Historyk Jarasłaŭ Hrycak: My ničoha nie čakajem ad biełarusaŭ, bo razumiejem, što sami biełarusy mała što mohuć źmianić
Ukrainski historyk Jarasłaŭ Hrycak u intervju Radyjo Svaboda raskazvaje, što abjadnoŭvaje biełarusaŭ i ŭkraincaŭ, čamu abodva narody amal ničoha nie viedajuć adzin pra adnaho, kali va Ukrainie moža palepšycca staŭleńnie da biełarusaŭ i što dla hetaha mohuć zrabić sami biełarusy.
62-hadovy Jarasłaŭ Hrycak — doktar histaryčnych navuk, piśmieńnik i publicyst, prafiesar Ukrainskaha katalickaha ŭniviersiteta, hanarovy prafiesar Kijeva-Mahilanskaj Akademii, dyrektar Instytuta histaryčnych daśledavańniaŭ Lvoŭskaha nacyjanalnaha ŭniviersiteta, siabra redkalehij i naziralnych radaŭ šerahu časopisaŭ, siarod jakich Harvard Ukrainian Studies, aŭtar bolš jak 500 navukovych publikacyj i 10 knih
«Łukašenka ciapier moža kankuravać z Pucinym, kali havaryć pra nianaviść ukraincaŭ»
— Paśla pačatku vajny Rasii z Ukrainaj staŭleńnie ŭkraincaŭ da biełarusaŭ rezka pahoršyłasia. Pra heta śviedčać źviestki ahulnaŭkrainskaha apytańnia, praviedzienaha ŭ krasaviku Sacyjałahičnaj hrupaj «Rejtynh». Tolki 22% respandentaŭ skazali, što ciopła staviacca da žycharoŭ Biełarusi, 42% nazvali svajo staŭleńnie niejtralnym, i 33% acharaktaryzavali svajo staŭleńnie da biełarusaŭ jak chałodnaje. Za hod da vajny ciopłaje staŭleńnie da biełarusaŭ vykazali ŭ apytańni «Rejtynhu» 67% respandentaŭ — u 3 razy bolš. U jakoj z hetych hrupaŭ Vy?
— Mnie ciažka skazać. Viadoma ž, ja lublu biełarusaŭ, ale ja nie lublu Rasiju, biełaruski režym i nie lublu Łukašenku, i bajusia pahrozy, jakaja idzie ź biełaruskaha boku. Ja znachodžusia ŭ Lvovie, i hetaja pahroza ciapier najbolš realnaja dla Vałyni i Haliččyny, bo havorka idzie pra toje, kab adrezać Ukrainu ad pastavak z Zachadu. I my hetuju pahrozu ŭsprymajem vielmi realna. Tamu ŭ mianie roznyja pačućci da biełarusaŭ. Jość ciopłyja histaryčnyja pačućci, ale, ź inšaha boku, jość pačućcio štodzionnaj realnaj pahrozy.
— Hetaja źmiena, na vašu dumku, užo niezvarotnaja? Adnosiny pamiž biełarusami i ŭkraincami sapsavanyja nadoŭha?
— Dumaju, što nie. Heta zaležyć ad vynikaŭ vajny, ad pavodzinaŭ Pucina i Łukašenki, što staniecca ź im i ź Biełaruśsiu. Ja pamiataju, jak niedzie ŭ 2014 hodzie Łukašenka byŭ adnym z samych pryvabnych lidaraŭ dla ŭkraincaŭ. Jon byŭ vielmi papularny, i vielmi šmat ukraincaŭ chacieli mieć takoha lidara, jak Łukašenka. Ciapier, dumaju, najmienš ukraincaŭ chacieli b mieć Łukašenku. Ciapier jon moža kankuravać z Pucinym, kali havaryć pra nianaviść ukraincaŭ. Kali vajna skončycca pieramohaj Ukrainy, a jana tak i skončycca, to heta nieminuča pryviadzie da źmieny režymu ŭ Biełarusi. A heta, u svaju čarhu, pryviadzie da źmieny staŭleńnia ŭkraincaŭ adnosna biełarusaŭ.
— U peŭny čas Łukašenka byŭ papularny va Ukrainie navat bolš, čym u Biełarusi. I pry hetym užo tady nie było tajamnicaj, što heta prarasijski kiraŭnik i aŭtarytarny. Za što jaho pavažali ŭkraincy?
