Reakcyja pasažyraŭ
Pierajšła ja na biełaruskuju movu niekalki hadoŭ tamu, paśla pryjezdu ŭ Miensk.
Vyhadavaŭšysia ŭ rasiejskamoŭnaj siamji, skončyŭšy samuju zvyčajnuju škołu, jakaja nie vyłučałasia niejkim nadzvyčajnym staŭleńniem da biełaruskaj movy, ja pastupiła ŭ mienski ŭniviersitet, jaki taksama nie adznačaŭsia svajoj luboŭju da movy.Nie mahu ŭzhadać dakładna toj momant, kali ja zakachałasia ŭ biełaruskaść, ale pamiataju, što pryjšło heta paśla pračytańnia adnoj paemy biełaruskaha paeta.
Pamiataju pierałomny momant, kali ja ŭžo, krychu paznajomiŭšysia ź biełaruskamoŭnym asiarodkam, jechała ŭ aŭtobusie, a pobač chłopiec ź dziaŭčynaj pra niešta spračalisia pa-biełarusku.Pamiataju, jak mianie tady achapiła nievierahodnaja zajzdraść da ich, jak ja z zamirańniem serca słuchała ich movu i nazirała za reakcyjaj pasažyraŭ. Uva mnie źjaviłasia tady takoje padletkavaje žadańnie vyłučacca siarod astatnich, być niepadobnaj, što, kali vyjšła z aŭtobusa, vyrašyła nazaŭsiody pierajści na biełaruskuju. Praź niekatory čas spraŭdziła svaju zapavietnuju maru. Chadziła ŭ kramy dy śmieła pramaŭlała: «Skažycie, kali łaska, apošniaha numaru hetaha časopisa niama?» — a mnie ŭ adkaz radasnaje biełaruskaje «Niama». I, pamiataju, jak zadavolena, z pačućciom ułasnaj hodnaści išła dalej.
Pamiataju, jak čuła takija žadanyja dla mianie vyhuki «dierievienskije prijechali, dažie hovoriť nie naučiliś», «Iš, apazicijanierka kakaja-ta», a ŭ adkaz tolki ŭśmichałasia, i jak lubiła pierakładać biełaruskija słovy pradavačkam dy aficyjantkam.
Prostyja słovy
Prajšło niekalki hod biełaruskamoŭnaha žyćcia, zapał zhas, a ad byłoha padletkavaha žadańnia nie zastałosia ničoha, niama bolš prahi być niepadobnaj, źnikła žadańnie vyklikać cikaŭnaść.
Ciapier ja imknusia mieniej razmaŭlać z tymi, chto patencyjna biełaruskuju nie razumieje, i vykarystoŭvać samyja prostyja i zrazumiełyja dla ich słovy.Mnie ŭžo tak abrydła vyłučacca i nazirać za reakcyjaj surazmoŭcy, jakuju ja mahu ź lohkaściu pradkazać, tolki zirnuŭšy na jaho. Mnie abrydli frazy
«vy, naviernoje, buduŝij učitiel biełorusskoj litieratury»,
«heta ž beneefaŭka niejkaja»,
«vy mabuć ź dziareŭni pryjechali na siesiju».
Mnie da śloz robicca kryŭdna, kali mianie prosiać pierakłaści biełaruskaje słova, i mianie ciahnie na vanity, kali ja baču ździŭleńnie na tvarach surazmoŭcaŭ. A kali ja čuju ad samych blizkich mnie ludziej «fu, kakoj niekrasivyj jazyk, nu čto eto za słovo», uva mnie zmahajucca žadańnie tresnuć pa ich hałavie čym-niebudź i žadańnie zamaŭčać nazaŭždy, bolš nikoli ź imi nie vieści hutarku. Kali nielha havaryć pa-biełarusku, to nielha havaryć naahuł.
Ale chandra prachodzić, i ja znoŭku i znoŭku pačynaju čytać lekcyju pra biełaruskuju movu, doŭhuju, niepatrebnuju lekcyju, asudžanuju z samaha pačatku na nierazumieńnie. Cikaŭnyja pytańni kštałtu
«Oj! A davno hovoriš po-biełorusski? A kak roditieli? Druźja?»
vyklikajuć u mianie adnačasova i lutaje razdražnieńnie i niaŭciamnuju niajomkaść, ad jakoj terminova karcić pazbavicca.
