U minułym hodzie 19% biełaruskich školnikaŭ navučałasia na biełaruskaj movie. Pry hetym pa Minsku hety pakazalnik značna nižejšy — troški bolš za 2%. Jak paviedamiła namieśnica staršyni Tavarystva biełaruskaj škoły Tamara Mackievič, za apošnija dziesiać hod kolkaść vučniaŭ, jakija atrymlivajuć siaredniuju adukacyju na biełaruskaj movie, istotna skaraciłasia: u 2001–2002 hodzie ŭ Biełarusi takich vučniaŭ było 27,8%.
Niahledziačy na heta, u
 |
Čaho čakać sioleta?
Sioleta zakryvajecca jašče 65 škoł, paviedamiŭ namieśnik ministra adukacyi Kazimir Faryno. I bolšaść ź ich — jakraz biełaruskamoŭnyja. Dziaciej, jakija vučylisia ŭ hetych škołach, pieravodziać u bujniejšyja, najčaściej — ruskamoŭnyja.
 |
«Hety navučalny hod adznačajecca jašče i tym, što z 1 vieraśnia ŭstupaje ŭ dziejańnie Kodeks ab adukacyi. Zhodna z
Jak paviedamili ŭ Minadukacyi, biełaruskamoŭnyja škoły i kłasy adkryvajucca pa zajavach baćkoŭ, ale rašeńnie ab adkryćci ci zakryćci škoł i kłasaŭ prymajucca miascovymi vykankamami. To bok, adznačaje T. Mackievič, zajava ad baćkoŭ jašče nie harantuje, što dzicio zmoža navučacca na biełaruskaj movie.
Ale časam baćki dabivajucca navučańnia svajho dziciaci navat u ruskamoŭnaj škole na biełaruskaj movie, što stvaraje nie vielmi dobryja psichałahičnyja i sacyjalnyja ŭmovy dla jaho, adznačaje ekśpiert.
Sioleta z takoj prablemaj sutyknułasia Taćciana Matafonava, čyj syn, advučyŭšysia ŭ minskaj biełaruskamoŭnaj
«Nam prapanavali iści ŭ bližejšuju da nas škołu, ale jana ruskamoŭnaja, i my tudy nie pojdziem — tolki kali praces navučańnia dla majho dziciaci arhanizujuć na biełaruskaj movie. Zastaŭsia tydzień, a dakumienty lažać doma, i pakul ja nie dabjusia takoho navučańnia, zdajecca, budzie dzicia doma», — paviedamiła T. Matafonava.
Kamitet pa adukacyi: «Dla biełaruskamoŭnych u našaj krainie — zialonaje śviatło»
Jak paviedamili ŭ kamitecie pa adukacyi Minskaha harvykankama, kab adkryć biełaruskamoŭny kłas, pa zakonie, nieabchodna 20 zajaŭ ad baćkoŭ, ale ŭ krainie takija kłasy adkryvalisia i ź mienšaj kolkaściu zajaŭ. «Dla biełaruskamoŭnych u našaj krainie — zialonaje śviatło. Jość vypadki, kali ŭžo pry 12 zajavach adkryvalisia biełaruskamoŭnyja kłasy», — adznačyli ŭ kamitecie.
Kab adkryć biełaruskamoŭnuju škołu, taksama patrebnyja zajavy, ale jaje adkryćcio zaležyć i ad płanaŭ miascovych uładaŭ: kali jość płan pabudavać u peŭnym rajonie škołu i budzie vyrašacca pytańnie ab movie navučańnia, to budzie ŭličvacca toje, nakolki škoła budzie zapoŭniena, paviedamili ŭ kamitecie pa adukacyi. Naprykład, kali pa płanie škoła na 900 miescaŭ, a tam budzie navučacca tolki 400 vučniaŭ, to zrazumieła, što takuju škołu adkryvać nieracyjanalna.
Siarod baćkoŭ niama adzinstva
Miž tym, jak pakazała apytańnie, praviedzienaje na TUT.BY, siarod baćkoŭ vielmi roznaje staŭleńnie da navučańnia na biełaruskaj movie. My pacikavilisia ŭ čytačoŭ, ci addali b jany svajo dzicia ŭ biełaruskamoŭnuju škołu. Pytańnie vyklikała šalony rozhałas. Za niekalki dzion naźbirałasia 11 staronak kamientaroŭ.
«Otdał by i v dietskij sad, i v škołu „biełaruskamoŭnuju“, no, k sožaleniju, niet riadom ni toho, ni druhoho».
«Biezumoŭna».
«Tolki tudy».
«Sam ja nie učiłsia v takoj škole, no chotiełoś by. I svoich dietiej biez razdumij srazu tuda otdam, jeśli pojavitsia takaja škoła u nas».
I razam z tym:
«Ja nie otdał i nie otdam. Začiem? Vsie ravno naši dieti ujedut otsiuda. Im anhlijskij i russkij nužien. A biełorusskij v tom objemie, čtoby čitať, ponimať i lubiť, ja i sam v dostatočnom objemie riebienku pokazał».
«Zachočiet riebienok uhłublenno izučať biełorusskij jazyk — sam potianietsia. A čitať i lubiť Mickieviča i Krapivu my i sami v siemje naučiť sposobny, i nikakaja škoła nam dla etoho nie nužna».