— Za roznyja rečy, ale najpierš tamu, što my vielmi mała viedajem pra Biełaruś. My bolš viedajem, što adbyvajecca ŭ Niamieččynie i ZŠA, čym u Biełarusi. Čym była pryvabnaja Biełaruś? Stabilnaściu. A ŭkraincy lubiać stabilnaść, bo bajalisia vajny. Pa-druhoje, u Biełarusi nie było aliharchii. Heta była peŭnaja iluzija, što možna było vyjści z kamunizmu inakš: biez aliharchii, sa stabilnaściu, zarobkami i h. d. Prynamsi dla bolšaści ŭkraincaŭ, dla jakich bolš važnyja sacyjalnyja rečy, čym nacyjanalnyja, Łukašenka byŭ pryvabny. Ale ciapier užo nie dla bolšaści.
«My ničoha nie čakajem ad biełarusaŭ, bo razumiejem, što sami biełarusy mała što mohuć źmianić»
— Pryčyna tut zrazumiełaja, bo heta jon daŭ rasiejcam skarystać terytoryju Biełarusi, kab jany abstrelvali Ukrainu. Ź inšaha boku, biełarusy dapamahajuć ukrainskim uciekačam, achviarujuć hrošy na armiju i vajujuć sami za Ukrainu sa zbrojaj u rukach. Byli taksama «rejkavyja partyzany», jakija zapavolvali rasijskija ciahniki, jakija jechali ŭ bok Ukrainy. Čaho siońnia ŭkraincy čakajuć ad biełarusaŭ?
— My nie čakajem siońnia źmienaŭ u Biełarusi. My spačuvajem biełarusam, ale my razumiejem, što sami biełarusy mała što mohuć źmianić. My ŭdziačnyja za toje, što jany ŭžo robiać u hetych ciažkich abstavinach. My, naadvarot, dumajem, što heta Ukraina moža źmianić Biełaruś, a nie Biełaruś Ukrainu. Na žal, biełarusam nie ŭdałosia źmianić situacyju dva hady tamu. Niaŭdača maje svaju canu, a cana ŭ tym, što režym Łukašenki ŭzmacniajecca. Ja nie baču ciapier mahčymaści dla realnaj apazicyi ŭ Rasii ci ŭ Biełarusi. Ale ja baču, što pieramoha Ukrainy zmoža dapamahčy nie tolki ŭkraincam, ale i vam, i, mahčyma, rasiejcam.
— Vy zhadali, što ŭkraincy mała što viedajuć pra Biełaruś. Padazraju, što pryblizna stolki ž i biełarusy viedajuć pra Ukrainu, choć i susiedzi, i movy padobnyja. Čamu tak stałasia?
— Dumaju, što i ŭ vas, i ŭ nas taja samaja prablema. Vyhladaje tak, nibyta my majem adnaho susieda. Usia miedyjaprastora, usio toje, što my viedajem, — pieravažna pra Rasiju. I pazityŭnaje, i niehatyŭnaje. Kali ja hladžu na miedyjaprastoru Ukrainy, to moža zdacca, što my susiedničajem nie z Polščaj ci Čechijaj, a tolki z Rasijaj i Niamieččynaj. My nie bačym susiedziaŭ vakoł siabie, jany nie prysutnyja. Polšča i Litva — heta jak maleńkija vyspy niedzie ŭ Mižziemnym mory, ci navat u Karybskim. Tak zatočanyja našyja ŚMI, i heta častka našaj postkalanijalnaj spadčyny, bo my pryzvyčailisia hladzieć tolki na Rasiju. Heta fakt i adna z najbolšych prablem. My amal ničoha nie viedajem adzin pra adnaho.
«Biełarusy i ŭkraincy mahli stać adnoj nacyjaj»
— U daśledavańni, jakoje ja zhadvaŭ napačatku, jość cikavaja źjava. Čym bolšaja prychilnaść savieckim naratyvam, tym ciaplejšaje staŭleńnie da biełarusaŭ. A čym bolšaja prychilnaść da novaha, niesavieckaha bačańnia ŭkrainskaj historyi, tym horšaje staŭleńnie da biełarusaŭ. Atrymlivajecca, što akramia SSSR nas ničoha nie abjadnoŭvaje i nie abjadnoŭvała?
— Viadoma ž, abjadnoŭvała, prosta my pra heta nie pamiatajem. Aprača prafiesijnych historykaŭ, siońnia mała chto viedaje, što na pačatku XIX stahodździa, kali pisali hramatyku ŭkrainskaj movy, jakaja nazyvałasia tam ruskaj movaj, to ličyłasia, što heta supolnaja hramatyka jak dla ŭkrainskaj, tak i dla biełaruskaj movy. Było całkam mahčyma, što my mahli stać adnoj nacyjaj, pravasłaŭnaj nacyjaj Rečy Paspalitaj. Hetyja suviazi tryvali vielmi doŭha. Prosta tak histaryčna skłałasia, što my raździalilisia. Ale nasamreč histaryčna my vielmi blizkija. U nas supolnaja histaryčnaja spadčyna, ale chto pra jaje siońnia havoryć? Ja nie viedaju, ci šmat u Biełarusi havorycca pra VKŁ, ale dapuskaju, što bolš, čym u nas. Va Ukrainie pra VKŁ viedaje vielmi mała ludziej, heta prablema našaj histaryčnaj pamiaci. My bolš schilnyja pamiatać niadaŭniuju historyju, čym historyju, jakuju adździalaje ad nas niekalki stahodździaŭ.
— Ale adkul hetaja zaležnaść, hety pohlad usio jašče praz pryzmu SSSR?
— Biełarusy ž byli małodšymi partniorami ŭ kiravańni savieckaj impieryjaj, hetaksama jak i ŭkraincy. Ideja savieckaha naroda bazavałasia na adzinstvie troch nacyj, chutčej narodaŭ, bo słova «nacyja» tam nie ŭžyvałasia: ukraincy, rasiejcy i biełarusy. Heta było jadro Savieckaha Sajuza, i tak ci inakš pamiać pra SSSR źviazanaja z hetymi tryma nacyjami, a nie z uźbiekami ci kazachami, ci navat hruzinami. Tamu šmat chto adčuvaje nastalhiju pa SSSR, pa tym tryadzinym sajuzie.
— A što nas, biełarusaŭ i ŭkraincaŭ, pavinna abjadnoŭvać siońnia? Tolki supolny vorah ci niešta bolšaje?
— Supolny vorah — heta vielmi važna. Pytańnie, ci adčuvajuć biełarusy i Pucina jak voraha. Dapuskaju, što tak, bo Pucin — heta nie prosta Rasija, heta vajna. Naŭrad ci biełarusy chočuć vajny, ci to aktyŭna, ci pasiŭna. Biełarusy i ŭkraincy — heta narody, jakija zaznali najbolš strataŭ u XX stahodździ. Dla ich łozunh «Možiem povtoriť» niemahčymy, bo jany dobra pamiatajuć, što takoje «povtoriť», što takoje vajna.
Va Ukrainie i Biełarusi vyrasła maładoje pakaleńnie. Ja liču, što heta samaja važnaja źmiena, jakaja adbyłasia ŭ nas. I vašaje maładoje pakaleńnie, i našaje mocna padobnyja. Jany chočuć na libieralny Zachad, jany chočuć svabody, i Łukašenka — heta nie ich vybar.
«Biełarusy jašče mohuć sami spravicca sa svaim režymam, rasiejcy — nie»
— U intervju polskamu časopisu Tygodnik Powszechny źmienu pakaleńniaŭ vy nazvali hałoŭnaj pryčynaj, čamu ŭ Kramli vyrašyli napaści na Ukrainu. Bo tam zrazumieli, što heta apošni momant, kab «viarnuć» Ukrainu. Ci pastavić hetaja vajna kropku na adnosinach z Rasijaj, ci kančatkovy heta ŭžo vybar na karyść Zachadu?
— Vybar Zachadu nie aznačaje razryvu kantaktaŭ z Rasijaj. Heta aznačaje, što pavinna być inšaja Rasija. Rana ci pozna nam daviadziecca šukać prymireńnia. A prymireńnie — heta jeŭrapiejskaja ideja. Takoje stałasia pamiž Francyjaj i Niamieččynaj, pamiž Polščaj i Niamieččynaj. My viedajem, što pamiž imi adbyvałasia, ale siońnia niemahčyma ŭjavić vajnu pamiž Paryžam i Bierlinam, abo pamiž Bierlinam i Varšavaj.
