Ź sieryi «Znaki prypynku».
Na hadavinie pa Budzinasu ŭ Dudutkach spatkaŭsia, narešcie, z Kazulinym, ź jakim nie bačyŭsia z dnia pachavańnia jahonaj žonki. Jon i tady ŭžo byŭ cichi, a ciapier zusim ścišeŭ. Nie Kazulin, a cień jahony.
«Turma — nie maci», — vo što praŭda.
Pytajusia: «Ty zdaroŭjem svaim paśla turmy zajmaŭsia? Choć jaki‑niebudź miedahlad zrabiŭ?..» Akazałasia, nie. Doma rabić aścierahajecca, a za miažoj nichto nie prapanuje. Ni amierykancy, da jakich tolki što jon źlataŭ pa zaprašeńni ich prezidenta (darečy, bilet na samalot dla hieroja baraćby z apošniaj jeŭrapiejskaj dyktaturaj, zaprošanaha prezidentam ZŠA, — ekanomkłas, nohi nie vyciahnuć), ni niemcy, jakija raniej, kali jon byŭ jašče ŭ turmie, abiacali małočnyja reki j kisielnyja bierahi. Paprasiŭ mianie z kim‑niebudź pra heta (miedahlad) pierahavaryć, samomu niajomka.
Najistotnaje, jak mnie zdałosia, čaho ŭ im nie stała, — štoimhniennaj zacikaŭlenaści ŭ samim sabie. Heta niebiaśpiečna dla luboha i kožnaha, a ŭžo dla publičnaha čałavieka, palityka…
Nazaŭtra ja patelefanavaŭ Milinkieviču, kab sustrecca… Milinkievič, padobna było, čakaŭ ad sustrečy niečaha bolšaha, ale, kali ja skazaŭ, što pryjšoŭ tolki z adnym: z prablemaj zdaroŭja Kazulina — nie ździviŭsia. Ci pastaraŭsia nie ździvicca i abiacaŭ dapamahčy. Jak mnie zdałosia, ščyra.
Dla palityka hałoŭnaje nie toje, chto jon jość, a toje, kim jon zdajecca.
U hetym Milinkievič u Kazulina značna vyjhraje (jak Łukašenka ŭ ich abodvuch — i va ŭsich).
* * *
Niejak z Maksimam Tankam išli my pa prynaračanskim lesie i vyjšli na dziŭny ŭźlesak, dzie kružkom, niby ŭ daŭnim druviskim tancy, stajali ci nie ŭsie drevy, jakija tolki jość u Biełarusi: biaroza, jasień, jełka, dub, sasna… Jaŭhien Ivanavič pakazaŭ kijkom na prahał u tym kruzie: «A voś hetaje miesca niby čakaje, kali na im vyraście klon».
Praz hady, kali Maksima Tanka ŭžo nie stała, apynuŭsia ja ŭ tym ža prynaračanskim lesie, vyjšaŭ na toj dziŭny ŭźlesak i ŭbačyŭ na tym miescy, na jakoje pakazvaŭ Tank, małady klonik… Nie dumaju, što Jaŭhien Ivanavič sam pasadziŭ jaho, kab praz hady mianie ździvić.
* * *
Juryj Kuźniacoŭ pryjechaŭ u Minsk, kab spatkacca z H.B. Pry sustrečy ja spytaŭ: «Ty praŭda tolki dziela hetaha?..» Jon adkazaŭ: «Navat mimalotnaja zakachanaść zakidvała mianie na Sachalin».
Nu, moža być. Choć što da mianie, dyk jak tolki adkryvałasia, što taja, jakaja mnie hlanułasia, štości tam ryfmuje ci sprabuje ryfmavać, ja mimalotna źnikaŭ.
Praź dzień ci dva siadzim u bary hatela «Jubilejny». Kuźniacoŭ užo nie ŭ tym nastroi, kab «zakidvacca na Sachalin», havorym pra adciahnienaje. Da nas — jaŭna z namieram, kab ja paznajomiŭ jaho z Kuźniacovym, — padychodzić A. A., jakoha viedaŭ ja z časoŭ litabjadnańnia pry haziecie «Znamia junosti». Vitajecca i hetak pa‑svojsku, pabłažliva pytajecca ŭ mianie: «Nu? Kak poživajet matčyna mova?» Na što Juryj Palikarpavič kaśmična‑zapavolena, jak tolki jon heta ŭmieŭ rabić, uzdymaje vočy, hladzić i prakidvaje: «Pajšoŭ na ch..!»
Kali rasijskamoŭny minski paet A.A., dla jakoha ruski paet Juryj Kuźniacaŭ jak byŭ, tak i zastaŭsia niedasiažnaj zorkaj, pajšoŭ tudy, kudy jaho pasłali, ja spytaŭ Kuźniacova, skul jon jaho viedaje? Akazałasia, ni skul.
Pieršy raz bačyć. «Ale ŭ profil, — kaža, — vidać, što mudak i hrafaman».
U hienijalnych paetaŭ hienijalnaja intuicyja.
«Heta hłybinna i pryncypova važna, što ŭ biełarusaŭ jazyk jość jazyk, a mova jość mova, nie źmiešana boskaje i ziamnoje», — skazaŭ mnie adnojčy impierski rasijski paet Juryj Palikarpavič Kuźniacoŭ.
* * *
Taćciana Proćka ciapier (krasavik 2008) u ZŠA (u siamji dački). Na 11 traŭnia pryznačany źjezd BCHK, na jakim pavinny pryniać jaje adstaŭku i abrać novaha staršyniu. Ale zajavy Proćki niama, jość tolki žadańnie pakinuć pasadu, vykazanaje joj u presie. I na pasiadžeńni naziralnaj rady Alaksandr Sasnoŭ uźniaŭ debaty: nasamreč sydzie Proćka z pasady staršyni, ci ŭ apošni momant (jak jano ŭžo zdarałasia) admovicca? Maŭlaŭ, kali jana sychodzić — heta adzin źjezd, kali zastajecca — inšy, dyk da jakoha źjezdu rychtavacca?
U debatach tych było małavata… nu, skažam, etyki, i, tym nie mienš, ja ŭziaŭ u ich ¬udzieł, davodziačy, što Taćciana, nakolki ja viedaju jaje, nie moža zrabić taho, čaho aścierahajecca rada: skazaŭšy, što sychodzić, zastacca. Niechta zhadziŭsia sa mnoj, niechta — nie, a Sasnoŭ spytaŭ: «A skul ty možaš viedać, nakolki ty jaje viedaješ?..» Ja pahladzieŭ na jaho (kolišniaha ministra), na Hryba (kolišniaha hienierała i śpikiera parłamienta), na Buraŭkina (kolišniaha staršyniu kamiteta Biełdziaržteleradyjo)… na ŭsich, chto tam jašče byŭ, i, što‑kolviečy pra ich uspomniŭšy, padumaŭ: «A praŭda što…»
I adrazu ž nijakavata stała, što tak padumaŭ.
Taćciana Proćka i muž jaje Źmicier Kozyr zbudavali ŭ Smalavičach, pobač ź jakimi žyvuć, kaścioł. Nie kaviarniu ci kramu, a chram.
Miescam budoŭli staŭ haradski śmietnik, dzie ciapier — pobač z chramam — park i kvietnik.
Kaściołu dali imia śviatoha Valancina.
Čamu?
Tamu što Źmicier z Taćcianaj zakachanyja. U Boha, u žyćcio, u pryhažość i adno ŭ adnaho. Voś skul ja mahu viedać, nakolki ja ich viedaju.
* * *
Kali tumanam napłyvajuć nastalhičnyja ŭspaminy pra savieckaje minułaje, dzie ja, najčaściej, staju na scenie pierad tysiačami ludziej, dastatkova čverć hadziny pahartać «Archipiełah Hułah» — i tuman spłyvaje. I tyja tysiačy ludziej — zeki, a ja pastaŭleny na scenu łahiernym načalstvam tumanić im mazhi.
