«Maru śviatkavać Dzień Voli ŭ Biełarusi». Polka ŭ Katavicach vučyć biełaruskuju movu i słuchaje Lavona Volskaha
Ci šmat vy viedajecie inšaziemcaŭ, jakija cikaviacca Biełaruśsiu, čytajuć naviny, słuchajuć našu muzyku i vučać biełaruskuju movu? Napeŭna, nie. Ale takija ludzi isnujuć, i pra adnu ź ich piša «Jeŭraradyjo».
Vieranika Kamała. Kałaž @rubanau_collage / «Jeŭraradyjo»
26-hadovuju polku Vieraniku Kamału «Jeŭraradyjo» znajšło całkam vypadkova. Jana pakinuła kamientar, dzie pryznavałasia ŭ svajoj lubovi da Biełarusi, pad postam u instahramie. Paśla taho žurnalisty zadali Vieranicy ŭsie pytańni, jakija zadaŭ by joj luby biełarus.
«Ja dumała, što biełarusy havorać pa-biełarusku»
Vieranika naradziłasia ŭ nievialikim polskim miastečku Chšanaŭ, a paśla škoły pierajechała ŭ Katavicy, dzie vučycca na šostym kursie mieduniviersiteta. Kali letam zdaść usie ekzamieny, to ŭ kastryčniku pačnie pracavać doktaram-stažoram.
Bolšuju častku žyćcia Vieranika mała viedała pra Biełaruś. U polskich padručnikach raskazvali pra Vialikaje Kniastva Litoŭskaje i pra viadomych litoŭcaŭ, ale joj i ŭ hałavu nie prychodziła, što jany mohuć być źviazanyja z našaj krainaj. Jana atajasamlivała ich z sučasnaj Litvoj.
Pryčyn, ź jakich jana paźniej zacikaviłasia Biełaruśsiu, niekalki.
«Pa-pieršaje, heta źviazana z majoj siamjoj. Maja babula raskazała, što jaje mama (maja prababula) naradziłasia ŭ Słucku, a moj prapradzied byŭ zasnavalnikam i dyrektaram škoły va Uździe. Pa-druhoje, ja była šakavanaja, kali daviedałasia, što biełaruskaja mova znachodzicca na miažy źniknieńnia. Kaliści mnie ŭsio zdavałasia prostym: ja dumała, što biełarusy havorać pa-biełarusku hetak ža, jak palaki havorać pa-polsku».
A pa-sapraŭdnamu vialikaja cikavaść da Biełarusi ŭ Vieraniki pračnułasia paśla pačatku vajny va Ukrainie.
«Tady mnohija biełarusy pierajšli na biełaruskuju, pačali padkreślena dystancyjavacca ad Łukašenki. Ja zrazumieła, što biełarusy, jakija pryjazdžajuć u Polšču, — u asnoŭnym palityčnyja ŭciekačy, jakija hatovyja pracavać, raźvivacca, vyvučać polskuju movu, našu kulturu i historyju. Takija ludzi — skarb dla Polščy!»
Pra padziei ŭ Biełarusi 2020 hoda Vieranika viedaje šmat, choć i pryznajecca, što tady asabliva nie zanurałasia ŭ naviny.
«Pamiataju, mianie ŭraziła vychavanaść biełarusaŭ. Ludzi razuvalisia, kab stać na łaŭku, prybirali za saboj śmiećcie. U jakoj jašče krainie heta mahčyma? Suprać Łukašenki vyjšła tak šmat ludziej! I heta byli nie «narkamany i prastytutki», a maładyja, pryhožyja, adukavanyja ludzi. Škada, što ničoha nie atrymałasia».
«Mnie važna, kab jany adčuvali siabie kamfortna tut»
Paśla 2020 hoda, ratujučysia ad represij, u Polšču pierajechała šmat biełarusaŭ. Dla Vieraniki heta mahčymaść paznać novych ludziej lepiej. Ale ź inšaha boku, joj škada, što biełarusam daviałosia pakinuć svaje damy i biehčy z rodnaj krainy.
