Суддзя з вялікім вопытам
Указам Лукашэнкі Віталь Вашчылін быў прызначаны суддзёй Светлагорскага раёна Гомельскай вобласці яшчэ ў 2006 годзе. У 2011 годзе Лукашэнка падоўжыў яго паўнамоцтвы яшчэ на пяць гадоў, але з іх суддзя паспеў адпрацаваць крыху больш за год.
Цікава, што ў крымінальнай справе суддзі ёсць звесткі пра тое, што як мінімум з 2008 года Вашчылін пачаў браць грошы за прыняцце правільных рашэнняў.Гэта будзе няпроста даказаць у судзе, бо акрамя паказанняў хабарадавальніка гэты факт нічым больш не пацверджаны, але тым не менш эпізод у справе прысутнічае. І цяпер следчыя прапрацоўваюць вялікі досвед суддзі па разглядзе крымінальных спраў прадпрымальнікаў і бізнесменаў. Хоць КДБ і Следчы камітэт нічога не гавораць пра справу, але менавіта прадпрымальнікі забяспечылі галоўны дадатковы даход падазраванага.
Суддзю Светлагорскага раёна аператыўнікі КДБ затрымалі падчас атрымання хабару 17 жніўня 2012 г., паведаміў Следчы камітэт, пасля таго, як прыняў справу да сваёй вытворчасці.Ні пра суму хабару, ні пра тое, кім і за што ён перадаваўся, СК нічога не паведаміў, паінфармаваўшы толькі, што падазраванаму інкрымінуецца здзяйсненне злачынства па ч. 3 арт. 430 (атрыманне хабару асобай, якая займае адказнае становішча).
Уся астатняя інфармацыя была засакрэчаная па той прычыне, што скандальная справа суддзі Вашчыліна змяшчае звесткі, якія фактычна дыскрэдытуюць судовую сістэму краіны.«Ежедневнику» ўдалося высветліць некаторыя падрабязнасці справы.
Так, у выніку журналісцкага расследавання было ўстаноўлена, што крымінальную справу ў дачыненні да суддзі заводзіў асабіста старшыня Следчага камітэта Валерый Вакульчык (цяпер старшыня КДБ).
Па інфармацыі аператыўнікаў, гэта было зроблена для таго, каб выключыць умяшанне ў ход расследавання высокапастаўленых сваякоў арыштаванага. Але сама аперацыя пачалася задоўга да арышту суддзі.
«Пагардлівы метал» як крыніца карупцыі
У маі супрацоўнікамі па барацьбе з эканамічнай злачыннасцю УУС Гомельскага аблвыканкама былі заведзеныя крымінальныя справы па ч.1 і ч.2 арт. 223 Крымінальнага кодэкса (парушэнне правілаў аб здзелках з каштоўнымі металамі і камянямі) у дачыненні да вядомага ў Гомелі ювелірных спраў майстра, зарэгістраванага індывідуальным прадпрымальнікам, які мае сваю ювелірную майстэрню ў мікрараёне «Палессе».
Аснову даходу ІП складала прыёмка лому золата і перапрацоўка яго ў эксклюзіўныя ювелірныя вырабы.Аднак, згодна з беларускім заканадаўствам, прадаваць ювелірныя вырабы з каштоўных металаў, якія не маюць прабірнага кляйма Рэспублікі Беларусь або СССР, забаронена. Гомельскі ювелір прадаваў зробленыя ім залатыя вырабы без кляйма, што і стала падставай для завядзення справы.
Цікава, што ювелір трапіў у поле зроку праваахоўных органаў зусім не выпадкова. У 2008 годзе ён ужо прыцягваўся да адказнасці за парушэнне правілаў аб здзелках з каштоўнымі металамі.
Справа была паспяхова расследавана і перададзена для разгляду ў суд Светлагорскага раёна. Але суд на здзіўленне паблажліва паставіўся да віны прадпрымальніка, хоць артыкул Крымінальнага кодэкса прадугледжваў да васьмі гадоў пазбаўлення волі.
Ювелір хоць і быў прызнаны вінаватым, але спакойна вярнуўся да свайго любімага занятку. Больш за тое, у яго засталося і тое золата, якое было канфіскавана падчас ператрусу.
