U Lepielskim rajonie zakansiervujuć chram, jaki nie zmahli daščentu źniščyć u časy SSSR
Pomnik baroka ŭ vioscy Hubina buryli tankam, raźbirali na cehłu i navat uzarvali, ale tak i nie zmahli źniščyć. Siońnia ž šukajuć mahčymaści, kab źbierahčy toje, što ad jaho zastałosia.
Ruiny Hubinskaha kaścioła z boku apsidy. Fota: Wikimedia Commons
Pra budučyja raboty ŭ chramie stała viadoma z sajta dziaržaŭnych zakupak, dzie miascovyja ŭłady šukajuć śpiecyjalista, jaki składzie prahramu rabot pa kansiervacyi.
Siońnia ad kaścioła zastalisia tolki frahmienty: častka apsidy i adna ź viežaŭ na fasadzie. Ad klaštara nie zastałosia aničoha.
Muravany kaścioł Śviatoha Antonija ŭ Hubinie byŭ pabudavany ŭ 1714 hodzie pa fundacyi połackaha stolnika Jana Pakaša, čyj rod u toj čas vałodaŭ vioskaj.
Vieža na hałoŭnym fasadzie kaścioła. Fota: Wikimedia Commons
Baročny chram byŭ kłasičnaj trochniefavaj bazilikaj ź dźviuma vysokimi teleskapičnymi viežami na fasadzie i fihurnym ščytom pamiž imi. Unutry kaścioła, pierakrytaha cylindryčnymi sklapieńniami, mielisia try ałtary.
U 1759 hodzie fundatar kaścioła Jan Pakaš zaprasiŭ u Hubina orden francyskancaŭ, dla patrebaŭ jakich pabudavaŭ dvuchpaviarchovy muravany klaštar, złučany z kaściołam praz sakryściju.
Siudy ładziłasia vialikaja kolkaść pilihrymak. Ajcy-francyskancy sabrali ŭ klaštary vialikuju biblijateku sa staražytnymi vydańniami dy archiŭ.
Klaštar i kaścioł francyskancaŭ u Hubinie, 1913. Fota: Wikimedia Commons
Paśla paŭstańnia 1831 hoda bolšaść katalickich klaštaroŭ na Biełarusi była začyniena, bo jany aktyŭna dapamahali insurhientam, apiekavalisia paranienym i chavali zbroju. Paśla zakryćcia francyskanskaha klaštara ŭ Hubinie jahony kaścioł staŭ parafijalnym.
Kaścioł praciahvali ŭtrymlivać na svaje srodki Sialavy i Šyryny, tahačasnyja ŭładalniki Hubina. U pačatku XX stahodździa hubinskaja parafija naličvała kala dvuch tysiačaŭ viernikaŭ. U klaštary praciahvała zachoŭvacca staražytnaja biblijateka francyskancaŭ, sabranaja jašče ŭ kancy XVIII stahodździa.
Hałoŭny fasad kaścioła, 1913. Fota: Wikimedia Commons
Paśla revalucyi ŭ kancy 1919 hoda probaščam adrazu troch miascovych kaściołaŭ, u tym liku Hubinskaha, byŭ pryznačany Jazep Baradziula. Za im taksama byli zamacavanyja kaścioły ŭ Biešankovičach i Ušačach.
Adnymi ź pieršych savieckija represii zakranuli jašče ŭ 1920-ja hady śviataroŭ. Ksiondz Baradziula byŭ aryštavany ŭ Hubinskim kaściole ŭ 1926 hodzie i pieraviezieny ŭ sumna viadomuju ŭnutranuju turmu ADPU ŭ Minsku.