«Mnohija maje siabry nie mohuć pajechać dadomu na śviaty ci na pachavańnie blizkaha čałavieka. Mnie važna, kab jany adčuvali siabie kamfortna tut. Biełarusy ŭ Polščy vielmi zhurtavanyja, arhanizoŭvajuć roznyja sustrečy, kancerty, vystavy, lekcyi, uroki historyi i biełaruskaj movy. Jany ŭdziačnyja Polščy, a ja ŭdziačnaja im».
Staŭleńnie palakaŭ da biełarusaŭ usio ž možna nazvać supiarečlivym. Pavodle źviestak sacapytańniaŭ, tolki da romaŭ i rasijan jany staviacca horš. Adnak naša hierainia ŭpeŭnienaja, što hetamu nie varta nadavać vialikaha značeńnia.
«Razumiejecie, mnohimi adkazami možna manipulavać, stvarajučy karcinku, jakaja adpaviadaje rytorycy polskich uładaŭ. A moža, ludzi vykazvali niepryjaznaść nie da biełaruskaha naroda, a da režymu Łukašenki? A chtości moh prosta pabajacca adkazać praŭdu, bo dumaŭ, što heta mohuć niapravilna patłumačyć. Ja i sama časam bajusia, što praz maju padtrymku biełarusaŭ ludzi padumajuć, što mnie padabajecca Łukašenka. My pavinny razumieć, što ŭ polskim hramadstvie jość ludzi, jakija paniaćcia nie majuć pra situacyju ŭ Biełarusi».
Na dumku Vieraniki, palaki mała viedajuć pra biełaruskija spravy, bo da ich prosta nie dachodzić infarmacyja. Tamu biełarusam važna pravodzić adukacyjnyja kampanii.
«Naprykład, ja zaŭvažyła, što padčas biełaruskich maršaŭ u Polščy ludzi zvyčajna niasuć biełaruskija i ŭkrainskija ściahi, ale polskaha ściaha siarod ich niama. Siaredniestatystyčny palak nie zacikavicca hetaj padziejaj, a moža i razzłavacca, ubačyŭšy hrupu ludziej, jakija skandujuć niezrazumiełyja łozunhi i trymajuć u rukach zamiežnyja ściahi. Kali b pobač byŭ polski ściah, heta mianiała b spravu».
Toje samaje z łozunhami. Ja čuju tolki «Žyvie Biełaruś!» i «Słava Ukrainie!», ale pra łozunh Niech żyje Polska! ludzi nie viedajuć. Mnie zdajecca, treba zaprašać na biełaruskija mierapryjemstvy i palakaŭ: raźmiaščać abviestki na polskich sajtach, rabić afišy na polskaj movie, prasić błohieraŭ pra rekłamu. Tady da biełarusaŭ pačnuć stavicca lepš».
Vielmi lublu słovy «kachańnie», «natchnieńnie», «buśka», «nadzieja», «chaŭruśnik»
Zacikaviŭšysia biełaruskimi spravami, Vieranika vyrašyła vyvučać i movu. Dziaŭčyna ŭžo niadrenna čytaje i piša. A voś z maŭleńniem časam uźnikajuć prablemy.
«Anłajn ja zvyčajna razmaŭlaju pa-biełarusku, a padčas žyvych sustreč — pa-polsku, u mianie pakul nie chapaje słoŭnikavaha zapasu. A surazmoŭca adkazvaje mnie pa-biełarusku ci pa-rusku. Tak my i vučym movy adno adnaho».
Movu jana vyvučaje ŭ internecie, słuchajučy muzyku i čytajučy adukacyjnyja staronki ŭ instahramie. Biełaruskaja dajecca joj lohka — Vieranika ličyć, što jana padobnaja da polskaj.
«Historyi našych krain ciesna źviazanyja, našy narody žyli pobač i źmiešvalisia ciaham sotniaŭ hadoŭ. U nas šmat ahulnych słoŭ, padobnaja hramatyka i huki. Vaša łacinka amal jak naš ałfavit. Navat Kastuś Kalinoŭski ŭ svaim piśmie vykarystaŭ ż, w, sz, cz zamiest ž, v, š, č. Heta dakazvaje, što našy movy bližejšyja, čym my dumajem!»