Raniej mnie padavałasia, što treba śmieła nieści movu ŭ masy, a nie zamykacca ŭ vuzkim kole biełaruskamoŭnych ludziej, što treba raspaŭsiudžvać movu, papularyzavać jaje.
Adzinaja dyskryminacyja, jakuju ja kali-niebudź u žyćci adčuvała
Ale zaraz ja razumieju, što heta zadača tolki mocnych ducham ludziej, što mnie abrydła być biełaruskamoŭnaj, kali ŭsie navokał razmaŭlajuć pa-rasiejsku. Heta samaja vialikaja dyskryminacyja, jakuju ja adčuvała ŭ žyćci, dy ŭvohule heta adzinaja dyskryminacyja, jakuju ja kali-niebudź u žyćci adčuvała.
Ludzi pamyłkova čaściakom źviartajuć uvahu nie na toje, ŠTO skazana, a na toje, na jakoj movie heta było skazana i zychodziačy z apošniaha robiać svaje dzivosnyja vysnovy.A mnie tak chočacca, kab nie źviartali ŭvahu na vonkavuju afarboŭku, a słuchali, pra što ja kažu ci, prynamsi, razumieli, što kažu.
Kiroŭcy maršrutak — heta napeŭna samy trapny prykład, jaki zrazumiejuć usie biełaruskamoŭnyja. Kali mienskich kiroŭcaŭ staličnyja biełarusy ŭžo paśpieli adukavać, to kiroŭcam maršrutak u maleńkich haradoch jašče adukoŭvacca i adukoŭvacca. Nikoli jašče ŭ pravincyjnym horadzie nie spyniaŭsia kiroŭca maršrutki na patrebnym mnie miescy, ale ja kožny raz iznoŭ z dalniaha kutka maršrutki kryču:
«Na nastupnym prypynku, kali łaska!»
Iznoŭ jon nie spyniajecca, iznoŭ ja paŭtaraju, i tut zvyčajna ŭžo jaki-niebudź małady spadarožnik uciahvajecca i tłumačyć kiroŭcu, čamu ja raskryčałasia, i čaho ja ŭrešcie prašu.
A kryknuć pa-rasiejsku ja ŭžo prosta nie mahu, navat nie toje, što nie chaču, ja ŭžo prosta nie mahu, bo padsieła. Pačaŭšy razmaŭlać na biełaruskaj adnojčy, niemahčyma potym admovicca ad jaje. Nie tamu što ty nia chočaš, a tamu što biełaruskaja mova — heta narkotyk, jana ŭžo ciabie nikoli nia vypuścić.
Kali ja stajała tady ŭ aŭtobusie i słuchała chłopca ź dziaŭčynaj, mnie zdavałasia, što biełaruskaja mova — heta mova piśmieńnikaŭ, paetaŭ, muzykaŭ, žurnalistaŭ, što jany, stvarajučy svaje biełaruskamoŭnyja šedeŭry, nie rasstajucca z movaj ni ŭdzień ni ŭnačy...
Ciapier mnie ahidna čytać radykalna-nacyjanalistyčnyja dopisy pra movu tych ludziej, jakija, ja dakładna viedaju, ni ŭ cyrulni, ni ŭ kaviarni i słova biełaruskaha nikoli nie vymaŭlali.
Pakul biełaruskamoŭnyja ludzi ŭsiaho tolki maleńkija bieleńkija kropielki na zmročnaj čornaj tkaninie, jakija adčajna i bieznadziejna sprabujuć pierafarbavać jaje ŭ bieły.
A mnie abrydła być biełaj kropielkaj na čornym, ja chaču być biełaj kropielkaj na biełym. Dasłaŭšy niejak dziełavyja papiery, jakija byli całkam aformlenyja na biełaruskaj movie, i atrymaŭšy nastupny adkaz
«Kak po mnie, dokumienty na biełorusskom jazykie nie javlajutsia priznakom chorošieho tona. Ždu russkojazyčnuju viersiju».
U mianie na vačoch pakazalisia ślozy. Bo abrazili nie maju movu, a mianie, tamu što heta — maja mova. Kab nie źviartać uvahu na moŭnuju dyskryminacyju ŭ našaj krainie, treba być žaleznym čałaviekam.
