EHU: patrebien bolš jakasny hramadski kantrol nad biełaruskim univiersitetam u vyhnańni 21

Paśla vyhnańnia ź Biełarusi Eŭrapiejski Humanitarny Ŭniversytet vyžyŭ u zamiežžy dziakujučy hramadzkaj padtrymcy. Ale paviedamleńni pra čarhovaje skaračeńnie biełaruskaha kampanenta ŭ adukacyjnych prahramach EHU sucichli, vidać, tolki tady, kali ŭžo bolš amal nie zastałosia, čaho skaračać.

U kaho jak, a ŭ mianie jak vonkavaha naziralnika składvajecca takoje ŭražańnie, što bieź biełaruskaha hramadzkaha kantrola EHU ryzykuje pastupova pieratvarycca ŭ prosta rehijanalnuju rasiejskamoŭnuju kamercyjnuju adukacyjnuju ŭstanovu «biez kolera i pacha». A heta jaŭna nia toje, što čakałasia ad hetaha ŭnikalnaha universyteta na momant, kali vyrašałasia pra jaho padtrymku ŭ 2004 hodzie. Pra prablemy z efektyŭnaściu EHU ŭ tym liku pišuć Jarasłaŭ Kryvoj i Alister Rabaljaty u svaim niadaŭnim daśledvańni. Dyj uvohule takija mierkavańni davodzicca čuć z usich bakoŭ užo nia pieršy hod.

Jašče adna kuźnica kadraŭ — ci ŭnikalnaja placoŭka dla stvareńnia navukovaj škoły?

Najbolš niepakoić, badaj, toje, što samyja hučnyja alternatyŭnyja biełaruskija navukovyja i adukacyjnyja prajekty adbyvajucca biez zaŭvažnaha ŭdziełu EHU — chacia pa svaim profile mienavita EHU, i nichto inšy, musiŭ by być ichnaj placoŭkaj.

U Polščy prapanujecca stvareńnie archivu biełaruskaj najnoŭšaj historyi i pravodziacca kanferencyi pa biełaruskaj tematycy va Ŭniversytecie Łazarskaha. U Londanie adnaŭlajecca vychad Journal of Belarusian Studies i zachoŭvajecca znakamitaja Skarynaŭskaja biblijateka. Biełaruskija navukoŭcy-ekanamisty mižnarodnaha ŭzroŭnia robiać daśledvańni i arhanizujuć kursy pad ehidaj svajoj arhanizacyi BEROC. Pry padtrymcy Rady Eŭropy ŭžo šmat hadoŭ adbyvajecca taki važny i cikavy adukacyjny prajekt dla biełaruskich hramadzkich lidaraŭ jak «Ŭschodnieeŭrapiejskaja škoła palityčnych daśledvańniaŭ».

I usio heta, nakolki ja mahu sudzić, biez choć niejak zaŭvažnaj roli Eŭrapiejskaha Humanitarnaha Ŭniversyteta.

Navat siarod arhanizataraŭ Mižnarodnaha Kanhresu Daśledčykaŭ Biełarusi, jaki prachodzić u Koŭnie (u sta kilametrach ad Vilni!), EHU nia značycca.

Navošta tady ŭvohule isnuje EHU? Nakolki niespraviadlivaju źjaŭlajecca rezkaja krytyka na adras universytetu, jakaja ŭ svoj čas prahučała z vusnaŭ ažno Stanisłava Šuškieviča?

Heta čyjś pryvatny «ahulnahumanitarny» ci, pahatoŭ, kamercyjny prajekt, jaki vyžyŭ dziakujučy imidžu achviary — ci ŭsio ž svabodnaja biełaruskaja adukacyjnaja i navukovaja ŭstanova, jakaja pavinna słužyć Biełarusi?

Na maju ścipłuju dumku vonkavaha nieabyjakavaha čałavieka, EHU pavinien stvarać alternatyŭnuju łukašenkaŭskamu aficyjozu biełaruskuju navukovuju škołu, stvarać napracoŭki, raźvićcio jakich paśla demakratyzacyi ŭ Biełarusi praciahvalisia b u BDU.

Pavinien rabić svaju siońniašniuju pracu našmat, našmat lepiej.

