Ina i Illa Dabratvor razam ź dziećmi. Fota z asabistaha archivu hieraini
— Vy byli razam ź Illoj 18 hadoŭ. A z čaho pačałasia vaša historyja kachańnia?
— My byli studentami, sustrelisia ŭ narodnym teatry «Žyvaja płanieta», dzie aboje ŭdzielničali ŭ śpiektaklach. Heta nie było kachańnie ź pieršaha pohladu. Nie viedaju navat, jak heta apisać — nu siabravali i siabravali… A potym siabroŭstva pieratvaryłasia ŭ niešta inšaje.
— U vas piaciora dziaciej — vy zaŭsiody maryli pra takuju vialikuju siamju?
— Ja chacieła troch. Ale atrymałasia piać. Ja była viernicaj i nikoli nie razhladała aborty jak mahčymaść. Uvohule mnie zdavałasia, što vialikaja siamja — heta dobra. Ciapier ja tak nie dumaju. Bo z ulikam biełaruskaj revalucyi, vajny va Ukrainie i ahulnaj situacyi ŭ śviecie ja zrazumieła, što śviet davoli žorstki i niespraviadlivy.
Ja adčuvaju vialikuju adkaznaść za toje, što pryviała ŭ taki śviet piać dziaciej. Raniej mnie zdavałasia, što heta cikavy śviet, dobry, što tut možna šmat čaho cudoŭnaha zrabić. Ale vajna ŭsio heta pierakreśliła.
— Illa pracavaŭ to paštaljonam, to pradaŭcom šaŭrmy, to dvornikam, byŭ aktyvistam BNF, bałatavaŭsia na parłamienckich vybarach… Vy jak žonka jak stavilisia da takich mietamarfoz u jahonym žyćci?
— Dobra staviłasia. Jon ža sprabavaŭ niešta rabić, tak ci inakš. Ale voś jahonaja palityčnaja aktyŭnaść mnie vielmi nie padabałasia. Nastolki, što ŭ 2010 hodzie ja pajšła i pryncypova prahałasavała na vybarach za Łukašenku.
— Vy prahałasavali za Łukašenku tolki tamu, što vaš muž byŭ aktyvistam BNF?
— Tak. Mnie padavałasia, što Illa nie dbaje pra svaju siamju. Tamu heta byŭ moj pratest. Ja nie cikaviłasia, chto taki Łukašenka, nie čytała, chto tam inšyja kandydaty. Ja žyła ŭ svaim maleńkim śviecie razam sa svaimi dziećmi. Aburałasia na Illu praz toje, što jon šmat času addaje hramadskaj dziejnaści zamiest taho, kab być pobač.
Ja nie raźbirałasia ŭ palityčnaj situacyi ŭ Biełarusi — jana mianie nie cikaviła. U mianie byli pretenzii da muža, tamu ja ličyła: kali ty nie navioŭ paradak u svajoj siamji, dyk nie varta navodzić paradak u krainie.
— Što vy majecie na ŭvazie?
— Jon nie pryśviačaŭ stolki času svajoj siamji, kolki hramadskaj aktyŭnaści. Moža, kaniečnie, tak i treba… Ale ja była vielmi aburanaja. Mnie była patrebna jaho dapamoha, jaho ŭvaha. Mnie nie chapała muža pobač u hety momant.
Moj «łukašyzm» mieŭ pratesny nastroj. Łukašenka mianie ŭvohule nie cikaviŭ.
Ale kali Illa suprać jaho zmahaŭsia, dyk ja zmahałasia suprać Illi. Heta była sproba pryciahnuć uvahu muža.
Što voś ty apazicyjnaj dziejnaściu zajmaješsia, a ŭ ciabie doma svoj apazicyjanier — čałaviek z procilehłymi pohladami. Dla pačatku ž treba mianie da svajoj kaalicyi pryciahnuć.
Ale ŭ 2012 hodzie Illa prapanavaŭ mnie stać naziralnicaj na parłamienckich vybarach, kab ja pabačyła, što adbyvajecca. Dla mianie heta byŭ vielmi cikavy dośvied. Pa-pieršaje, ja narešcie vyjšła z domu i pačała rabić štości inšaje. I pa-druhoje, ja sapraŭdy pabačyła, jak falsifikujuć vybary.
— U 2020-m vy taksama byli naziralnicaj?