Składanaściaŭ z vyvučeńniem taksama chapaje. Asabliva ciažka Vieranicy pryvyknuć da nacisku: u polskaj heta zaŭsiody pieradapošni skład, a ŭ biełaruskaj nacisk moža być usiudy. Uźnikajuć ciažkaści i ź niekatorymi hukami.
«Mnie składana vymaŭlać słovy, u jakich jość frykatyŭny «h» ci ćviordy «č». A jašče niezrazumiełyja miakkija huki, skažam, słova «zialony». Ja nie mahu rastłumačyć, ale moj mozh čytaje jaho jak «zialony» abo «źjaljony». A naohuł vaša mova prosta supier, ja vielmi lublu takija słovy, jak «kachańnie», «natchnieńnie», «buśka», «nadzieja» ci «chaŭruśnik».
«Chaču kupić sukienku ŭ biełaruskim styli»
U pracesie vyvučeńnia movy Vieranika pryachvociłasia i da biełaruskaj kultury. Jana słuchaje šmat muzyki i čytaje biełaruskich aŭtaraŭ.
«Ja viedaju šmat vydatnych biełaruskich piśmieńnikaŭ, takich jak Jakub Kołas, Janka Kupała, Uładzimir Karatkievič. Z muzyki słuchaju Tor Band, «Dymna Łotva», NaviBand, Lavona Volskaha, «Raźbitaje serca pacana», Iva Sativa, Dzieciuki, Marharytu Laŭčuk i Litu Taler».
Akramia hetaha, Vieranika cikavicca biełaruskaj kuchniaj i modaj, choča kupić sabie sukienku ŭ biełaruskim styli. A jašče jana razam ź biełarusami adznačaje nacyjanalnyja śviaty.
«Letaś ja śviatkavała Dzień Voli ŭ Krakavie, sioleta była na šeści ŭ Varšavie. Biełarusy nie pavinnyja zastavacca samotnymi ŭ baraćbie za svabodu. Heta baraćba i palakaŭ taksama. Ja słuchała vystupy byłych palitviaźniaŭ i aktyvistaŭ, a potym viesialiłasia na kancercie. Budu padtrymlivać vašu kulturu i pierakananaja, što heta musić rabić kožny palak. Biełarusy — našy sajuźniki i siabry, u nas jość maralny abaviazak vas padtrymać».
«Maja mara — adśviatkavać nastupny Dzień Voli ŭ Biełarusi»
Siabry i siamja dziaŭčyny viedajuć pra jaje luboŭ da Biełarusi. Jany nie padzialajuć jaje intaresaŭ, ale i suprać ničoha nie majuć.
«Niahledziačy na toje, što nie ŭsie ŭ Polščy cikaviacca historyjaj i kulturaj Biełarusi, mnie ŭdałosia dakazać mnohim, što vaša kraina — heta bolš, čym maryjanietka Rasii. Ja raźmiaščaju pasty, dzie infarmuju palakaŭ pra toje, što bolšaść biełarusaŭ nie padtrymlivaje Łukašenku, pišu kamientary, publikuju storys. Zvyčajna ja sutykajusia sa stanoŭčaj reakcyjaj — ludzi dziakujuć mnie za «likbiez» i pišuć pra svoj stanoŭčy dośvied znosin ź biełarusami».
U Biełarusi dziaŭčyna nikoli nie była. Raniej u hetym nie było nieabchodnaści, a ciapier tudy jechać niebiaśpiečna. Adno ź jaje hałoŭnych žadańniaŭ — kab adnojčy Biełaruś adkryłasia dla jeŭrapiejcaŭ.
«Ja b chacieła mieć mahčymaść svabodna jeździć u Biełaruś, vyvučać movu, zavodzić znajomstvy, padarožničać. Maja mara — adśviatkavać nastupny Dzień Voli ŭ Biełarusi, siarod bieł-čyrvona-biełych ściahoŭ, muzyki, kvietak i ludziej, jakija śmiajucca, radasna śviatkujučy svaju niezaležnaść», — reziumuje dziaŭčyna.
Čytajcie taksama:
