20 vieraśnia rodnyja i siabry raźvitalisia z paetam Barysam Žančakom. Aŭtar mnostva piesień, były vykładčyk biełaruskaj movy i litaratury Respublikanskaj škoły pa muzycy i vyjaŭlenčym mastactvie dla adoranych dziaciej, muž kiraŭnički lehiendarnaj «Majstroŭni» Łarysy Simakovič pakinuŭ hety śviet, nie dažyŭšy dvuch dzion da 76-hodździa.
Barys Žančak naradziŭsia ŭ 1937 hodzie ŭ vioscy Sieńnica pad Mienskam. Skončyŭ filalahičny fakultet Biełdziaržuniversytetu. Staŭ pracavać vykładčykam biełaruskaj movy i litaratury Respublikanskaj škoły pa muzycy i vyjaŭlenčym mastactvie dla adoranych dziaciej, tak zvanaha Parnatu. Maładoha, pryhožaha, šlachietnaha nastaŭnika adrazu ž palubili vučni. Pryhadvaje były «parnataviec», a ciapier znany hrafik Ryhor Sitnica.
«Mała skazać pra jaho — nastaŭnik. Heta čałaviek, jaki sapraŭdy moh zrabić tak, kab my hetuju movu i litaraturu palubili nazaŭsiody.
Prytym, rabiŭ heta niazmušana. Pakolki jon sam byŭ nadzvyčaj charyzmatyčnym i pryhožym čałaviekam, vielmi tvorčym čałaviekam, to dastatkova było prosta bačyć, što taki čałaviek razmaŭlaje pa-biełarusku i robić heta vielmi pryhoža, šlachietna, navat ekstravahantna, i heta dla mnohich z nas było prosta najiarčejšym prykładam».
Na luboŭ vučniaŭ nastaŭnik adkazvaŭ uzajemnaściu. Mnohim navat pryśviačaŭ i daryŭ svaje vieršy, jakija jany pamiatajuć da siońnia. Jak, da prykładu, viadomy restaŭratar Uładzimier Rakicki.
«Jamu dali na vychavańnie piatuju klasu mastakoŭ. Ja ŭ hetaj klasie byŭ pijanervažatym. I ja ŭpieršyniu sustreŭsia z paetam, sapraŭdnym paetam. I ja da hetaha pamiataju, jak jon pry mnie napisaŭ vierš. Ja jaho i siońnia nie zabyŭsia.
Balzamam z ran majoj ziamli sačycca
vadzica, jakoju choć biadu lačy.
Krynica budzie doŭha ŭ žviry vicca,
pakul nia strenie nieba dalačyń.
Ci joj čyja patrebna dapamoha,
i ci jaje da pracy prymušać,
bo čym dalej, čym najciažej daroha,
tym najčyściej kryničnaja duša.
Hety vierš byŭ napisany Barysam Ivanavičam, zdajecca, u 1970 hodzie. I jon mnie jaho padaryŭ».
Z tych «parnackich» časoŭ doŭžyłasia siabroŭstva Barysa Žančaka i z žyvapiscam Jahoram Bataljonkam, jakomu jon davieryŭ svaju paetyčnuju spadčynu.
«Jaho paezija zusim nieviadomaja šyrokamu kołu hramadzkaści. Jon viadomy ŭ vuzkich kołach ludziej, jakija cikaviacca paezijaj i naohuł mastactvam. Jon časta vystupaŭ na vernisažach sa svaimi vieršami. U kołach mastackich vydatna viedajuć hetaha čałavieka i paeta. Jon dla mianie — jak uzor čałavieka, jaki lubiŭ svaju radzimu. I ŭsia tvorčaść jaho faktyčna pryśviečana hetamu».
U 1993-m vyjšła pieršaja i adzinaja kniha Barysa Žančaka «Niekali potym». Z taho času jon amal nie drukavaŭsia.
