Adrazu niekalki kaštoŭnych ekspanataŭ atrymaŭ mahiloŭski muziej historyi (Ratuša).Najpierš, heta kamierhierski kluč apošniaha karala Rečy Paspalitaj Stanisłava Aŭhusta Paniatoŭskaha i
Kluč sapraŭdy naležaŭ kamierhieru apošniaha karala Rečy Paspalitaj. Śviedčyć pra heta toje, što z adnaho boku kluča źmieščany hierb dziaržavy — «Oržeł biały», a z druhoho — familny hierb Pianiatoŭskaha «Ciałek». Dla Mahilova hety kluč simvalizuje nie tolki sychod apošniaha karala i skon Rečy Paspalitaj, ale i skasavańnie Mahdeburhskaha prava. Što da šabli, to jaje kaštoŭnaść taksama nie vyklikaje sumnieńniaŭ. Znajšoŭ jaje rybyk, jaki zakinuŭ u Dniapro śpinih, a dastaŭ z vady šablu ŭ pochvach.
Pochvy nie duža zachavalisia, zatoje šablu čas paškadavaŭ. Kali ŭ hramadstvie 17 — 18 stst. kluč usprymaŭsia jak simvał peŭnaj ułady, to šabla simvalizavała suvierennaść i spraviadlivaść. Šabla pry boku — znak svabodnaha čałavieka. U Rečy Paspalitaj nasić šablu mieli prava tolki šlachcicy i miaščanie. Kožny mahiloviec byŭ abaviazany mieć doma zbroju — chałodnuju i ohniepalnuju, bo pieradusim byŭ abaroncam horada.
Habielen — taksama reč dastatkova kaštoŭnaja. U 18 st. pa ziemlach Rečy Paspalitaj jeździŭ niamiecki mastak, jaki rabiŭ čarnavyja nakidy dla svajoj knihi. Dva harady, jakija jon upadabaŭ — Harodnia i Mahiloŭ. Kali mastak viarnuŭsia ŭ Hiermaniju, to stvaryŭ dźvie hraviury, vielmi adna da adnoj padobnyja. Na odnoj napisaŭ «Hrodna», na druhoj — «Mahiloŭ». Kali pahladzieć na habielen Maryny Nieściaruk (dakładnaj kopii niamieckaj hraviury), zrobicca vidavčnym: vieličny budynak u centry vyjavy — nie mahiloŭski. Chutčej za ŭsio, heta karaleŭski zamak u Harodni. Usio astatniaje — mahiloŭskaje, kali, kaniešnie, pryniać pad uvahu toje, što adlustravanaja tut rečka — nie Dniapro, a Dubravienka.
Makiet staražytnaha Mahilova — reč naohuł unikalnaja.Bazyl Kamaroŭ zrabiŭ jaho ź vialikaj histaryčnaj vierahodnaściu. Praca heta vializnaja i vartaja ŭvahi mahiloŭcaŭ. Naprykład, praŭdziva adlustravana terytoryja sučasnaha parka imia Horkaha. Tut stajaŭ spačatku draŭlany zamak. U viežach byli pamiaškańni dla vojaŭ. Byŭ i padziemny chod, kab možna było ŭciekcy ŭ vypadku niebiaśpieki. Adzinaja muravanaja ściana išła ad Kutniaj viežy niedzie da sučasnaha Krajaznaŭčaha muzieja. Adna z bramaŭ zamka duža nahadvaje Mirski zamak i nazyvajecca Alejnaja. Treciaja brama — Karaleŭskaja, jana była azdoblena marmuram. Čaćviortaja brama vychodziła na Vietranuju vulicu. Tam, dzie zaraz pałac Kaniskaha staić, była sadžałka dla łoŭli karasia.
Handlovaja płošča zajmała kala 2,5 ha. Adlustravana na makiecie B.Kamarova haradskaja turma ci astroh, jaki znachodziŭsia kala Padešvy da 1829 h. Byŭ taksama i młyn na race Dubravienka, dziakujučy jakomu na tym miescy, dzie zaraz Bychaŭski rynak, znachodziłasia zapruda. Samy pryhožy budynak tych časoŭ — Bahajaŭlenski chram. Jon pabudavany na placy Jana Ahinskaha, bujniejšaha pravasłaŭnaha mahnata Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Ahinski addaŭ pravasłaŭnym hety plac, a ŭ jakaści pravobraza dla budaŭnictva chrama zrabiłasia carkva Śviatoha Ducha ŭ Vilni. Nikolski chram, darečy, — dakładnaja źmienšanaja kopija chrama Bahajaŭlenskaha. Z pravaha boku — pieršy katalicki kaścioł (nie daloka ad ciapierašniaha «Sajuzdruka»). Tam, dzie zaraz budynak fiłarmonii, stajała draŭlanaja Uvaskrasienskaja carkva.
Mnohija chramy, jakija adlustravaŭ Kamaroŭ, majuć nie zusim zvykły vyhlad — jany jašče draŭlanyja. Nadzvyčaj dobra spadar Bazyl pakazaŭ zamak, vyznačyŭ płaniroŭku vulic. Na siońniašni dzień heta najlepšaja vyjava staroha horada. Adnak praca jašče nie zavieršana. Mastak budzie, chočacca na heta spadziavacca,