My chočam, kab niekali takija adnosiny byli pamiž Kijevam i Maskvoju. Ale dla hetaha treba ŭ pieršuju čarhu pieramahčy Pucina, a pieramahčy Pucina možna tolki tady, kali my dałučymsia da Zachadu. Heta źviazanyja rečy, bo adna Ukraina nie maje šancaŭ u supraćstajańni z Rasijaj, jana nadta małaja, resursy nieparaŭnalnyja. Ale budučy častkaj Zachadu, jana maje ŭsie šancy pieramahčy nie stolki Rasiju, kolki pucinski režym. Heta daść Rasii novy šaniec, bo sama Rasija z saboju nie spravicca.
Navat kali my havorym pra Biełaruś, to ŭ Biełarusi niama takoha trahičnaha stanu, jak u Rasii. Rasija nie moža ciapier spravicca z hetym režymam. Biełaruś jašče moža, tamu ŭkraincy tut bližejšyja ź biełarusami, a rasiejcy našmat dalejšyja ad nas.
— Jość dumka, što Rasija nie źmienicca, pakul jana zastaniecca impieryjaj. I vielmi časta heta hučyć va Ukrainie. Ci dastatkova budzie taho, što va ŭładzie tam nie budzie Pucina?
— Nie, nie dastatkova. Dla mianie maje nievialikaje značeńnie, ci pierastanie Rasija być impieryjaj. Brytanija taksama była impieryjaj, ale pahladzicie, jana pakinuła paśla siabie zusim inšuju spadčynu. Brytanija palityčna madernizavała śviet. Kaliści, da Pieršaj suśvietnaj vajny, impieryi byli normaj. Prablema Rasii nie ŭ impieryi, a ŭ tym, što tam niama padzielenaj palityčnaj ułady, što jana nikoli nie madernizavałasia palityčna. Tam ułada zaŭsiody była samadziaržaŭnaju, ci to ŭ vyhladzie cara, ci hiensieka, ci ciapier prezidenta.
Dla mianie prablema Rasii nie ŭ impieryi, a ci ŭdasca ŭ Maskvie padzialić na roznyja niezaležnyja haliny ŭładu. Ukraina taksama maje hetuju prablemu, ale my jaje paśpiachova vyrašajem 30 hadoŭ. Nam tolki zastałosia zrabić niezaležnyja sudy. A Rasija jašče navat nie pačała hetaha rabić. Jana pavinna rabić reformy pad dyktoŭku. Reformy, jak i decentralizacyju, derusifikacyju i demilitaryzacyju, Rasija pavinna rabić z udziełam Zachadu.
Hetaksama i ŭkraincy majuć rabić reformy pad dyktoŭku, ale adaptacyja ŭ vypadku Rasii pavinna być macniejšaja. Bo ŭ Rasii pavinny adbycca strukturnyja źmieny.
«Idzie vajna, a bolšaść ukraincaŭ ličać, što dziaržava idzie słušnym šlacham»
— Ukraina maje nieŭzabavie atrymać status kandydata ŭ Jeŭraźviaz. Nakolki Ukraina hatovaja rabić takija refarmatarskija kroki?
— Jość teoryja, jak raźvivajucca słabaraźvityja nacyi. Treba pryznać, što i Biełaruś, i Ukraina — słabyja. Dy navat Rasija słabaja, jaje VUP na ŭzroŭni Hišpanii ci navat Partuhalii. I adna z hałoŭnych umovaŭ, jakija raźvivajuć hetyja krainy, — heta toje, što pavinien być kryzis. Bo tam pavolnyja reformy nie dziejničajuć. Taktyka čarapachi abo ślimaka, «pavolna, ale ŭpeŭniena», uvohule nie pracuje. Šaniec źjaŭlajecca tady, kali jość kryzis. Heta moža być ekanamičny kryzis, revalucyja abo vajna. I hetaja vajna adkryvaje taki šlach, bo pavinna być pačućcio, što horš užo być nie moža.
— Ukraincy časta narakajuć na aliharchaŭ, biespracoŭje, kiepskija dziaržaŭnyja pasłuhi, šmat ludziej emihruje. Ci źmianiaje hety stan vajny staŭleńnie ludziej da ŭłasnaj dziaržavy?