U apošnija hady, praŭda, źmiaščaŭ častku tvoraŭ u internecie. Siabry abiacajuć u chutkim časie vydać vialiki tom tvorčaj spadčyny paeta. U peŭnym sensie pradmovaj da jaho možna ličyć słova pra Barysa Žančaka daśledčyka biełaruskaj movy i litaratury Piotry Sadoŭskaha.
«Ja nie mahu skazać. što my z Barysam byli vielmi blizkimi siabrami. My da kanca nie raskryvalisia adzin pierad adnym. Chacia my — susiedzi ŭžo bolš jak 20 hadoŭ. Nia raz sustrakalisia adzin u adnaho doma. Zvyčajna ź niejkaj pobytavaj nahody. Adnak usio zakančvałasia vieršami ...
Nia bačylisia my ź im ź minułaj vosieni. Ja niekali (mo hadoŭ piać-šeść tamu) napisaŭ pradmovu da jahonaha internet-zbornika, jaki čytaŭ jašče ŭ papiarovym vyhladzie. Paprasiŭ dasłać mnie toj moj tekst u elektronnym vyhladzie (kab niešta źmianić) i novyja vieršy, kali napisalisia. Barys heta zrabiŭ... Ja skažu toje, što adčuvaju. Mahčyma, inšyja adčuvajuć inakš.
Siońnia, kali «nas niama vakoł Barysa» (jon pisaŭ: nie ja siarod ludziej, jany vakoł mianie), jahonyja vieršy čytajucca da bolu vyrazna. Barys byŭ cichim paetam adzinoty, pa-biełarusku ścipła iraničnym u adnosinach da siabie: «Siadžu pad płotam na dravach, // Vartuju sonca nieŭmiručaść, // A viedali b. jak heta zručna, // Zapluščyŭšysia vandravać ...».
Barysavy vieršy — nietaropkija, suziralnyja. Jon «trymaje nietaropkuju spravazdaču pierad Baćkam, jaki ciapier raźlity pa ŭsim śviecie.» Heta ja pierakazvaju prostym tekstam. Kab zrazumieć, što heta nie falšyvy patas, treba pračytać dziasiatki try-čatyry vieršaŭ. Barys Žančak i jahonaja paezija, jak dreva Rajnera Maryja Rylkie: karani ŭ domie, stvoł prarastaje praz stol, dach i ciahniecca ŭ nieba. Jahony Boh — panteistyčny. U travie, u vadzie, u žuraŭlach, što, jak cieciva pamiaci, viernaja viaśnie, imknuć u vyraj, kab znoŭ viarnucca. Navat haradzki tramvaj — vusień, jaki moža niečakana paviarnuć rejki ŭ inšy bok ... Pa dyjahanali jahonyja vieršy nielha čytać.
Možna ŭzhadvać ź jahonych vieršaŭ vydatnyja pobytavyja zamaloŭki z nadzvyčaj tonkimi metafarami. Adnak dla mianie Barys — pamiž niebam i ziamloj. Muzyčny — jak arfa. Ale lakaničny, jak Anton Veber. Vy skažacie — patasna i niesumiaščalna. Nie: kali paet suziraje, akreślivaje, asensoŭvaje i prychodzić da ščaślivaj adzinoty, dzie «vierad tonki ad niezavieršanaha vierša pieraciakaje ŭ jomki vyraz», tam panuje niezvyčajnaja harmonija. Tady paet tam, — dzie Rylkie, Maksim Bahdanovič, Arsien Tarkoŭski, Lermantaŭ.
Biełaruskaść u Barysa — cichaja i žurbotnaja: «Ja pasyłaju pryvitańnie // Narodu, što nie znaje śloz // Z nahody słuckaha paŭstańnia ... Mianie ŭ chaŭrus nie voźmuć zmahary: // Nie razburu, nie źvierhnu, nie prystuknu...
Takim ja budu pomnić Barysa Žančaka. Barys nie pajšoŭ biaśśledna. Jon pakinuŭ syna Jana. Jan čas ad času pieraŭvasablajecca ŭ Paeta z „Apokryfa“ Maksima Bahdanoviča, i taksama trymaje svaju nietaropkuju spravazdaču pierad Baćkam».