Pryčym adukacyja, mnie zdajecca, tut maje druhasnaje značeńnie na fonie navuki: štampoŭkaj rasiejskamoŭnych prafesijanałaŭ u našym rehijonie i biez taho bolš-mienš zajmajucca dziasiatki ŭniversytetaŭ. Sapraŭdnaja biada — mienavita ź jakasnymi, mižnarodnaha ŭzroŭnia, daśledvańniami na biełaruskuju tematyku. Ja navat dumaju (u paradku idejaŭ — možacie zhadžacca ci nie), što, moža, EHU lepiej było b uvohule skasavać bakalaŭryjat i sekanomlenyja hrošy pieranakiravać na navuku i na jakasnyja mahisterskija prahramy pa vyklučna biełaruskaj tematycy i na biełaruskaj movie. Adziny rasiejski ekanamičny ŭniversytet mižnarodnaha ŭzroŭniu — Rasiejskaja Ekanamičnaja Škoła — doŭhi čas abychodziłasia biez bakalaŭryjata.

Plus, raz biełaruskaja dziaržava admaŭlajecca stvarać u Biełarusi paŭnavartasny biełaruskamoŭny ŭniversytet — značycca, takim universytetam naturalna pavinien być EHU. Kali dzie brakuje biełaruskamoŭnaj navukovaj litaratury — značycca, EHU hetuju litaraturu pavinien banalna stvarać ci pierakładać. Čamu EHU pavinien nie zaniać jaŭna svabodnuju biełaruskamoŭnuju nišu, a namahacca kankuravać na rasiejskamoŭnym rynku, dzie j bieź jaho jość dziasiatki VNU Biełarusi i Rasiei — mnie nie zrazumieła.

Spravazdačnaść EHU: nia tolki pierad sponsarami, ale i pierad biełaruskaj hramadzkaściu

Kidajecca ŭ vočy, što na dadzieny momant EHU padspravazdačny tolki mižnarodnym strukturam. Niezrazumieła, nakolki ŭvohule hetyja struktury raźbirajucca ŭ biełaruskaj specyficy, zdolnyja pravilna vyznačać pryjarytety dla EHU i karektna aceńvać rezultaty. Siarod sučasnych zamiežnych členaŭ Kiraŭničaje Rady EHU niama nivodnaha čałavieka, jaki prynamsi mnie byŭ by viadomy jak ekspert pa Biełarusi.

Ustalavanaj spravazdačnaści pierad biełaruskaj hramadzkaściu ŭniversytet nia maje nijakaj. Chacia mienavita jana pa vyznačeńni pavinna być hałoŭnym beneficyjaram ad dziejnaści EHU, tym bolš, paśla taho, jak EHU apynuŭsia ŭ vyhnańni.

Tamu pačatkam niejkich stanoŭčych pieraŭtvareńniaŭ u EHU ja b bačyŭ metazhodnym uklučeńnie ŭ skład naziralnych kiraŭničych orhanaŭ universyteta:

— Aŭtarytetnych biełarusaŭ ź liku pradstaŭnikoŭ mižnarodnaj akademičnaj supolnaści (naprykład, ekanamist Aleh Cyvinski, daśledčyk hramadzkaha ŭpłyvu infarmacyjnych technalohij Jaŭhien Marozaŭ ci mnohija inšyja),

— Pryznanych biełarusaznaŭcaŭ i siabroŭ Biełarusi ź liku zamiežnych akademikaŭ (naprykład, siarod brytancaŭ heta takija ludzi, jak Džym Dynhli, Arnold MakMilin, Ałan Fłaŭers i inšyja),

— Pradstaŭnikoŭ arhanizacyj biełaruskaj dyjaspary (naprykład, toj ža Rady BNR i inšych niełukašenkaŭskich arhanizacyj biełaruskaje dyjaspary ŭ asnoŭnych krainach-donarach).

Heta prynamsi byŭ by adzin ź pieršačarhovych klučoŭ da vyrašeńnia astatnich prablemaŭ EHU. Heta zabiaśpiečyła b adkrytaść i spravazdačnaść, a značycca — najlepšuju stratehiju raźvićcia EHU, kab u vyniku ŭniversytet naŭprost słužyŭ svaim statutnym metam i prynies maksimum karyści Biełarusi. Chiba nie?

Aleś Čajčyc, Biełaruski partyzan

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH