Hanna Sieviaryniec. Baba Marusia
Baba Marusia była taja jašče piśmieńnica. Siužet, dramaturhiju, vartaha hieroja i trapnuju detal vyłoŭlivała z prastory vokamhnienna, paru chvilinaŭ razvažała, smakavała, nanizvała dakumientalnuju praŭdu na mastackuju vydumku, sprabavała navat na hołas — i na tabie, voś hatovaja historyja ŭžo trymcić pad sercam, prosicca na volu, a jak vyrviecca, kvitnieje? raskošnymi farbami na letnim sancapioku.
Jaje historyi, raskazanyja smačnaj trasiankaj, składajuć moj asabisty załaty fond biełaruskaj litaratury, maju spadčynu.
Vika i milicyjanier
Ty pytaješsia, jak tam Vika? Narmalna Vika. Synočka naradziła, u Rečycy žyvie. Baćka ichny, praŭda, kinuŭ ich, Vika adna małoha roscić. Sprabavała jana na rabotu ŭstroicca, chacieła ŭ prascitutki pajsci. Aha… Pajšła jana tudy na sabiasiedavańnie, nu, tudy, dzie tam chto ŭ prascitutki hetyja nabiraje, ale ž nie pryniali jaje, sabiasiedavańnie jana nie prajšła. Rašyła jana tady zakončyć žyćcio samaŭbijstvam. Pazvaniła ŭ milicyju i kaža: prychodźcie da mianie, pažałujsta, ja tut žyćcio samaŭbijstvam budu zakančyvać, dyk za synam maim prysmatrycia. Nu, milicyjanier joj kaža: pačakajcie, ženščyna, pakul što samaŭbijstvam žyzń nie kančajcie, ja zaraz pryjdu. Pryjšoŭ, pahavaryŭ z Vikaju, nu, jana i pieradumała. Rabotaje tam dzieści ŭ Rečycy ciapier…
Płastmasavaje serca
Ty ž viedaješ, Ańka, Bałabinčykaŭ tych, z-pad Barca? U ich jašče stahi siena letašnija stajać, hnijuć. Hety ž Bałabinčyk taksama invalid. Naš dzieduška invalid, i jon. Tolki naš dzied nastajaščy invalid, a pra Bałabinčyka ja tabie raskažu. Praznali jany, što invalidam i siena biaspłatna dajuć, i lhoty ŭsiakija, i piensija ŭ ich bolšaja. I stali jany dumać, jak by i im invalidami ździełacca. Aha, dumajuć, treba z daktarami pasavietavacca. Paviezli u Rečycu da ŭračoŭ jaječki, miasa, kabana śpiecyjalna zabili, padarki ŭsiakija. Dumali ŭračy, dumali, što z Bałabinčykam rabić, i prydumali: ustavili jany jamu płastmasavaje serca, zašyli ŭ hrudzi i napisali, što invalid. Ty čuŭ, ty bačyŭ, što prydumali? I ciapier im i siena, i piensija, i zabor kałchoz pakrasiŭ. A naš dzieduška tak i nie paprosić ničoha nikoli, choć i samy nastajaščy invalid.
Damova z Boham
Ci vieru ja ŭ Boha? Nie znaju, unučačka. Kali jon jeść, dak u mianie ž u kožnym kutočku ikony paraźviešany, u ručničkach, usie jak treba… A kali jaho niama, dyk ikony ž tyja jesci nie prosiać…..
Pravilnaje pachavańnie
E-e-e, Ańka, pra Vasila ty pytaješsia…. Pamior letaś Vasil. Pajšoŭ karoŭ pasvić dy i ŭpaŭ tam. Viečaram karovy iduć, a pastucha niama. Mania, žonka jahonaja, pabiehła na pole, a jon lažyć. Jana dumała, jon pjany, a jon miortvy. Nu, paklikała mužykoŭ, pryviezli jaho… Aha… Pacharony Mania charošyja ździełała, očeń charošyja… I stoł nakryła, ludziej nazvała, bahata tak usio… Nu, i pryčytała jana nad hrobam toža choraša, tak: (prypaminaje, dziełavitym tonam) ach ty ž moj Vasiločak…. na kaho ž ty mianie pakinuŭ…. jak ža ž ja ciapier bieź ciabie… Karaciej, choraša tak pryčytała, pravilna, maładziec.
Byli siarod jaje historyj i trahičnyja.
Pra mamku
Kali vašaha dziedušku na vajnie paraniła, jon lažaŭ u hośpitali. Baćka ichny taksama na froncie byŭ. A mamka z šaściorami dziećmi — va Unorycy biedavała. I voś pamiraje jana ad tyfu. I dzieci zastajucca adnyja: Akulina starejšaja, joj piatnaccać hod, i małyja, samaj małodšaj, Maryjcy, try. Jeści niama čaho, nadzieć niama čaho, małyja płačuć. I tady Akulina stała chadzić ź imi na mamkinu mahiłku. Utram ustanuć, pakormie jana ich što tam znojdziecca, voźmucca za ručki i iduć čeraz usiu dziareŭniu na kładźbišča. Tam la mamki siaduć, Akulina im piesieńki piaje, vałosiki rasčesvaje, niejkuju traŭku rvuć. Jak viečar — apiać za ručki biarucca i damoj iduć. I tak kažny dzień. Chto hladzieŭ —va ŭsich serca rvałosia. Tady napisali na front baćku. I jaho ŭ sorak čaćviertym adpuścili damoj, kab dziaciej užo hladzieŭ.
***
Jana lubiła siužety i ŭ žyćci. Zrabić z čarhovaha pazačarhovaje, sa zvyčajnaha — avanturnaje, sa štodzionnaha — nievierahodnaje było dla jaje ŭlubionaj spravaj. Adnojčy, pamiataju, baba Marusia tajemnym šeptam paklikała mianie z chaty ŭ aharod. Zajšli my za chleŭ, u vysokuju zielaninu. Tut baba raptam skinuła ź siabie murzatuju chatniuju sukienku, vokamhnienna nyrnuła ŭ śviatočnaje ŭbrańnie, sunuła staroje adzieńnie mnie ŭ ruki i zašaptała:
— Praz try hadziny vyniesieš mnie hetaje siudy ŭ harod. Chacim ź dzieŭkami trochu pasiadzieć, susieda našaha pryhłasili, stoł nakryli… Ja chałodnaje ŭziała, ahuročkaŭ, ryby toj z chaładzilniku, tut vo, u batvie schavała. Dziedu ničoha nie havary, ja nie chaču, štob jon znaŭ. Kali zapytaje, skažaš, što travy pajšła svińniam rvać.
Dzied moj byŭ čałaviek nadzvyčaj miralubivy, darečy.
***
Paśla pnieŭmanii lažała maja baba zusim słabaja. Za vosiemdziesiat šeść hod jana nie chvareła nikoli, heta była pieršaja i apošniaja jaje chvaroba: kali letaś pa Biełarusi prajšoŭsia Chaŭjer, zakidaŭšy aharody śnieham i zatrymaŭšy pasiaŭnuju, baba Marusia, bosaja, u adnym amal što chałaciku, pasadziła pad łapatu sotku rańniaje bulby.
Ja siadzieła pobač z łožkam, pilna ŭhladajučysia ŭ vypisku z historyi chvaroby, i namahałasia adšukać choć jakuju-niebudź nadzieju ŭ pieraliku dyjahnazaŭ i lekaŭ. I raptam pabačyła dadzienyja pry pastupleńni ŭ balnicu: rost — 149. A ja i nie zaŭvažała, čto baba maja — takaja maleńkaja. Kab trochu paviesialić daražeńkuju chvoruju, jakaja ŭžo i nie ŭstavała, i nie razmaŭlała amal, kažu:
— Oj, babula, a što heta vy ŭ nas, takaja maleńkaja zaŭsiody byli? Ci staptalisia za žyćcio?
Baba Marusia navat pryŭźniałasia. Podych siužeta kałychnuŭ firanki na voknach.
— Zaŭsiody była, unučačka. Zaŭsiody była maleńkaja. Z-za hetaha ja i za dziedušku vašaha zamuž pajšła. U mianie ž kavaleraŭ mnoha było. Nadta mnoha. A tolki ŭsie jany havaryli mnie: charošaja ty, Marusia, a tolki nam pa roście nie padychodziš. A dzieduška vaš na adnoj nazie z fronta pryjšoŭ, jakraz jamu maleńkaja dzievačka była patrebna.
* * *
Try babiny syny nie adychodzili ad jaje łožka da samaha kanca. Hatavali joj prysmaki, jakich jana nie mahła jeści, pryčesvali sivyja vałasy, pad ruki vadzili pahladzieć u akno na Dniapro…
Apošnija słovy jana skazała siaredniamu:
— Dziaržy mianie za ruki, hladzi mnie ŭ vočy.
Jana ŭmieła rabić mocny finał.
* * *
Hanna Sieviaryniec naradziłasia ŭ Minsku. Skončyła fiłałahičny fakultet BDU. Vykładčyk, žurnalist. Aŭtar prajekta «Aksamitavaja Biełaruś» na biełaruskim žanočym partale Velvet.
