«Zialony vadarod» — zaŭtra suśvietnaj ekanomiki. Voś jak heta budzie pracavać, na prykładzie Namibii
Hetuju ziamlu Boh abdzialiŭ. Tak doŭhi čas dumali pra paŭdniovaafrykanskuju terytoryju, dzie haračaje sonca i mocnyja viatry pieratvaryli ŭsio ŭ pustyniu. Ciapier hetyja pryrodnyja asablivaści robiać Namibiju patencyjnym kłandajkam novaj enierhietyki. Kraina zdolnaja vypracoŭvać tannuju elektraenierhiju na soniečnych i vietravych elektrastancyjach. A vadarodnyja technałohii dajuć mahčymaść lohka transpartavać nośbit enierhii z rajonaŭ, dzie vyrab elektraenierhii tanny, u krainy, dzie popyt na jaje vialiki, a krynic — mała.
Fota «Uoł-stryt džornał».
Luderyc (Lüderitz), Namibija. Stary horad na skalistym uźbiarežžy Atłantyčnaha akijana. A nazva čamu takaja niamieckaja? Tamu što jaho zasnavali niamieckija kałanisty, kali «Paŭdniova-Zachodniaja Afryka», nazvy Namibija tady jašče nie isnavała, vałodała hetymi hihanckimi terytoryjami. Horad pieražyŭ svoj roskvit u pačatku XX stahodździa, kali ŭ blizkich dziunach byli znojdzieny ałmazy.
Ciapier Namibija vychodzić u lidary rynku inšaj syraviny: zialonaha vadarodu, piša «Uoł-stryt džornał». Zialonym nazyvajuć toj vadarod, jaki vyrablajecca z vykarystańniem adnaŭlalnych krynic elektraenierhii.
300 dzion u hodzie ŭ Luderycy — soniečnyja. A złyja viatry prosta škamutajuć 1000-kiłamietrovaje pustelnaje ŭźbiarežža. Kraina maje vielizarny patencyjał dla vytvorčaści adnaŭlalnaj enierhii. Heta vyklikaje zacikaŭlenaść inviestaraŭ, što ŭkładajucca ŭ aktyvy zialonaj enierhii.
Namibija ŭžo atrymała amal 40 młn jeŭra ad Hiermanii na raspracoŭku technika-ekanamičnaha abhruntavańnia i piłotnych prajektaŭ vytvorčaści tak zvanaha zialonaha vadarodu. Zialony vadarod vyrablajuć pry dapamozie adnaŭlalnych krynic enierhii, takich, jak viecier abo sonca. A vadarod, vyrableny z vykarystańniem elektryčnaści, vypradukavanaj na elektrastancyjach, što pracujuć na vykapniovym palivie (haz, vuhal, naftapradukty), nazyvajuć «šerym vadarodam» abo «błakitnym vadarodam» (hety apošni — kali ŭłoŭlivajucca vykidy vykapniovaha paliva). Bolšaść vadarodu, jaki vyrablajecca siońnia, nie adnosicca da katehoryi «zialonaha».
Vadarod možna spalvać u ruchavikach aŭtamabilaŭ i samalotaŭ zamiest naftavaha paliva abo na elektrastancyjach zamiest vuhalu ci pryrodnaha hazu.
Vietranaja turbina kala prymorskaha horada Luderyc, pobač ź miescam, dzie maje paŭstać vytvorčaść vadarodu. Fota: ALEXANDRA WEXLER / THE WALL STREET JOURNAL
Urad Hiermanii ličyć, što, dziakujučy svaim pryrodnym pieravaham Namibija zdolnaja vyrablać samy tanny ŭ śviecie zialony vadarod. A pierachod na vadarod — asnova stratehii skaračeńnia vykidaŭ vuhlakisłaha hazu da nulavoj adznaki da 2050 hoda.
Zialony vadarod — heta taksama prosty i biasškodny sposab doŭhaterminovaha zachoŭvańnia adnaŭlalnaj enierhii. Namibija raźličvaje pačać ekspart zialonaha vadarodu ŭžo ŭ 2025 hodzie.
Namibija nie adzinaja kraina, jakija imkniecca pačać zarablać na ekałahična čystaj enierhii. Ad Maroka da Aŭstralii i Čyli, va ŭsim śviecie naroščvajuć mahčymaści vytvorčaści vadarodu. Departamient enierhietyki ZŠA zajaviŭ, što honka za stvareńnie technałohij vyrabu čystaha vadarodu — heta jak baraćba za toje, chto pieršy palacić u kosmas u svoj čas.
Pavodle kansałtynhavaj firmy Wood Mackenzie, za apošnija 12 miesiacaŭ kolkaść prajektaŭ pa vyrabie ekałahična čystaha vadarodu, pra jakija jość infarmacyja, vyrasła ŭ 50 razoŭ. Ale takija prajekty patrabujuć darahoj infrastruktury.
Šlach da šyrokaha vykarystańnia zialonaha vadarodu doŭhi: dla źnižeńnia vydatkaŭ i cen darahija technałohii pavinny vykarystoŭvacca bolš masava, a abjomy vytvorčaści — vyraści.
Jašče adna pieraškoda — łahistyka ekspartu hatovaj pradukcyi. Dla pryjomu tankieraŭ, zdolnych pieravozić vadarod, u Luderycy daviadziecca zbudavać novy hłybakavodny port. Urad Namibii raźličvaje prafinansavać jaho ŭźviadzieńnie za košt dziaržaŭna-pryvatnaha partniorstva.
I, uličvajučy što Namibija pustynnaja kraina, vytvorčaść zialonaha vadarodu ŭłady chočuć spałučyć z apraśnieńniem marskoj vady. Apraśnialnyja ŭstanoŭki — zadavalnieńnie darahoje, u toj ža čas urad Hiermanii praličyŭ, što hety praces, kali jaho spałučyć z vytvorčaściu vadarodu, budzie pavialičvać jaho sabiekošt usiaho na 1%.
Luderycu spatrebicca novy hłybakavodny port dla pryjomu tankieraŭ. Urad Namibii raźličvaje prafinansavać jaho pabudovu za košt dziaržaŭna-pryvatnaha partniorstva. Fota: HOBERMAN/UNIVERSAL IMAGES GROUP/GETTY IMAGES
«Vialikich krain, jakija majuć patencyjał naroščvańnia abjomaŭ vytvorčaści enierhii z adnaŭlalnych krynic, nie tak i šmat, i Namibija adna ź ich», — skazaŭ Noel Tomni, kiraŭnik adździeła prablem raźvićcia vadarodnaha paliva suśvietnaha kansałtynhavaha hihanta Wood Mackenzie. Tomni nazvaŭ i prablemnyja miescy. «Infrastruktura, prydatnaja vada i prosta niapeŭnaść, źviazanaja z tym, što raniej u vialikich maštabach nichto takoha nie rabiŭ», — skazaŭ jon.
Niekalki hłabalnych hulcoŭ vykazali zacikaŭlenaść, paśla taho jak urad Namibii prapanavaŭ inviestaram na vybar dźvie asobnyja, ale sumiežnyja placoŭki, dzie maje paŭstać vialiki apraśnialny zavod. Abjekty majuć taksama ŭklučać vietravuju i soniečnuju elektrastancyi, a taksama elektralizatary — sistemy, jakija vykarystoŭvajuć elektryčnaść dla rasščapleńnia vady na vadarod i kisłarod — jakija buduć vykarystoŭvacca dla vytvorčaści zialonaha vadarodu i amijaku na ekspart.
Namibija atrymała dzieviać zajavak ad šaści kampanij, u tym liku paŭdniovaafrykanskaj Sasol Ltd., aŭstralijskaj Fortescue Metals Group Ltd. i niamieckaj Enertrag AG — akcyjaniera Hyphen Hydrogen Energy (Pty) Ltd., jakaja ŭ vyniku i pieramahła ŭ tendary.
Kampanija Hyphen, jakaja zajmajecca prajektam, stvoranym dla raspracoŭki, budaŭnictva i ekspłuatacyi abjektaŭ pa vytvorčaści zialonaha vadarodu ŭ Namibii, kaža, što prajekt koštam 9,4 miljarda dołaraŭ maje na mecie da 2030 hoda vyjści na vytvorčaść 300 000 ton zialonaha vadarodu ŭ hod i 5 hihavat elektraenierhii.
Mižnarodnaja supolnaść padtrymlivaje hetyja ambicyjnyja płany. Urad Namibii ŭpieršyniu byŭ zaprošany na Suśvietny ekanamičny forum u studzieni ŭ šviejcarskim Davosie, kab prezientavać svoj płan adnaŭleńnia ekanomiki paśla pandemii Covid, u jakim zialony vadarod adyhryvaje centralnuju rolu.
U centry prajekta — Luderyc, sonny prymorski horad, zabudavany katedžami ŭ styli niamieckaha ar-deko. Prajektnyja ŭčastki znachodziacca prykładna za hadzinu jazdy ad horada siarod pustyni — vakoł piasčanyja vydmy i redki chmyźniak. Novaje pradpryjemstva zojmie terytoryju płoščaj 1800 kvadratnych kiłamietraŭ — heta jak siaredni biełaruski rajon.
Prezident Namibii Chahie Hiejnhob udzielničaŭ u klimatyčnym samicie COP26 u Hłazha ŭ listapadzie. Fota: HANNAH MCKAY/ZUMA PRESS
U suśvietnaj honcy za zialonym vadarodam Namibija pazicyjanuje siabie ŭ jakaści patencyjnaha centra vytvorčaści zialonaj enierhii. Namibija nie adna takaja. U Kienii 365 vietravych turbin vietraenierhietyčnaha prajekta la voziera Turkana ciapier vyrablajuć kala 17% elektraenierhii.
Ale čamu centram miehavytvorčaści vadarodu bačycca Namibija? U jaje jość nie tolki klimatyčnyja pieravahi. Kraina zajmaje vysokaje šostaje miesca z 49 krain Afryki na poŭdzień ad Sachary ŭ indeksie karupcyi Transparency International. Akramia taho, Namibija — demakratyčnaja pravavaja dziaržava, a na heta inviestary hladziać u pieršuju čarhu.
Akramia taho, urad dazvalaje pryvatnamu siektaru raźvivać prajekty samastojna.
«My nie ličym, što [urad] pavinien być kiroŭcam. Pryvatny siektar moža zrabić lepš», — kaža Ipumbu Šyimi, ministr finansaŭ Namibii.
«Ciapier raptam pustynia stała kaštoŭnaj», — kaža ministr finansaŭ Šyimi.
Miesca prapanavanaha zialonaha vadarodnaha prajekta ŭ pustyni Namibii. Fota: ALEXANDRA WEXLER / THE WALL STREET JOURNAL
Čytajcie taksama:
Northvolt: Šviedy pabudavali hihanckuju vytvorčaść batarej dla elektramabilaŭ
Žyćcio paśla nafty: Rasija płanuje stać suśvietnym lidaram u vytvorčaści vadarodu. Voś jak jana dumaje heta zrabić
