Hetyja pažoŭkłyja ad času dakumienty hartali Uładzimir Karatkievič i Arkadź Kulašoŭ.
Pieršy — kali pisaŭ pjesu «Kastuś Kalinoŭski». Druhi — kali pracavaŭ nad «Chamuciusam». Da papier źviartalisia Hienadź Kisialoŭ i Jazep Januškievič, jakija pisali historyju lehiendarnaha paŭstańnia 1863 hoda.
Havorka pra «Spravu Časovaha palavoha aŭdytaryjata pry štabie vojskaŭ Vilenskaj vajennaj akruhi ab dvaraninie Hrodzienskaj hubiernii i pavieta Vincentu Kalinoŭskim», jakaja zachoŭvajecca ŭ Vilni, u Litoŭskim dziaržaŭnym histaryčnym archivie.
U roznyja hady jaje asobnyja frahmienty źmiaščalisia ŭ zbornikach dakumientaŭ, cytavalisia ŭ histaryčnych daśledavańniach i ŭ interniecie (u apošnim vypadku — časta niedakładna i z pamyłkami).
Ale całkam sprava drukavałasia nikoli. Historyk Źmicier Kuźmienka ŭpieršyniu pradstaviŭ usie dakumienty čytaču. Zbornik «Śledča-sudovaja sprava Kastusia Kalinoŭskaha», układzieny im, vyjšaŭ u vydaviectvie «Halijafy».
U knihu ŭklučany 33 dakumienty. Pieršy datavany 29 studzienia 1864 hoda. U im Kalinoŭski pryznaje svajo sapraŭdnaje imia:
«Dostavlennyj v Dominikanskoje zdanije, proživavšij v domie Vilenskoj himnazii Ihnatij Vitožieniec, dołhoje vriemia uporstvovał v otkrytii svojeho nastojaŝieho imieni i zaniatij i utvierždał, čto on diejstvitielno Vitožieniec (…). No, był priznan dievicieju Marijeiu Hrihotovič (…) otkryłsia, čto nastojaŝieje jeho imia Vikientij / Konstantin/ Kalinovskij».
Apošni dakumient datavany 14 kastryčnika 1865 hoda. Heta kopija zapytu ŭ Hrodna pra los Viktara Kalinoŭskaha, starejšaha brata Kastusia.
Jak bačna, miortvych bajalisia hetak, jak i žyvych: Viktar pamior jašče da pačatku paŭstańnia.
Darečy, bolšaść dakumientaŭ źjaŭlajucca aryhinałami (kopij usiaho šeść). Dva ź ich napisanyja rukoj samoha Kalinoŭskaha, u troch vypadkach im zroblenyja rukapisnyja ŭstaŭki-dapaŭnieńni.
Faksimile takich dakumientaŭ (razam ź niekatorymi inšymi) drukujecca naprykancy knihi.
Upieršyniu apublikavanyja šerah dakumientaŭ. Naprykład, pradpisańnie ab addańni Kalinoŭskaha vajenna-palavomu sudu, pakazańni Maryi Hryhatovič nakont asoby Kalinoŭskaha (voś jana — dakumientalnaja fiksacyja zdrady!),
śviedčańni dvaranina Žabroŭskaha, jaki zdavaŭ Kastusiu kvateru i dvornika Šocika, jaki prysłužvaŭ jamu, paviedamleńnie v.a. vilenskaha kamiendanta pra vykańnie śmiarotnaha prysudu Kalinoŭskamu.
Tamu, chto budzie vyvučać historyju paŭstańnia 1863 hoda, nie abyścisia biez hetaj knihi.
Košt vydańnia na sajcie ajčynnaj internet-kramy «Imbryk» — 100 tysiač.
