Fota: Jonathan Browning / Netflix
Vizualna Sunk on Earth całkam adpaviadaje kłasičnaj dakumientałcy, i, pa słovach vykanaŭčaha pradziusara, kali hladzieć sieryjał biez huku, to možna padumać, što jon nasamreč dakumientalny — z pryhožaj zdymkaj słavutaściaŭ kštałtu rymskaha Kalizieja i karcin Batyčeli i ekśpiertnym vyhladam viadučaj, jakaja nikoli nie ŭśmichajecca (chiba tolki vas krychu ździvić toj momant, što jana jeść čypsy na fonie pryhožaj panaramy, što adkryvajecca z uzhorka).
Nasamreč, heta makjumientary, abo psieŭdadakumientałka, i ŭvieś jaje humar — u apoviedzie viadučaj Fiłamieny Kank. Heta ŭjaŭnaja asoba, jakuju ihraje brytanskaja aktrysa Dzijana Morhan. Jana vykonvaje rolu Fiłamieny ŭžo kala dziesiaci hadoŭ. Spačatku jana debiutavała ŭ jakaści niedaśviedčanaj reparciorki ŭ štotydnioviku Brooker's Weekly Wipe, a zatym u sieryjale Cunk on Britain, dzie Fiłamiena, uzbrojenaja ŭryŭkavymi viedami i ŭłasnaj nieprabivalnaściu, daśledavała brytanskuju historyju.
U piaci sieryjach Sunk on Earth, jakija možna pahladzieć za 2,5 hadziny, Fiłamiena raskazvaje pra los čałaviectva — ad naskalnych malunkaŭ da raźvićcia štučnaha intelektu — i ŭsio heta z pamyłkovaj interpretacyjaj faktaŭ i anachraničnymi śćviardžeńniami, jakija ŭvieś čas razburajuć surjozny ton.
Kank udaje ź siabie sapraŭdnaha nievuka, i časam hetaje nievuctva miažuje z tupaściu. Uzroŭni jaje kamientaryjaŭ vahajucca ad vielmi absurdnych da vielmi daścipnych.
Tak, naprykład, kali Fiłamiena niapravilna vymaŭlaje «Biblija» (bo nie viedaje hetaha słova), śćviardžaje, što «Reniesans» — heta sous, i nie razumieje, čamu Aŭraam Linkaln nie moh vykonvać abaviazki prezidenta paśla taho, jak jamu strelili ŭ hałavu, — źjaŭlajecca ŭražańnie, što ci brytanski humar duža śpiecyfičny, ci viadučaja raspaviadaje pra žyćcio na Ziamli z punktu hledžańnia čałavieka ź inšaj płaniety.
Adnak pry hetym jana robić šmat i vielmi daścipnych zaŭvah. Pra žančyn, jakija atrymali prava hołasu ŭ 1920 hodzie: «Narešcie žančyny mahli vybirać, jaki mužčyna budzie havaryć im, što rabić». «Staražytnyja hreki vynajšli šmat z taho, što my majem dahetul, naprykład, leki i aliŭki, i mnostva rečaŭ, jakija vymierli, naprykład, demakratyju i kałony», — žartuje Fiłamiena.
Fota: Jonathan Browning / Netflix
Pa miery taho, jak viadučaja padarožničaje pa roznych kutkach Ziamli, jana biare intervju ŭ sapraŭdnych brytanskich prafiesaraŭ i historykaŭ — siarod ich znaŭca kłasičnaha mastactva Najdžeł Spajvi, archieołah Poł Ban, palitołah Brajan Kłaas i mnohija inšyja.
Ekśpierty viedajuć, što Morhan ihraje piersanaža, ale ich intervju nie prapisanyja pa scenaryi. U pryncypie, amal nichto ź ich nie paśpiavaje raspavieści nijakich rečaŭ hruntoŭna, bo hałoŭnym zastajecca kamiedyjny apovied Fiłamieny, jakaja zadaje absalutna niedarečnyja pytańni, a potym biescyrymonna pierabivaje svaich surazmoŭcaŭ ci ssoŭvaje fokus na małaznačnyja rečy.
Na hetyja pavodziny daśledčyki reahujuć pa-roznamu: chtości choładna maŭčyć, niechta ździŭlajecca abo spračajecca, ale arhaničniej za ŭsich vyhladajuć tyja, chto sprabuje padyhrać Fiłamienie i vydać bolš-mienš uciamny adkaz na jaje biessensoŭnaje pytańnie.
