Było davoli pozna, ale nie nastolki pozna, kab kančatkova, da niabačnaści, ściamnieła. Ja išoŭ praz dvary, dumajučy pra niešta svajo. Zadumaŭsia ja, vidać, davoli hłyboka, bo spačatku pačuŭ curčańnie, potym pabačyŭ dva ručai, jakija ciakli la maich noh.
Ja, prabačcie, amal u ich nie ŭstupiŭ. Ja spyniŭsia i paviarnuŭ hałavu ŭ toj bok, dzie naradžalisia ručai. Tam ja pabačyŭ niešta niečakanaje. La ściany siadzieli dźvie dzieŭki z pryspuščanymi džynsami, jakija samaaddana — ja tut nie viedaju, jak lepiej skazać, nu, davajcie tak: jany samaaddana sparadžali vilhać svaimi ciełami. Było čutno, jak strumiani, jakija vychodzili ź ich, bjuć u asfalt z hukam, niečym padobnym da pracy aŭtamabilnaha turbanadduvu. Vyhladała, pivasu dziaŭčaty vypili niamała. Ja pamiž voli adznačyŭ bialavaść ich skury pad pryspuščanymi štanami.
Ja čałaviek saramlivy, ale tut navat ja nie vytrymaŭ, i, užo hledziačy niekudy ŭbok, praciahnuŭ:
— Nu vy, dzieŭki, dajacie!
Ja dumaŭ pramarmytać i kročyć dalej. Ale jany z hatoŭnaściu ŭstupili ŭ dyjałoh.
— A što tut takoha? — zapytałasia adna, dziełavita zašpilvajučysia. — Što nam, u sabie trymać?
Ja zadumaŭsia. U pryncypie, jany mieli racyju.
Ułasna, kali b jany nie mieli racyi, ja b nie sieŭ pisać hety tekst. Dyk voś, jany mieli racyju: kijosk «Chutka-smačna», dzie hramadzianin respubliki Biełaruś u luby čas sutak moža nabyć piva, pracuje. A hramadskija prybiralni začyniajucca ŭ 20.00 — roŭna tady, kali ŭ ich uźnikaje patreba.
— Cipa ty sam nikoli za vuhłom nie scaŭ! — padała hołas druhaja. Jana była bolej dziorzkaja i nie śpiašałasia ŭstavać. Jana hladzieła na mianie — nie, nie ź nianaviściu, a z pahardaj, jak hara, jakaja sparadziła krynicu, hladzić na myš, jakaja ŭ toj krynicy ŭtapiłasia. Mnie było składana padtrymlivać ź joj razmovu, bo ŭsie knižki, jakija ja pračytaŭ, nie navučyli mianie praviłam etykietu ŭ abychodžańni z łedzi, jakaja pry tabie siadzić sa spuščanymi džynsami i sikaje tabie pad nohi.
— Nie, nu vy b adyšli ŭ bačok! Tut ža ludzi chodziać! — pasprabavaŭ ja paspračacca. — A vy tratuar zascykajecie…
— Vašyja nam taksama ŭsio zascali! — kateharyčna adrezała taja, što praciahvała siadzieć.
Paśla hetaha jana ŭstała i ź niejkaj navat hordaściu padciahnuła navierch spačatku trusy, zatym štany.
I voś hetaje «vašyja» mianie kančatkova źbiła z pantałyku: chto tyja «našyja», jakija joj zascali «ŭsio»? Ludzi ŭ pinžakach (ja byŭ u pinžaku)? Intelihienty (ja razmaŭlaŭ spakojna i biez matu, h.zn. «jak intelihient»)? Haradskija (moža, jany nie sa stalicy)? Ja ŭdakładniŭ:
— Jakija «našyja»?
Adkaz byŭ niečakanym:
— «Vašyja» — u sensie mužyki! Mužyki taksama scuć paŭsiul! Usiu Malinaŭku nam zalili!
Tak dyskusija nabyła hiendarny kantekst, jakoha ja dahetul u joj nie adčuvaŭ. My jašče trochi papalemizavali, dziaŭčaty, vyhladaje, čakali, što ja prapanuju im pajści na piva da «Chutka-smačna», bo tak tut zvyčajna znajomiacca — čym bolš uzajemnaj niepryjazi spačatku, tym bolš ščylnaje potym siabroŭstva. Da taho ž amal što intymnaje ŭžo pamiž nami adbyłosia, zastałosia tolki abmianiacca telefonami. Karaciej, raźvitalisia siabrami.
Ja išoŭ pa zascanym dvary i dumaŭ pra hetyja nievidavočnyja źmianieńni, jakija adbylisia z tym, jak my chodzim pa patrebie. Dvaccać hadoŭ tamu ŭsie rabili heta ŭ padjezdach i liftach. Ciapier na padjezdy panastaŭlali damafonaŭ. Zdavałasia b, prablema vyrašanaja!
Ale ŭ hramadskuju prybiralniu pačaŭ chutka pieratvaracca ŭvieś horad! Ludzi vyjšli z sutońniaŭ interjeru i pačali palivać ścieny eksterjeru.
Niejki čas tamu ŭ padjeździe na Aŭtazie dzie ja žyŭ, pasialiŭsia bomž. Ja čałaviek talerantny, vitaŭsia ź im, nie čapaŭ, nie hnaŭ na choład. Paprasiŭ nie scać na leśvicy, jon horača pahadziŭsia. A na placoŭcy sa mnoj žyŭ Vasia — piensijanier savieckaha handlu, jaki zarablaŭ na žyćcio zboram škłatary. Svaje dzionnyja zdabytki jon składavaŭ na leśvicy, admočvaŭ etykietki, rychtavaŭ da pachodu ŭ punkt zboru škłatary (chadziŭ jon tudy raz na tydzień). Vasia, hledziačy na mianie, taksama nie čapaŭ bamža. Nas naohuł z Vasiem źviazvali składanyja hrašova-kredytnyja adnosiny: ja jaho kredytavaŭ, kali ŭ jaho «truby hareli». A kredytavańnie, jak pakazvajuć intehracyjnyja stasunki Biełarusi i Rasii, čaściakom karektuje śvietapohlad. Karaciej, praciaŭsia Vasil ideałami humanizmu i čałaviekalubstva. Nadyšła zima, udaryli marazy. Chadzić pa małoj patrebie na dvor bamžu zrabiłasia niekamfortna. I voś adnojčy, nabliziŭšysia da svaich šklanych skarbaŭ, Vasil pabačyŭ, što ŭ ich znoŭku jość vadkaść! Pryčym taho charakternaha burštynavaha koleru, jakim admietnyja dobryja čarniły! Jon z nadziejaj pryniuchaŭsia, ale zrazumieŭ: cudu nie adbyłosia…
Bomž lacieŭ pa leśvicy maŭkliva, bieź jenku. Razumieŭ, što nie mieŭ racyi. Paśla taho ŭ padjeździe padramantavali damafon, svaje libieralnyja pohlady padkarektavaŭ navat ja.
U 2000-ja taksama pisali pra «ručai na asfalcie». Maŭlaŭ, Minsk — sterylny horad, «nie dla ludziej». Bo na pramiežku praśpiekta ad pł. Niezaležnaści da pł. Pieramohi tolki 4 hramadskija prybiralni. Ja tady taksama aburaŭsia: mała prybiralniaŭ u stalicy! Nie horad heta dla ludziej!
Paśla hetaha trapiŭ u Vilniu. I pabačyŭ, što na praśpiekcie Hiedymina ad Siejma da Katedry – nivodnaj hramadskaj prybiralni.
Takaja łakacyja prosta nie praduhledžanaja ŭ sučasnym jeŭrapiejskim horadzie. Bo narmalnyja ludzi nie pjuć piva na vulicy la «Chutka-smačna». Narmalnyja ludzi spažyvajuć piva ŭ kaviarniach, dzie jość WC.
I kali ŭžo vielmi mocna prychopić, zbaŭleńnie možna znajści ŭ šopinh-centry (naprykład, Hiedymina, 9). Takim čynam, reč nie ŭ infrastruktury. Reč u ludziach.
Treba šukać vyjście. Bo horad, jaki pachnie mačoj, nie moža zvacca horadam sonca.
Možna było b prapanavać uzmacnić baraćbu z raśpivańniem na vulicy, ale, pa-pieršaje, ja nie milicyja, pa-druhoje, ja ž baču, što heta nie pracuje. Tut dziaržava ŭziałasia rehulavać toje, što bolšaje za jaje, dziaržavu.
Možna było b zaklikać da hramadzianskaha kansensusu: ludcy, nie scycie na asfalt! Bo asfalt nie maje patrebnych usmoktvajučych jakaściaŭ hleby: usio pakinutaje vami na asfalcie tam i zastajecca razam z pachami! Chočacie parušyć hramadzianski paradak — rabicie heta na travie, u kustach, la drevaŭ! Heta pojdzie navat na karyść pryrodzie i dabrabytu!
Ale tyja, chto močaspuskajuć u dvarach, nie čytajuć maje kałonki na «Budźmie». A tamu hramadskaha kansensusu nie adbudziecca.
Jość apošniaje rašeńnie, vielmi prostaje, bo jano pa-biełarusku administratyŭnaje.
Na ŭzroŭni vykankamaŭ možna było b abaviazać usich, chto handluje pivam na vulicy, za svoj košt abstaloŭvać miescy spažyvańnia pitva hramadskimi prybiralniami (kštałtu «Ekatualet»). Pryčym pažadana biaspłatnymi, bo kali zachod pa patrebie kaštuje 5 tys., a plaška — 10 tys., dyk jość vialikaja spakusa sekanomić na tratuar. Lubiš lohki prybytak — vyvučy słovy «sacyjalnaja adkaznaść biźniesu».
Realizavać hetuju inicyjatyvu možna za miesiac. Z dvaroŭ nazaŭsiody sydzie ambre mačy, a ludzi narešcie pačnuć pavodzić siabie jak ludzi, a nie jak katy.