Некаторы час ювелірны майстар баяўся займацца незаконнай дзейнасцю, а затым зноў пачаў актыўна гандляваць залатымі ўпрыгожваннямі без прабірных клеймаў. На гэты раз праваахоўныя органы да аператыўнай распрацоўцы крымінальнага ювеліра паставіліся больш сур’ёзна.У ходзе травеньскага затрымання ў яго было канфіскавана 22 залатыя ўпрыгажэнні, якія не маюць прабірных клеймаў Беларусі ці СССР на агульную суму 85 мільёнаў рублёў. Па дадзеных праваахоўных органаў, ювелір з 2008 года, не маючы ліцэнзіі на здзяйсненне здзелак з каштоўнымі металамі і камянямі, вырабляў з лому золата каштоўныя вырабы, якія рэалізоўваў грамадзянам Беларусі. У справе прысутнічае мноства эпізодаў продажу залатых завушніц, бранзалетаў, ланцужкоў, пярсцёнкаў. Але галоўным аб’ектам расследавання стаў зусім не ювелір, а той самы суддзя Светлагорскага раёна, які разглядаў у 2008 год крымінальную справу і прыняў на здзіўленне мяккае рашэнне для падсуднага. Разумеючы, што гэтым разам выкруціцца будзе складана, ювелір расказаў усё.
Па словах ювеліра, у лістападзе 2008 года ён заплаціў суддзі Вашчыліну хабар у 1 200 даляраў за тое, каб ён нібыта вынес па ягонай справе прысуд і прызначыў пакаранне, не звязанае з пазбаўленнем волі.Менавіта прызнання прадпрымальніка і сталі падставай для таго, каб узяць суддзю ў аператыўную распрацоўку.
Суддзя сядзіць, але карупцыя квітнее
Цікава, што для аператыўнай распрацоўкі суддзі аператыўнікам КДБ спатрэбілася амаль два месяцы. Паводле звестак КДБ, ён быў затрыманы з доказамі злачынства пасля атрымання чарговага хабару. Аднак выхваляцца ўсё роўна асабліва няма чым. Менавіта ў гэтым прычына ўтоенасці КДБ і Следчага камітэта, якія далі па справе на здзіўленне бедную інфармацыю.
Па прызнаннях саміх аператыўнікаў, карупцыя ў судзейскім корпусе сёння квітнее і галоўная праблема заключаецца ў тым, што яе вельмі складана выявіць, у адрозненне ад карупцыі ў асяроддзі чыноўнікаў.Чыноўнікі ў асноўным самі вымушаюць бізнесменаў і прадпрымальнікаў даваць грошы, што выклікае натуральнае незадавальненне апошніх і жаданне прыняць адпаведныя меры. Суддзі ні да чаго не змушаюць, да іх звычайна прыходзяць самі: альбо падсудныя, альбо іх адвакаты, альбо пасярэднікі. Карупцыя ў асяроддзі суддзяў вельмі выгадная тым, хто дае хабар, у адрозненне ад карупцыі ў асяроддзі чыноўнікаў.
Яшчэ адзін немалаважны момант: суддзі ніколі не выходзяць за рамкі дадзеных iм паўнамоцтваў. Крымінальны кодэкс сам дае ім вялікае поле для манеўру.Так, напрыклад, у справе гомельскага ювеліра артыкул Крымінальнага кодэкса прадугледжваў пакаранне ад абмежавання волі на тэрмін да пяці гадоў да пазбаўлення волі на тэрмін да васьмі гадоў з канфіскацыяй маёмасці або без канфіскацыі. Як бачна вілка для прыняцця рашэння велізарная, а калі яшчэ прымяніць розныя змякчальныя абставіны,
то цалкам можна прызначыць пакаранне ніжэй за ніжэйшую мяжу або ўмоўна. А можна адправіць на нары адразу на 8 гадоў.Усё залежыць ад рашэння суддзі, якое ў любым выпадку будзе знаходзіцца ў рамках закона. У Беларусі ўжо не раз узнімалася пытанне аб тым, каб максімальна зменшыць поле для манеўру суддзяў пры вынясенні рашэнняў па крымінальных справах. Аднак воз і цяпер там. Па гэтай жа прычыне ў Беларусі практычна не выяўляецца карупцыйных злачынстваў сярод суддзяў, хоць пра іх шэптам кажуць многія. Справа суддзі Вашчыліна — гэта не правіла, а хутчэй выключэнне з правілаў — выпадковы камень, які трапіў у агарод беларускіх суддзяў. І лёс яго таксама залежыць ад шматлікіх выпадковасцяў.
Нягледзячы на тое, што суддзю ўзялі з доказамі злачынства, і што ў справе прысутнічаюць аналагічныя эпізоды яшчэ 2008 года, судовая перспектыва справы, па прычынах, апісаных вышэй, вельмі імглістая. Тым больш, што справа будзе разглядаць такі ж суддзя, які адразу ж прымерыць «кашулю» на сябе.