Niedarečnaść pytańniaŭ Fiłamieny časta zasnavanaja na tym, što jana ŭvieś čas źmiešvaje minułaje i sučasnaść. Epachalnyja padziei i źjavy nakštałt kryžovych pachodaŭ i adkryćciaŭ Leanarda da Vinčy jana paraŭnoŭvaje z historyjami, jakija zdarylisia ź jaje byłym chłopcam Šonam, siabram Połam, ciotkaj Kerał i inšymi znajomymi (adnojčy niechta ź ich abjeŭsia piečyva z kietaminam, abo trapiŭ u psichbalnicu, abo zamoviŭ niasmačnuju ježu ŭ dastaŭcy). «Tady ž nie było donaraŭ kryvi?» — pytajecca Fiłamiena pra časy Čynhischana abo adznačaje: «U Isusa było ŭsiaho 12 padpisčykaŭ». Časam jana prosta źmiešvaje ŭsio ŭ adnu kuču — ludziej, filmy i brendy.
«Jon byŭ z tych ludziej, jakija nastolki viadomyja, što ludziam dastatkova viedać tolki ich imia — jak Čerčyl, Pepsi i Harfiłd», — kaža Fiłamiena pra Halileja.
Šmat u čym hierainia ŭvasablaje zaležnych ad smartfonaŭ ludziej, uryŭkava adukavanych, niazdolnych zasiarodzicca, jak tolki tema stanovicca zanadta składanaj ci kali jana prosta robicca choć krychu niecikavaj.
«Heta było tak daŭno, — aburajecca Kank, adkazvajučy adnamu z historykaŭ. — Čamu heta pavinna mianie turbavać?»
Apafieozam trolinhu siońniašnich trendaŭ stanovicca frahmient u piataj sieryi, kali Fiłamiena absalutna nieprabiŭna zajaŭlaje ekśpiertu, što jaje siabar Poł dasłaŭ joj videa, u jakim vykryvajuć isnavańnie Miesiaca i nočy. Na piarečańni jana havoryć z apłombam i niepachisnaj upeŭnienaściu: «Vy jašče nie viedajecie? Prosta pahladzicie videa! Tam usio skazana».
U kožnaj sieryi dyjałohi razbaŭlenyja svojeasablivaj «intermiedyjaj» — bielhijskim technatrekam z 80-ch Pump Up the Jam, jaki kožny raz padajecca z novymi citrami i apisvajecca ŭ ich jak dasiahnieńnie kultury. Praz ahulnuju ŭklučanaść treka ŭ raspovied pra adkryćci Kałumba, Maryi Kiury i Tomasa Edysana, źjaŭlajecca ŭražańnie, što jon taksama — adno z dasiahnieńniaŭ takoha ž uzroŭniu. Niama nijakaha łahičnaha tłumačeńnia, čamu hučyć mienavita hety trek, ale jaho najaŭnaść jak by daviaršaje tryumf poŭnaj adsutnaści ŭsiakich ijerarchij — sieryjał pieratvarajecca ŭ adnu vializnuju zvałku sensaŭ. Darečy, papularnaść Pump Up the Jam rezka ŭzrasła na stryminhavych placoŭkach z taho času, jak Sunk on Earth źjaviŭsia na Netflix.
Viadoma, što «Ziamla vačyma Kank» — nie toj sieryjał, ź jakoha možna atrymać hłybokija viedy z haliny historyi, bo jaho hałoŭnaja meta — paciešyć hledača. Ale mienavita ŭ im historyja vychodzić z archivaŭ i muziejaŭ i sutykajecca łob u łob z sučasnym śvietam i sučasnaj kulturaj.
Šmat chto chacieŭ by bolš daviedacca pra našu cyvilizacyju, adnak niama času pahłyblacca ŭ surjoznyja daśledavańni. Tak što ŭ niejkim płanie Fiłamiena ŭvasablaje kožnaha, u kaho ŭ hałavie zastalisia tolki ŭryŭkavyja viedy i chto chacieŭ by chutka dajści da sutnaści, pačuŭšy jarki i pierakanaŭčy apovied pra histaryčnyja padziei, jaki ŭtrymaje ŭvahu biez dadatkovych vysiłkaŭ z vašaha boku. Choć časam Fiłamiena pierahinaje pałku i navat prymušaje adčuvać za jaje soram — mahčyma, heta budzie pieršy sieryjał pra historyju čałaviečaj cyvilizacyi, jaki vy dahladzicie da kanca.
