«Biełaruś — heta Afryka. My miažujem z Paŭdniova-Afrykanskaj Respublikaj, i taksama, jak bury, źjaŭlajemsia naščadkami jeŭrapiejcaŭ, što niekali kałanizavali Afryku. Tamu my takija biełyja. Ci nie, čakajcie, što heta ja kažu! Jakaja Afryka? Heta častka Kanady! Tak-tak, nie čuli pra taki štat u Kanadzie? Tamu ŭ mianie taki dziŭny akcent». Dla bolšaści amierykancaŭ i nieamierykancaŭ ja pieršy čałaviek ź Biełarusi, jakoha jany sustreli. I pieršy čałaviek, ad jakoha jany čujuć pra Biełaruś. I chiba što apošni. A tamu ja mahu nieści jakuju zaŭhodna łuchtu — nichto nie abvierhnie maje słovy.
Za ŭvieś čas navučańnia ŭ Kanzasie, ja sustreŭ chiba što čałaviek piać, jakija viedali pra Biełaruś. Ździviŭ, niečakana i vielmi pryjemna, ździviŭ mianie mieksikaniec Artura, jaki, pačuŭšy adkul ja, pačaŭ apisvać naš ściah, pryhadvać proźvišča pryzidenta,(u jaho vychodziła niešta siaredniaje pamiž «Cimašenka» i «Makarenka»), i raspaviadać, što paŭdniovyja rehijony Biełarusi najbolš zabrudžanyja radyjacyjaj. Ale heta nietypovy mieksikaniec. Jamu možna «daravać» viedy pra Biełaruś. Voś jakaja typovaja reakcyja amierykancaŭ na adkaz pra majo pachodžańnie:
— Oŭkiej... (zaŭždy jany kažuć «dobra» dy ŭśmichajucca, byccam by zrazumieŭšy pra što idzie havorka. Ale nie. Kali ludzi kažuć «oŭkiej», značyć jany prosta nie chočuć ciabie pakryŭdzić svaim niaviedańniem)
— A dzie heta? — druhoje pa papularnaści zvarotnaje pytańnie.
— A dzie hety štat?.. — noŭ komients. Ale i takoje pytajuć.
Pra nas nichto nie viedaje. I choć pra heta ja čuju na praciahu ŭsiaho svajho śviadomaha žyćcia, z časam ničoha nie źmianiajecca. Znajomy azierbajdžaniec, pradstaŭnik postsavieckaj emihracyi, kali pačuŭ, što ja ź Biełarusi, nievierahodna ździviŭsia. «Nie moža być! Ź Biełarusi?!» — nie vieryŭ jon.
Jak potym patłumačyŭ Emrach, biełarusy, ź jakimi jon znajomiŭsia dahetul, raskryvali svajo pachodžańnie nie adrazu. Ad pačatku jany kazali, što z Rasii. I potym, kali z čałaviekam lepš znajomilisia dy siabravali, raskazvali, pra svaje rodnyja rasijskija babrujski, viciebski i mahilovy.Jašče bolš ździviła azierbajdžanca Emracha, što ja viedaju biełaruskuju movu. Maŭlaŭ, niejki ja nie taki, jak «staryja» biełarusy. (Ale ŭ mianie inšaje pytańnie: moža JANY, «staryja biełarusy» nie takija?)
Kryŭdna, što nas nie viedajuć navat niemcy. Amal susiedzi, ale ŭ ichniaj śviadomaści my nie biełarusy, a «biełyja ruskija». Heta ja paźniej ŭciamiŭ, što dla bolšaści zamiežnikaŭ, paśla nazvy «Biełaruś» treba jašče davać druhuju — «Biełaja Rasija».U mnohich movach my dahetul fihurujem pad starym brendam «Biełaja Rasija». Hetuju krainu viedajuć kitajcy, japoncy, tajcy. Čamu jany nie viedajuć Biełaruś? Heta inšaje pytańnie. Nie mnie jaho vyrašać. Ja i biez taho adčuvaju siabie ledźvie nie konsułam Biełarusi ŭ Kanzasie, pierakazvajučy pa kolki razoŭ na tydzień historyju Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, tłumačačy, što my taksama Litva, i što mova naša choć i nie nadta padobnaja da ruskaj, bolšaja častka nasielnictva karystajecca pieravažna movaj susiedniaj krainy. Paśla hetaha ŭžo kolki razoŭ davodziłasia čuć na vulicy, jak niechta klikaŭ «Biełarus!». Majo imia nie zapomniłasia (nijakimi imionami amierykancaŭ nie ździviš), ale nazva nieviadomaj krainy ŭ centry Jeŭropy ŭ hałavie adbiłasia.
Časam mnie zdajecca, što ja raspaviadaju ludziam pra krainu, jakoj nie isnuje. Voś ja byŭ adzinym dzivakom, što na «Chatnim paradzie» zdymaŭ z dreŭka adzin ściah svajoj krainy, i naciahvaŭ na jaho inšy. Taksama biełaruski.«Čamu?» — pytajuć. Kažu, što adzin — dziaržaŭny (ale što mnie soramna za dziaržavu i hety ściah skazać saromiejusia. Zusim heta nie samavita dla adzinaha pradstaŭnika nieviadomaha naroda : ). Druhi ściah — nacyjanalny, z šmathadovaj historyjaj.
Ja vuču ludziej pramaŭlać «Vitaju», kali jany mianie pytajuć, što kažuć biełarusy zamiest «chełłoŭ». Ale ŭ kolkich vypadkach jany potym zmohuć vykarystać biełaruskuju vitanku? Ja vypraŭlaju «Biełarašu» i «biełarašn» na «Biełarus» i «biełarusien», viedajučy, što 90% samich biełarusaŭ pramaŭlajuć abodva słovy mienavita z koraniem «raš». Ale kali zachodzić pra dziciačyja piesienki, ja ŭžo ničoha nie mahu prydumać. «Jakuju pieśniu viedajuć usie-ŭsie-ŭsie dzieci ŭ Niamieččynie? A ŭ Francyi? A ŭ Mieksicy?» I 23-hadovyja chłopcy i dziaŭčaty ŭzhadvajuć svaje prypieŭki z sadka. «A ŭ Biełarusi?..» Ja nie viedaju, što nacyjanalnaha ja śpiavaŭ u sadku. «V lesu rodiłaś jołočka», «Učat v škole»... Voś heta žyvaja tradycyja. U nas zachoŭvajucca miortvyja tradycyi: pieśni, jakija śpiavajucca tolki na Dažynkach, ale nie pa radyjo, nie za stałom; tvory, jakija, čytajucca tolki ŭ škole, ale jakija nie abmiarkoŭvajuć na telebačańni, dy navat nie pradajuć u kramach.
Moža darma ja raspaviadaju pra historyju krainy, jeŭrapiejskuju architekturu dy admietnuju kulturu?.. Moža darma «hulaju» ŭ biełarusa?.. Kali ničoha z hetaha nie patrebna hramadzianam Biełarusi, našto heta zdałosia zamiežnikam?