— Ja adkažu sacyjałahičnymi źviestkami. Upieršyniu za 30 hod isnavańnia ŭkrainskaj dziaržavy jość davier da dziaržavy. Heta supravadžajecca pačućciom, što padziei va Ukrainie iduć u słušnym napramku. Zaŭvažcie, heta paradoks. Idzie vajna, a bolšaść ukraincaŭ ličać, što dziaržava idzie słušnym šlacham. Tamu što źjaviłasia nadzieja i mara. Šmat ukraincaŭ vyjazdžaje, ale 10 traŭnia było zafiksavana, što ŭpieršyniu bolš viartajecca, čym vyjazdžaje. Hetyja pracesy byli i da vajny, ale my ich nie zaŭvažali. Vajna ich mocna padkreśliła. Vajna robić niemahčymyja rečy mahčymymi. Jość daśledavańnie Tomasa Pikieci, jaki pakazaŭ, što vajna robić efiekt uroŭnivańnia. Umoŭna kažučy, usie biadniejuć, ale bahatyja biadniejuć bolš, čym biednyja. Heta stvaraje ŭražańnie, što ŭkrainskaja aliharchija mocna słabnie. My i ciapier bačym, što rola aliharchii va Ukrainie praktyčna nijakaja. Ich finansavaja i palityčnaja rola ciapier praktyčna niezaŭvažnaja. Raście pierakanańnie, što kali my nie pazbavimsia, to prynamsi asłabim upłyvy aliharchaŭ na ŭkrainskaje palityčnaje žyćcio, i nie tolki na palityčnaje.
— Chto, na vašu dumku, ciapier stratehična pieramahaje ŭ vajnie?
— Heta vajna, jakaja nie padobnaja da Druhoj suśvietnaj vajny, choć jość peŭnyja rysy. Hetaja vajna bolš padobnaja da Pieršaj suśvietnaj vajny. Heta vajna na źniasileńnie. Umoŭna kažučy: chto daŭžej vystaić u akopach, u kaho budzie macniejšaja ekanomika i chto pieršy ŭpadzie. Źmieny na froncie buduć hrać rolu, ale nievialikuju. Front budzie mianiacca na 5—10 km ciaham miesiaca, potym znoŭ praź miesiac nazad. Jak žartavali brytanskija aficery padčas Pieršaj suśvietnaj vajny, kali front budzie raźvivacca takim tempam, to patrebna budzie 170 hod, kab dajści da Bierlina.
Hetaja vajna nie zaviaršajecca vajennaj pieramohaj, jana skončycca parazaj taho, u kaho pieršaha adbudziecca kałaps. U hetym vypadku jość usie padstavy, što pieršaj upadzie Rasija. Heta budzie ekanamičny kałaps, vyklikany vajennymi i palityčnymi abstavinami.
— Jak vy aceńvajecie rolu Zachadu ŭ vajnie? Bo pryjazdžajuć u Kijeŭ ciapier mnohija. Byŭ kancler Šolc, jaki šmat što kazaŭ, ale potym Niamieččyna zabłakavała pastaŭki niamieckaj zbroi sa Słavaččyny.
— Davajcie skažam ahulna: Ukraina nie moža vystajać suprać Rasii biez dapamohi Zachadu. Kropka. Heta treba razumieć. My možam doŭha zmahacca i budziem heta rabić, ale pieramahčy biez dapamohi Zachadu my nie možam. Zachad aznačaje i Brusiel, i Vašynhton. Pucin raźličvaŭ, što linii ZŠA — JEZ nie budzie, što jany buduć padzielenyja, i što navat Jeŭropa budzie vielmi roznaja. Ale hetaha nie stałasia. Dapamoha Zachadu zapoźnienaja i jaje mała, ale jana jość. I my nie možam heta ihnaravać. Hałoŭnaja źmiena adbyłasia akurat na apošnim tydni. Pryjezd Makrona, Drahi i Šolca — heta nie byŭ prosta vizit. Jany pačali zusim inšuju rytoryku. I heta nie była rytoryka prymireńnia, maŭlaŭ, miryciesia z Pucinym. Heta była rytoryka, što Pucin — heta vorah. I takaja ž rytoryka była ad samaha pačatku ŭ Bajdena. Nie viedaju, kolki jana praciahniecca, ale jana jość. I hetaja źmiena daje vialikuju nadzieju. Taksama vystup prezidenta Kazachstana ŭ Sankt-Pieciarburhu šmat pra što kaža. Stratehična karty na baku Ukrainy.
