U Oršy źniali miemaryjalnuju šyldu Karatkieviča FOTA
Aršancy aburanyja dziejańniami pradprymalnika, jaki nie dazvalaje viarnuć na nabyty im budynak šyldu i hareljef pamiaci ich ziemlaka, piśmieńnika Ŭładzimiera Karatkieviča.
Šylda i hareljef z vyjavaj piśmieńnika z 1990 hodu byli na pieršym budynku vulicy Karatkieviča. Niekalki miesiacaŭ tamu jana źnikła, kali ŭ budynku pačaŭsia ramont. Ciapier jon skončany, ale šylda na svaim raniejšym miescy nie źjaviłasia.
U budynku, na ścianie jakoha byli šylda ŭ honar Uładzimiera Karatkieviča i bareljef aŭtarstva tałačynskaha skulptara Juryja Palakova, ciapier znachodzicca Parytetbank. Adnak da źniknieńnia šyldy ŭ pamiać pra słavutaha piśmieńnika hetaja ŭstanova dačynieńnia nia maje — bank aranduje hety budynak. I supracoŭniki banku, padobna, niajomka pačuvajucca ŭ hetaj sytuacyi: adrazu skiroŭvajuć za roh budynku, dzie ŭźviedzieny vysoki płot. A pierad začynienymi vieśnicami — pieramoŭnaje prystasavańnie.
Nacisnuŭšy na knopku z nadpisam «pryjomnaja», udajecca źviazacca sa spadaryniaj, jakaja naadrez admaŭlajecca adčynić dźviery. Paviedamlaje tolki, što ŭłaśnik budynka — pryvatny pradprymalnik Uładzimier Andrejevič Panasienka. I dyktuje numar telefona, pa jakim zamiest adkazu — adny tolki doŭhija hudki.
Ciapierašni budynak Parytetbanku raniej byŭ administracyjnym korpusam aršanskaha piŭzavodu. Paśla zakryćcia pradpryjemstva spadar Panasienka i nabyŭ budynak. Potym tam rabili ramont, i napačatku zdavałasia, što šylda i hareljef viernucca na śviežapafarbavanuju ścianu. Ale hetaha nia zdaryłasia. I aršancy niepakojacca, što ściana tak i zastaniecca pustoj.
U dvuchstach metrach adsiul — aršanski muzej Uładzimiera Karatkieviča. Tam pra prablemu z šyldaj i hareljefam viedajuć. Paru miesiacaŭ tamu dyrektar muzeju Iryna Hajeŭskaja razmaŭlała sa spadarom Panasienkam, ci źbirajecca jon viartać na miesca haradzkuju majomaść:
«Ja spytałasia, na jakich padstavach, navošta šyldu źniali, i ci źbirajeciesia jaje viartać. Jon skazaŭ: «Ja vam zaraz nie skažu ni «tak», ni «nie». Heta było ŭ lipieni, i jon skazaŭ — nie kažu ni «tak», ni «nie»…
Pavodle Iryny Hajeŭskaj, šylda i hareljef ciapier znachodziacca ŭ tym samym budynku. A što da perspektyvy, to Ŭładzimier Panasienka nibyta prapanuje paviesić ich nie na starym miescy, a nasuprać — zrabić praz vulicu niejki «memaryjał», prafinansavaŭšy ŭvasableńnie hetaj idei asabista.
Nijakich prykmietaŭ uźviadzieńnia «memaryjału» nie vidać. I aršancy kažuć, što haspadar budynka nia maje racyi, kali nie viartaje na miesca šyldu i hareljef. Voś što daviałosia pačuć ad minakoŭ na vulicy Karatkieviča:
«Značycca, nia maje racyi haspadar! Karatkievič — heta naš piśmieńnik, viadomy na ŭsiu krainu, i nia tolki! U nas i 3-ja škoła nosić jaho imia, jon tut žyŭ», — razvažaje spadarynia stałaha vieku.
Jaje siabroŭka praciahvaje: «Nia jon šyldu ŭstaloŭvaŭ, nia jon vulicu pierajmianoŭvaŭ — nie jamu i zdymać! Na maju dumku, šyldu memaryjalnuju treba viartać!»
«Kaniešnie, tym bolš, što jana tut zaŭždy była. I ŭvohule: kudy jon jaje padzieŭ? Heta ž pamiać naša!«,—havoryć maładaja maci, jakaja prahulvajecca ź dziciačym vazočkam.
«Heta ž naš piśmieńnik! Treba adnaŭlać! Moža, vykankam umiašajecca? Namieśnik staršyni pa sacyjalnych pytańniach, naprykład? Ja i sam byŭ na adkryćci, kali šyldu adkryvali. Kvietki ŭskładaŭ. Była šylda, pryhoža było, » — zhadvaje spadar.
«Ale ž kudyści prybrali jaje? A voś kudy padzieli — heta pytańnie. Dumaju, jana nikomu nie zaminała, dyk niachaj by i była! Heta ž naš piśmieńnik, vuń tam dom staić, dzie jon žyŭ. I na im šylda jość. A ŭvohule — navat u Kijevie pomnik pastavili jamu, našamu biełaruskamu piśmieńniku. A ŭ nas — čaho źniali?» — aburajecca babula-pensyjanerka.
Jašče adna spadarynia dzielicca ŭspaminami:
«Tak, była šylda. I kvietki tudy ŭskładali. Heta ž naša pamiać! Idzieš, byvała, pa vulicy Lenina, i čytaješ na krajnim budynku, što tut pačynajecca vulica Karatkieviča, pryhadvaješ…Tut i dom, dzie jon žyŭ. Raniej heta była vulica Kasmanaŭtaŭ, a potym pierajmienavali — u honar Karatkieviča. Niachaj by i šylda była!»
«Jakaja roźnica, chto hety budynak nabyŭ? Heta ž naša ahulnaja historyja i pamiać! Treba, kab adnaviŭ», — zajaŭlaje dziaŭčyna.
Ciapierašniuju nazvu vulica atrymała ŭ vyniku pierajmienavańnia naprykancy 1980-ch hadoŭ. Jano adbyłosia ź inicyjatyvy šyrokaj hramadzkaści — mastackaj intelihiencyi i haradžan-aršancaŭ. Vulica niepasredna źviazanaja ź losam Uładzimiera Karatkieviča: tut dahetul staić dom, dzie žyła siamja piśmieńnika, havoryć Volha Paškovič, supracoŭnica muzeja Karatkieviča:
«Tut napisany pieršy varyjant «Dzikaha palavańnia karala Stacha», «U śniahach dramaje viasna», niekatoryja vieršy. Heta baćkoŭskaja chata: na novuju paśla vajny hrošaj nie było, i ŭ 1946 hodzie jany nabyli chatu ŭ vioscy dy pieravieźli ŭ Voršu». U Voršy šmat zhadak pra Ŭładzimiera Karatkieviča — heta i vulica, i škoła, jakija nosiać jahonaje imia, i muzej, i pomnik u parku nad Dniaprom. Haradžanie hanaracca svaim ziemlakom, i tamu zaniepakojenyja, kab jašče adzin napamin pra jaho — šylda i hareljef — nia źnikli na prychamać adnaje asoby i abaviazkova byli adnoŭlenyja.
