie vyjhrać vajnu i dapamahčy Ukrainie adnavić jaje razburanuju vajnoj ekanomiku, ale i taho, kab Zachad ambicyjna dapamoh Ukrainie chutka stać členam ES (tamu što tolki heta robić paśpiachovymi susiedziaŭ ES).
Ź inšaha boku, u takim płanie transfarmacyi pavinna być pahadnieńnie, što Zachad budzie značna bolš intensiŭna pracavać z rasijskaj apazicyjaj, ź joj buduć stvaracca płany inšaj, narmalnaj, paśpiachovaj Rasii, jakija ES razam z demakratyčnaj Rasijaj dapamoža realizavać.
Z hetaj pryčyny Zachad užo siońnia pavinien dapamahčy rasijskaj apazicyi abjadnacca i pavinien dapamahčy joj umacavać mahčymaści kamunikacyi z prostymi rasijanami.
Takaja stratehija transfarmacyi patrebna nie tolki apazicyi Rasii, nie tolki pierśpiektyvam samoj Rasii, ale jana patrebna i nam, i ŭsiamu Zachadu. Tamu što inšaja Rasija bolš nie budzie ŭjaŭlać pahrozy jeŭrapiejskaj biaśpiecy. I našaj biaśpiecy.
Dziela taho, kab našym budučym pakaleńniam bolš nie pryjšłosia žyć pad pahrozaj, varta prykłaści ŭsie namahańni, bo, moža być, u najbližejšaj budučyni dla hetaha adkryjucca realnyja mahčymaści.
Jak tolki Rasija prajhraje vajnu, u Rasii mohuć źjavicca mahčymaści dla pieramienaŭ. Nieabchodna być hatovymi vykarystoŭvać hetyja mahčymaści. Da hetaha pavinien być hatovy ŭvieś Zachad, da hetaha pavinny być hatovyja my, i da hetaha pavinna być hatovaja rasijskaja apazicyja.
My ŭ Litvie znachodzimsia va ŭnikalnym stanoviščy — paśla pačatku vajny Zachad staŭ prysłuchoŭvacca da našaha mierkavańnia. My možam pracavać razam z rasijskaj apazicyjaj. Zachodniaja padtrymka Ukrainy źjaŭlajecca našaj hałoŭnaj stratehičnaj metaj na hety momant.
Zachad padtrymaje Ukrainu jašče bolš, kali pavieryć, što pieramoha Ukrainy pryniasie pazityŭnyja źmieny ŭ Biełaruś i Rasiju. Ale kali jany ŭ heta nie pavierać, kali jany pavierać, što Rasija ni pry jakich abstavinach nie moža stać demakratyjaj, kali jany pavierać, što Rasija biez Pucina skacicca ŭ kryvavy i jadzierny chaos, Zachad moža prosta bajacca nastupstvaŭ pieramohi Ukrainy.
Takim čynam, davajcie razumieć, što našy «ruskija» kompleksy, hučnyja zajavy ab tym, što my nie vierym u demakratyčnuju i ahulnačałaviečuju pierśpiektyvu Rasii, ab tym, što było b lepš, kab Rasija razvaliłasia, niebiaśpiečnyja, tamu što nas užo słuchajuć na Zachadzie.
My značna bolš dapamahli b Ukrainie, kali b tranślavali na Zachad našu vieru ŭ mahčymaść transfarmacyi Rasii, kali b my sami pačali realizoŭvać takuju stratehiju, kali b jašče bolš intensiŭna pracavali z rasijskaj apazicyjaj, kali b pakłapacilisia ab tym, kab adkryć bolš kanałaŭ suviazi dla jaje z prostymi rasijanami, a nie jak zakryć tyja, što ŭžo dziejničajuć.
My znachodzimsia ŭnutry vialikich histaryčnych padziej. Kaliści abrynułasia Bierlinskaja ściana. Nam daviałosia ŭnieści ŭ heta svoj uniosak. Ciapier mohuć abrynucca «kramloŭskija ścieny»: ścieny samadziaržaŭja, kleptakratyi, ahresii i dziaržaŭnaha teraryzmu. U nas jość mahčymaści ŭnieści i ŭ heta svoj układ.
Ale tolki ŭ tym vypadku, kali, jak i ŭ hady «Sajudzisa», my budziem pavodzić siabie mudra, a nie tolki emacyjna.
Emocyi časam źjaŭlajucca zručnym sposabam prykryć intelektualnuju lanotu. Tolki asudzić lahčej, čym jašče i stvaryć niešta inšaje.
Paviarchoŭny papulizm mahčymy i na patryjatyčnyja, i na hieapalityčnyja temy. Miž tym vojny ŭ našy dni vyjhraje nie papulizm, a rozum i mudraść. Pažadajem i sabie bolš mudraści! Tamu što nam heta patrebna dla našaj biaśpieki!» — skazaŭ na zakančeńnie Andrus Kubilus.