— Tak, ale ŭmovy byli ŭžo zusim inšyja. Mnie šmat pieraškadžali. Nie puskali ŭ kabiniet, tamu ja stała pad dźviaryma i ličyła ludziej. Šmat prychodziłasia pisać skarhaŭ. U apošni dzień daterminovaha hałasavańnia ŭ pratakole raptoŭna źjaviłasia na 200 biuleteniaŭ bolš, čym ja naličyła. A takoj raźbiežki prosta nie mahło być, bo ja ŭvieś čas była na miescy. Tolki adnojčy na hadzinu mnie pryjšłosia pajechać u milicyju, bo dyrektarka sprabavała mianie vyhnać z terytoryi škoły. Ale za hetuju hadzinu 200 čałaviek nijak nie mahli prahałasavać. Na padlik hałasoŭ mianie taksama nie dapuścili.
Brydka, ale naziralnicaj ja była ŭ škole, dzie vučylisia maje dzieci. Paśla ŭsiaho hetaha ja nie zmahła ŭ vieraśni adpuścić ich tudy — i ŭ nijakuju dziaržaŭnuju škołu nie zmahła. Niekalki miesiacaŭ jany byli doma, a potym pajšli ŭ pryvatnyja.
Sama ja taksama ŭ toj momant pracavała ŭ škole nastaŭnicaj anhlijskaj movy — i taksama paśla vybaraŭ nie viarnułasia na pracu.
Ina Dabratvor. Fota z asabistaha archivu hieraini
— Illa supracoŭničaŭ z ruskamiraŭskim sajtam «Palitrynh». Jak vy da hetaha stavilisia?
— Jon kazaŭ, što hetaja płatforma daje mahčymaść ahučvać jaho mierkavańni. A pohlady ŭ Illi byli prabiełaruskija. Tamu mnie padavałasia, što, napeŭna, heta dobra, kali ludziam, jakija dumajuć inakš, možaš vykazać svaje supraćlehłyja dumki.
— A kim pracavali vy?
— Pačynała jak nianiečka ŭ dziciačych sadach, potym stała vychavacielkaj. Kali atrymała adukacyju buchhałtarki, pracavała pa hetaj śpiecyjalnaści.
U niejki momant u mianie byŭ kryzis u žyćci, i ja pajšła pracavać u Śviata-Jelisaviecinski žanočy manastyr.
Tam dapamahała arhanizoŭvać vystavy, my ŭ roznych haradach rabili prezientacyi vyrabaŭ, jakija rabili majstry ŭ manastyry — kieramika, niejkaje adzieńnie, vyraby sa škła.
— Ci ździviła vas toje, što paśla pačatku vajny manastyr pačaŭ źbirać dapamohu rasijskim vajskoŭcam?
— Viedajecie, ja vielmi rasčaravałasia ŭ relihii jašče ŭ 2020 hodzie. Kali značnaja častka pravasłaŭnych śviataroŭ nie padtrymała pratestujučych. Dla mianie heta było vialikim ździŭleńniem i rasčaravańniem.
Ja kožnuju niadzielu chadziła ŭ carkvu. I śviatar paśla nabaženstva zvyčajna robić pramovu. Da 2020 hodu heta byli palityčna niejtralnyja pramovy. A paźniej mianie ździviła, što śviatary nie dali niejkaj reakcyi na toje, što adbyvajecca, nie asudzili hvałt. Potym i ŭvohule pačali kazać dziŭnyja rečy. Kaniečnie, heta było vielmi niepryjemna. Voś tady ja rasčaravałasia ŭ pravasłaŭnaj carkvie.
— Ciapier vy ličycie siabie viernicaj?
— Ja nie viedaju. Vajna šmat čaho źmianiła ŭ maim adčuvańni śvietu i Boha. Heta rubikon, jaki ja nie mahu pieraadoleć. Ja nijak nie mahu sumiaścić toje dabro, jakoje jość Boh, z tym, što adbyvajecca ŭ śviecie. Pačała dumać, a moža i niama Boha? Takoha, jakoha ja ŭjaŭlała? Jaki jość praŭda, žyćcio, kachańnie…
— Prałukašenkaŭskija telehram-kanały abvinavačvajuć vas u tym, što ŭ 2020 hodzie vy pracavali na Ruptly — kampaniju, jakaja ŭvachodzić u skład rasijskaj prapahandysckaj telekampanii Russia Today.
— Pa-pieršaje, ja nie viedała pra toje, što Ruptly źjaŭlajecca častkaj RT. Viedała, što kampanija znachodzicca ŭ Bierlinie, usie invojsy atrymlivała na anhlijskaj movie. U mianie navat dumak nie było, što jana moža mieć niejkaje dačynieńnie da Rasii.
Pa-druhoje, videa, jakija my zdymali, potym traplali na «Doždž», Deutsche Welle. Ja ščyra ličyła, što rablu dobruju spravu, bo śviet pavinien viedać, što adbyvajecca ŭ Biełarusi.
— Jak pačynałasia žyćcio ŭ Polščy?
— Spačatku pryjechała ja, bo mianie ŭ Biełarusi vyklikali ŭ milicyju. Praź miesiac pryjechaŭ Illa ź dziećmi. Ja tady ŭžo pačała vykładać anhlijskuju ŭ moŭnaj škole i vieści indyvidualnyja zaniatki.
Kali Illa pryjechaŭ, jon nabyŭ mašynu i pačaŭ pracavać taksistam. My pracavali ź im pa čarzie. Ja pracavała ad ranicy da abiedu, pryjazdžała dadomu, addavała mašynu, viała svaje zaniatki, a Illa jechaŭ taksavać viečar i ŭsiu noč. Paśla pierajezdu my prykładna paŭhoda pražyli razam, a potym ja vyrašyła padać na razvod, i my adrazu raźjechalisia.
— Ź Illoj vy aficyjna aformili razvod?
— Tak, my ŭžo try hady jak raźvialisia. My žyli ŭ Polščy, ale razvodzilisia na terytoryi Biełarusi z dapamohaj davieranych asob.
— To-bok kali Illa hučna kazaŭ, što vierniecca ŭ Biełaruś, vy ŭžo nie byli razam?
— Tak. U toj čas my nie vielmi kamunikavali — jon byŭ vielmi pakryŭdžany praz toje, što ja zachacieła raźvieścisia. Ja razumieju, što heta dla jaho traŭma, jakuju jon da hetaha času nie prapracavaŭ.
Tamu hetu navinu ja pačuła ad ahulnych znajomych, jakija dasyłali mnie jahony dopis i cikavilisia, što adbyvajecca. Ale ja viedaju nie bolš, čym usie astatnija.
Ja ŭsprymała jahonuju ideju pajechać u Biełaruś jak žadańnie zrabić choć što-niebudź, kab prytupić hety bol. Moža, navat u dumkach pra turmu jon bačyŭ niejkaje vyzvaleńnie.
— Jak ličycie, jon surjozna źbiraŭsia pajechać ci heta była sproba pryciahnuć uvahu da siabie?
— Ja b nie vyklučała abodva varyjanty. Moža, jon spadziavaŭsia, što niechta prapanuje dapamohu. Liču, što jamu była patrebnaja praca ź psichaterapieŭtam. Patrebnaja jana i ciapier. Bo ŭsie jaho nieprapracavanyja kryŭdy pieratvarajucca ŭ dziŭnyja pasty ŭ sacsietkach.
— Kali vy bolš za dva hady nie žyli razam, jak tak atrymałasia, što ciapier vaš były muž kaža, što vy vyhnali jaho na vulicu?
— U niejki momant jaho paprasili źjechać z toj kvatery, jakuju jon arandavaŭ — novuju chutka znajści nie atrymlivałasia. I naša starejšaja dačka vielmi chvalavałasia za jaho. Kab jaje supakoić, ja skazała: «Dobra, ja prapanuju baćku pažyć z nami, pakul jon nie vyrašyć svaje pytańni». Paśla hetaha Illa niekalki miesiacaŭ žyŭ z nami.
— A jak dzieci ŭspryniali vaš kanflikt?
— Mabyć, jany jašče nie mohuć heta ŭsio całkam asensavać. Dumaju, im u budučyni taksama pryjdziecca prapracoŭvać hetuju historyju ź psichaterapieŭtam.
Ja nie mahu skazać, što jany prymajuć čyjści bok. Dzieci chočuć, kab i ŭ mianie ŭsio było dobra, i ŭ taty. Tolki małodšaja moža paśla razmovy z tatam vydać štości kštałtu: «Tata skazaŭ, što ty vielmi drennaja, što ty budzieš hareć u piekle. Jon prasiŭ tabie heta pieradać». Dla mianie heta dziŭna, bo nielha kazać maleńkaj dziaŭčyncy takija rečy. Ja raju Ahacie adkazvać na heta: «Ty viedaješ telefon mamy, možaš pazvanić ci napisać joj. Navošta kazać heta mnie?». Ja ž nidzie nie błakavała byłoha muža.
— Ci dapamahaje Illa ź dziećmi?
— Adrazu paśla razvodu jon ź niejkaj rehularnaściu pryjazdžaŭ da dziaciej, braŭ ich niekudy pahulać. Navat pryvoziŭ pradukty. Potym źnik na niejki čas. A kali znoŭ pačaŭ žyć z nami, kuplaŭ pradukty, staraŭsia ŭciahnucca ŭ naš žyćciovy rytm, dapamahać.
— I vy sapraŭdy dali jamu dva dni na toje, kab źjechać, za toje, što jon krytykavaŭ Kaardynacyjnuju radu?
— Niahledziačy na toje, što Illa sprabavaŭ pavodzić siabie stanoŭča, byŭ adzin vielmi niepryjemny dla mianie momant. Jon časta krytykavaŭ mianie jak maci, jak haspadyniu, jak čałavieka. Ja pasprabavała ź im parazmaŭlać na hetu temu i rastłumačyć, što nie chaču čuć biaskoncyja zaŭvahi. Paraiła źviarnucca da psichaterapieŭta i ź im abmiarkoŭvać maje niedachopy ci dziońnik chacia b zavieści i tam zapisvać adčuvańni.
Na niejki čas jon supakoiŭsia, a paźniej znoŭ pačaŭ krytykavać. I voś adnojčy ja skazała: «Usio, Illa, prabač, ja nie mahu bolš usio heta čuć. U ciabie jość dva dni, kab znajści inšaje miesca žycharstva».
Zrazumiejcie mianie, ja nie mahu žyć u niejkim biaskoncym niehatyvie. Tam było ŭsio: i Kaardynacyjnaja rada drennaja, i ŭsia apazicyja, i hetaja Varšava… Nu ŭsio! Ja dobra razumieju, što ŭ jaho balić, bo nie atrymałasia tak, jak jon chacieŭ.
Ja hatovaja razmaŭlać, kali čałavieku patrebnaja padtrymka, kali jon hatovy pačuć majo mierkavańnie. Ale dla mianie ciažka žyć u pastajannych niervoznych abstavinach, kali čałaviek ničoha dobraha ŭ žyćci nie bačyć. Mnie i dziećmi treba zajmacca, i na pracu prychodzić u dobrym nastroi.
— Były muž abvinavačvaje vas u tym, što vy tyran i ździekujeciesia psichałahična ź dziaciej.
— Ja nie liču, što ja idealnaja maci. Ja baču šmat prablem — nad niejkimi rečami ja pracuju. Ale kali čałaviek zajaŭlaje, što maci ździekujecca ź dziaciej, dyk čamu jon nie skardzicca na heta ŭ palicyju, u orhany apieki? Kali čałaviek upeŭnieny, što dzieci pakutujuć, dyk jon nie pavinien pakidać ich u niebiaśpiecy. A prosta kryčać, što «jana drennaja» — nu što heta takoje?
— Vy bałatujeciesia ŭ Kaardynacyjnuju radu. Čaho čakajecie ad jaje?
— Ja liču, što heta vielmi dobraja inicyjatyva. I toje, što arhanizoŭvajucca vybary — cudoŭna, bo biełarusam treba treniravać palityčnuju ŭciahnutaść. Pačynać cikavicca kandydatami, paraŭnoŭvać ich, zadavać pytańni. A paśla patrabavać spravazdaču.
Heta orhan, jaki budzie mieć niejkija pradstaŭničyja paŭnamoctvy. I kali ja jak vybarščyca stanu hałasavać za kahości, dyk paźniej zmahu źviarnucca da svajho kandydata ź niejkimi svaimi prablemami. Ja budu ŭpeŭniena, što maje prablemy razhledziać i padumajuć, jak ich vyrašyć.
Čytajcie taksama:
Były aktyvist Illa Dabratvor žyvie ŭ Varšavie prosta ŭ svaim taksi