Hałoŭny ałtar u Hubinskim kaściole, 1913. Fota: Wikimedia Commons
«Kab zapałochać i prymusić abvinavacić samoha siabie — na pačatku sakavika vyklikali mianie siarod nočy z adzinočki z rečami. Rečy zahadali pakinuć u kalidory, a mianie pasadzili ŭ dvary na hruzavik. Čatyry achoŭniki ź vintoŭkami i adzin kamisar pavieźli mianie za horad, pryblizna kiłamietraŭ za dziesiać ad Minska, i ŭ maładym sasnovym lesie zahadali kapać mahiłu…
Ja pačaŭ kapać, ale niedzie praz paŭhadziny pryjechaŭ čekist na matacykle i zahadaŭ: «Adstavić!» Mianie pryvieźli nazad, ale pasadzili ŭžo ŭ novuju kamieru, dzie było siem čałaviek. Usie lažali na padłozie — ni pałkoŭ, ni tapčanaŭ tam nie było», — z uspaminaŭ Jazepa Baradziuli.
Niahledziačy na 25 hadoŭ źniavoleńnia ŭ savieckich łahierach i ssyłkach na Poŭnačy, jakija Baradziula adbyvaŭ za svaju dušapastarskuju dziejnaść, dy padarvanaje zdaroŭje, jon usio ž zdoleŭ vyžyć i navat dažyć da 90 hadoŭ. Baradziula pamior u 1983 hodzie ŭ Ryzie, dzie jamu zabaraniali słužyć.
Paśla zatrymańnia i vysyłki Baradziuli kaścioł u Hubinie ŭ 1929 hodzie začynili, a ź viežaŭ źniali kryžy. Pamiaškańni kaścioła i klaštara pieradali miascovamu kałhasu, chram prystasavali pad kłub.
Panarama Hubina ŭ 1941 hodzie. Fota: Wikimedia Commons
U časy vajny kaścioł taksama nie paciarpieŭ, u im z 1942 hoda zrabili śviran. Źniščyć chram pasprabavali tolki ŭ čas chruščoŭskaj antyrelihijnaj kampanii 1960-ch hadoŭ.
«U pačatku 1960-ch hadoŭ miascovy kałhas vyrašyŭ vykarystać dobruju cehłu kaścioła dla budaŭnictva novaj stajni. Spačatku pryhnali tank ź bližejšaj voinskaj čaści, ale atrymałasia źbić tolki častku viežy z kryžom. Paśla pačali raźbirać rukami, ale tak sprava praciahvałasia jašče marudniej.
Pryjšłosia pa dapamohu zvać znoŭku sałdat, jakija pasprabavali ŭzarvać kaścioł, ale i tady adkałołasia tolki častka nišy», — uspaminaŭ miascovy žychar Anatol Sobal.
Klaštar i haspadarčyja pabudovy byli źniščany całkam, a kaścioł u źniaviečanym vyhladzie dajšoŭ da našaha času. Za savieckim časam ruiny chrama nie pryznavali pomnikam kultury i historyi, ale ŭžo ŭ niezaležnaj Biełarusi ich pryznali historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu rehijanalnaha značeńnia.
Zvanica kaścioła znutry. Fota: Wikimedia Commons
Ale hety status da siońnia nijak nie ŭpłyvaŭ na jahony stan. Ciapier kaścioł biarucca kansiervavać ścipłymi srodkami miascovaha sielsavieta, jakich na praktycy moža chapić tolki na ŭłasna prahramu rabot.
Vielmi vierahodna, što pry adsutnaści narmalnaha finansavańnia raboty adkładucca jašče na dziasiatak hadoŭ, pakul nie zdarycca jakaja-niebudź biada, jak z kaściołami ŭ Sieliščy i Ziembinie, što pryciahnie ŭvahu aburanaj hramadskaści i prymusić ułady dziejničać.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
U Bierazinie adrodziać zakinuty pałac Patockich, jaki nijak nie mahli pradać
U Navahrudku adkryli dla naviedvalnikaŭ staražytnuju kryptu FOTA
Restaŭratarski cud adbyŭsia ŭ Stoŭbcach FOTA
U Hrodnie z Novaha zamka prybrali miemaryjalnuju šyldu Kaściuški