«Nikohda. Pusť učit krasivyj i pravilnyj russkij i dva inostrannych. Riesurs dietskoho mozha ohraničien, pusť učit to, čto polezno i pierśpiektivno. Miertvyje jazyki tipa łatyni i biełorusskoho vviesti na 1 hod v univierie».
«Koniečno, niet. Potomu čto nie žiełaju svojemu riebienku unyłoho buduŝieho v kulturnoj i jazykovoj izolacii».
«Odnoznačno niet! Arhumientiruju vsie očień prosto: połnoje otsutstvije śpiecialnoj litieratury na biełorusskom jazykie, a takžie otsutstvije adiekvatnych piedahohov, hovoriaŝich na biełorusskom jazykie».
«Kakoje buduŝieje u riebionka, kotoryj na niom hovorit? I vozmožno li obučienije pośle škoły na biełorusskom? Nam v univierie rasskazyvał odin priepodavatiel, kak prišło śvierchu ukazanije sostaviť słovaŕ tierminov po śpiecialnosti. Dla priemii, dla hałočki sostavili, potom pieriečitali jeho i čuť nie płakali ot śmiecha. I, kstati, takuju nieprijazń k biełorusskomu jazyku u mienia vyzvała imienno škoła».
«Jeśli by moj riebienok šieł v škołu v bližajšije hody, ja by mučiłaś uhryzienijami soviesti, no, kak čiełoviek praktičnyj i priziemlennyj, otdała by jeho v russkojazyčnyj kłass. Vozmožno, let čieriez 10 situacija iźmienitsia, i pośle biełorusskojazyčnoj škoły možno budiet prodołžať učiebu v univiersitietach na biełorusskom jazykie, i smysł v etom budiet. A poka biełorusskij u nas ispolzujetsia primierno tak žie často, kak inostrannyj: jesť znakomyje nositieli — možno popraktikovaťsia, nietu — i jazyk schodit na niet».
Niama mulcikaŭ i hulniaŭ na biełaruskaj movie
Staŭleńnie da biełaruskaj movy źmianiłasia, kažuć ekśpierty: pa dadzienych pierapisu 1999 hoda, 73,6% hramadzian nazvali biełaruskuju movu rodnaj, ale pierapis nasielnictva ŭ 2009 hodzie pakazaŭ: biełaruskuju movu ličyć rodnaj užo tolki 60% žycharoŭ Biełarusi, a štodnia razmaŭlaje
Pa normach JUNESKA, adznačaje T. Mackievič, mova ličycca źnikajučaj, kali na joj razmaŭlajuć mienš za 30% nasielnictva, zaraz Biełaruś — amal na hrani.
Pry hetym usio mienš vypusknikoŭ škoł prachodziać teściravańnie pa biełaruskaj movie: u
Jak paviedamiła Tamara Mackievič, u minułym hodzie nastaŭnica pačatkovych kłasaŭ u Hrodnie, kali adznačyła, što dzieci nie razmaŭlajuć na biełaruskaj movie, vyrašyła pravieści apytanku, kab vyśvietlić čamu. Bolšaść ź ich adkazała: «Mnie strašna, bo nichto pobač na movie nie havoryć». Taksama dzieci adkazvali, što nie razmaŭlajuć na biełaruskaj movie, bo «pa televizii niama mulcikaŭ
«Daśledavańnie było čysta piedahahičnaje, kab vyjavić, jak usio ž taki matyvavać dziaciej lubić biełaruskuju movu. Jana vyrašyła, što heta treba rabić praz hulni, mulciki i h.d. Praz hod, kali ŭ dziaciej spytali pra lubimy pradmiet, mnohija nazvali biełaruskuju movu, — havoryć T. Mackievič. — Dzie ŭ nas pa televizii chacia b adno
Jak adznačyŭ na kruhłym stale, pryśviečanym Mižnarodnamu dniu rodnaj movy, namieśnik ministra kultury Tadevuš Stružecki, najvialikšaja adkaznaść za zachavańnie, padtrymku i papularyzacyju rodnaj movy lažyć na pradstaŭnikach intelihiencyi.
Namieśnik ministra pryznaŭ, što «niejki psichałahičny barjer» u staŭleńni da rodnaj movy ŭ pracaŭnikoŭ kultury jašče isnuje: maŭlaŭ, niahledziačy na toje, što 90% ź ich dobra viedaje biełaruskuju movu, vychodziačy na šyrokuju publiku, jany čamuści karystajucca ruskaj movaj. «Hety barjer budzie pieraadolvacca chutčej, kali biełaruskaja mova budzie bolš hučać pa radyjo, pa telebačańni», — adznačyŭ jon.
Moža, sprava i nie ŭ kolkaści škołaŭ, adznačajuć ekśpierty, a ŭ tym, što sama dziaržava na ŭsich uzroŭniach pakul nie zajmajecca prapahandaj biełaruskaj movy, i tamu, jak vynik, papularnaściu rodnaja mova, miakka kažučy, nie karystajecca. Pry adsutnaści hłabalnaj dziaržaŭnaj padtrymki štohadovaje zakryćcio biełaruskamoŭnych škołaŭ stvaraje pahrozu dla isnavańnia biełaruskaj movy, padkreślivaje Tamara Mackievič.
