Nacyscki antytabačny płakat.
Adolf Hitler byŭ viehietaryjaniec i nie kuryŭ. Hitleraŭskaja Niamieččyna stałasia pieršaj dziaržavaj u sučasnaj historyi, jakaja pačała na dziaržaŭnym uzroŭni baraćbu suprać paleńnia tytuniu.
Mnie pryhadaŭsia hety fakt z nahody taho, što z 1 červienia ŭ Rasii ŭstupajuć novyja praviły što da kureńnia. Uvodziacca abmiežavańni nakont paleńnia tytuniu ŭ publičnych i pryvatnych miescach, płanujecca padvyšeńnie cenaŭ na tytuniovyja vyraby i zabarona na paleńnie ŭ restaracyjach. Rasijskaja dziaržava ličyć, što maje prava ŭ ahresiŭnaj formie dyktavać mnie, čym ja pavinien albo nie pavinien zajmacca.
Z hetaj nahody mahu tolki pryhadać svoj ułasny tekst niekalkihadovaje daŭniny:
Ja nie sprabuju asprečyć, što paleńnie škodzić zdaroŭju, vyklikaje ceły šerah chvarob, ad raku da sardečnych. Ale
kamu naležyć heta samaje asabistaje zdaroŭje čałavieka? Pravilna, samomu čałavieku.Kaho jano pavinna turbavać bolš za ŭsio? Pravilna, svajho haspadara.
Kali čałaviek uśviedamlaje škodu ad paleńnia, ale dobraachvotna žadaje «raźmianiać» kryšačku svajho zdaroŭja na asałodu, jakuju prynosić vypalenaja cyharetana «pierakury», paśla ciažkaha dnia na pracy, paśla sytnaj viačery ci za filižankaj kavy, čamu jon pavinien być pazbaŭleny hetaj mahčymaści? Kožny čałaviek adkazny tolki za svaje ŭłasnyja hrachi i słabaści — i nichto bolej nie adkazny za jahonyja słabaści, akramia jaho samoha.
Tamu chaj pracadaŭca maje mahčymaść arhanizavać svaim supracoŭnikam admysłovaje miesca dla paleńnia ŭnutry ci zvonku svajho ofisu. Što adnačasova budzie aznačać prava takoha miesca nie arhanizoŭvać.
Darosły śviadomy čałaviek maje naturalnaje prava rabić z svaim arhanizmam toje, što choča, i atrymlivać asałodu tak, jak choča, — aby hetym jon nie pieraškadžaŭ inšym.Jon moža prymać narkotyki, palić tytuń, spažyvać alkahol ci siadzieć u internecie ceły dzień — hałoŭnaje, kab heta było dobraachvotna i kab čałaviek pry hetym nie pahražaŭ i nie pieraškadžaŭ inšym. Dziaržaŭnaja baraćba z tytuniom, narkotykami i inšymi škodnymi źjavami padobnaha charaktaru pavinna ŭ asnoŭnym skancentravacca na pieraduchileńni dostupu da hetych rečyvaŭ z boku nieśviadomych niepaŭnaletnich, i basta.
Što aburaje bolš za ŭsio —
čamu dziaržavie pavinna być sprava da taho, jakija paradki ŭ siabie arhanizoŭvaje pryvatnaja restaracyja ci bar?Ja razumieju, čym jany kirujucca — jany bajacca, što kali nia budzie hetaj zabarony, dyk usie restaracyi abaviazkova buduć poŭnyja tytuniovaha smurodu, i niepalačym budzie niama dzie pasiadzieć. Ale kali restaracyja choča pryvabić niepalačych klijentaŭ (a niepalačych ludziej — bolšaść), chiba jana samastojna nie zabaronić u siabie paleńnie ci nia zrobić asobnyja zali dla palačych i dla niepalačych? U advarotnym vypadku ludzi, jakim nie padabajecca tytuniovy pach, prosta nia buduć tudy chadzić, restaracyja nia budzie zarablać hrošaj ad ich. I naadvarot.
Urešcie, jość kniha skarhaŭ i prapanovaŭ, kudy niezadavoleny tytuniovym dymam klijent moža napisać svaje zaŭvahi, i kali takich zaŭvahaŭ budzie šmat — restaracyja, kaniečnie ž, prymie adpaviednyja miery, kab nie hublać klijentaŭ i svoj prybytak. Restaracyja sama pavinna vyrašać, jakuju aŭdytoryju jana choča vabić. A nas z vami nichto nie prymušaje chadzić u toj ci inšy bar, jak nichto nie prymušaje ŭvieś čas charčavacca ŭ McDonald's, kab potym skardzicca na impatencyju i sapsavany straŭnik.
Biez usialakaha prymusu isnujuć vehietaryjanskija restaracyi inie-vehietaryjanskija . Moža, chaj taksama buduć restaracyi «palačyja» i «niepalačyja»?
Lepiej nie palić, čym palić. Ale jašče lepiej mieć vybar, čym nia mieć jaho. U novych umovach kurcoŭ pazbaŭlajuć mahčymaści napisać u knihu skarhaŭ pra toje, što jany chacieli b u restaracyi mieć mahčymaść palić, a restaracyi admaŭlajuć u mahčymaści hetaje žadańnie vykanać.
Našto prymušać ludziej? Našto ličyć svaich suhramadzianaŭ a priori durnymi, biezdapamožnymi i nieparadačnymi?Dobryja dziaržaŭnyja čynoŭniki znoŭ padradzilisia ŭsich vučyć rozumu — chacia jaki moža być rozum tam, dzie ŭ jakaści matyvatara jaho padmianiaje zabarona i čynaviecki bizun?