«Jość nie dźvie Ukrainy, a dvaccać dźvie Ukrainy. I jakraz u hetym naša siła»
— Šmat hadoŭ išła razmova pra adroźnieńni ŭschodniaj i zachodniaj Ukrainy. Maŭlaŭ, padzieł pa movie, staŭleńni da Rasii. Ci aktualny jašče hety padzieł?
— Ciaham apošnich 20 hod ja kažu adnu i tuju ž reč: Uschodniaj Ukrainy nie isnuje. Heta nie cełasnaść. Jana isnuje ŭ vyniku prapahandy. Ja detalova zajmaŭsia sacyjałohijaj, pravodziŭ daśledavańni, i, umoŭna kažučy, Charkaŭ, Danieck i Dniapro — heta roznyja rehijony.
Umoŭna kažučy, nichto nie lubić Danieck, tolki Danieck lubić sam siabie. Uzrovień napružanaści pamiž Danieckam i Dniaprom vielmi vysoki. Toje, što ŭ 2014 hodzie Dniapro byŭ na baku Kijeva, a nie Daniecka, nie vypadkova. Uschod i Poŭdzień — heta vielmi roznyja rehijony. Jość vialikaje adroźnieńnie pamiž paŭnočnaj i paŭdniovaj Adeščynaj. Tamu ja kažu, što jość nie dźvie Ukrainy, a dvaccać dźvie Ukrainy.
I jakraz u hetym naša siła, što my takija roznyja. Pucin hetaha nie bačyć, i dziakuj Bohu, što nie bačyć. Na hetym pabudavanyja vialikija praliki. Jon sapraŭdy ličyć, što nie isnuje adzinaj Ukrainy. Jość nievierahodnaja kansalidacyja, bo Pucin — heta vajna, a ŭkraincy nie chočuć vajny, jany dobra viedajuć, što heta takoje.
«Liču ataku z boku biełarusaŭ małavierahodnaj, bo biełarusy i ŭkraincy viedajuć, što takoje vajna»
— Siońnia hadavina pačatku saviecka-niamieckaj vajny ŭ 1941 hodzie, jakuju ŭ Rasii i Biełarusi nazyvajuć Vialikaj Ajčynnaj vajnoj. Siońnia mnohija paraŭnoŭvajuć tuju vajnu z sučasnaj va Ukrainie. Vas jak historyka hetaje paraŭnańnie nie aburaje? Ci ŭsio ž vy bačycie tam šmat padobnaha?
— Jość šmat padobnaha, navat toj fakt, što pačali bambavać Kijeŭ z ranicy. Dla kijaŭlan heta šmat što kaža, bo jość navat pieśnia, što vajna pačałasia z bombaŭ na Kijeŭ. Ale ja liču, što hetyja paraleli i paraŭnańni vielmi paviarchoŭnyja. Heta ŭsio ž inšaja vajna. Jana mienš padobnaja da Druhoj suśvietnaj, bo heta kanviencyjnaja vajna. Usie dumali, što heta budzie vajna robataŭ, vysokich technałohij, ale hetaha niama. Vajna viadziecca, jak i Druhaja suśvietnaja: rakiety, tanki, artyleryja. Ale ja ŭsio ž liču, što jana bolš padobnaja da Pieršaj suśvietnaj vajny.
Bo kali my paraŭnoŭvajem tolki z Druhoj suśvietnaj vajnoj, to my nie razumiejem, što adbyvajecca va Ukrainie i ŭ Rasii. Nam varta pamiatać, što heta ŭ pieršuju čarhu była vajna suprać Biełarusi i Ukrainy. Heta nie była vajna pra Rasiju, heta vajna pra Biełaruś i Ukrainu. U nas byli najbolšyja achviary, siarod biełarusaŭ i ŭkraincaŭ. My pra heta pavinny nie havaryć, a kryčać. Pra heta pavinny kryčać niemcy. Jany dumajuć, što ŭ ich jość vina pierad rasiejcami. Nasamreč u ich abaviazak viny pierad biełarusami i ŭkraincami. Kali Niamieččyna choča adpakutavać svaje hrachi, to pavinna heta rabić pierad nami, a nie pierad Rasijaj. My pavinny bolš pra heta havaryć, bo heta nas zbližaje.
Tamu ja liču ataku z boku biełarusaŭ małavierahodnaj, bo biełarusy i ŭkraincy viedajuć, što takoje vajna. Jany vajny bajacca, u adroźnieńnie ad rasiejcaŭ, jakija ličać vajnu pryhožaj i «Možiem povtoriť».
