«Aŭtaspyn pa Hałaktycy» Duhłasa Adamsa — adna ź viaršyniaŭ žanra iraničnaj fantastyki. Napisany ŭ 1979 jak radyjo-pjesa i vydadzieny piaćciu častkami, «Aŭtaspyn» staŭsia faktam suśvietnaj (ledźvie nie napisaŭ usiehałaktyčnaj) masavaj kultury. Tut vam i epachalnaje DON'T PANIC!, i Vialikaje Pytańnie pra Sens Žyćcia, Suśviet i Usio Takoje (adkaz na jakoje, jak viadoma, «Sorak dva»), i čałaviek, jaki zajmaje pa intelektualnym raźvićci paśla myšej i delfinaŭ tolki treciaje miesca.
U hetym pa sutnaści spojlernym artykule ja sabraŭ pierakłady samych viadomych «aŭtaspynaŭskich» kryłatych vyrazaŭ i ŭłasnych imionaŭ.
SPAKUCHA!
Łozunh «DON'T PANIC!», jaki azdablaje vokładku «Padarožnaj knižki dla amataraŭ Hałaktyčnaha aŭtaspynu» śpiarša chaciełasia pierakłaści jak «Nie panikuj!». Adnak vyjšła nie vielmi pierakanaŭča (to bok, chutčej nie vielmi zaspakajalna), i tak uspłyła nie zusim purystyčnaja, ale duža vymoŭnaja «Spakucha!»
Folksvahien Holf
Imia hałoŭnaha hieroja, miłaha niaŭdačnika Artura Denta ja pakinuŭ u spakoi, ale pašpartnyja źviestki jaho siabra pa pryhodach, prychadnia ź Bietelhiejze-5, Forda Prefiekta daviałosia mianiać. Jak viadoma z ramana, hetaje imia — Ford Prefect — prychadzień vybraŭ, kab najlepš prystasavacca da ziamnych umovaŭ. Infarmacyja, što nazapasiłasia prychapkam, pamyłkova pryviała prychadnia da vysnovy, što takoje spałučeńnie jość vielmi pašyranaje na Ziamli, dy što hučyć jano zvykła i niakidka. Prychadzień chiba nie ŭličyŭ, što hetaje imia nie čałaviečaje, a tak by mović, mašynnaje. Sapraŭdy, u Anhlii 70-ch (čas napisańnia ramana) Ford Prefect — badaj samaja papularnaja marka aŭto. Na žal dla biełaruskaha vucha nazva anhielskaj mašyny nie hučyć zvykła («Ford» u našych krajach dosyć redkaja ptuška). Tamu dla prychadnia ja abraŭ imia Folksvahien Holf.
Pierdylubiblajc
Płanietabudaŭnik Slartibartfast, jaki na praciahu ŭsiaho ramana naadrez admaŭlajecca adhukacca, ŭ pierakładzie atrymaŭ imia Pierdylubiblajc. Pavodle słovaŭ samaho Adamsa, jon siliŭsia vydumać dla płanietabudaŭnika samaje nieprystojnaje imia ŭ historyi čałaviectva (bo čaho heta čałaviek nie zachoča raptam adhukacca?). Adams chacieŭ, kab u tym imieni było i vodhulle hramadskich nieprystojnaściaŭ, i adsyłki da seksuelnaha kantentu, i prychavanaja łajanka.
Panhałaktyčny Mazhatrušč
Pan Galactic Gargle Blaster, najlepšy ałkakolny napoj u Suśviecie, efiekt uździejańnia jakoha «nahadvaje ŭdar pa hałavie skrylikam cytryny, u jaki zaharnuli samavity źlitak zołata» byŭ nazvany «Panhałaktyčnym Mazhatruščam».
Samy paskudny vierš u śviecie
U ramanie jość taki momant, kali Prastetnik Vohan Džełc, pradstaŭnik nacyi najhoršych paetaŭ, pierad tym jak vykinuć Artura i Folksvahiena ŭ adkryty kosmas, padviarhaje ich katavańniu — dekłamuje harotnikam svoj novy vierš, «Samy paskudny vierš u śviecie». Aryhinał (padavać tut nie budu), nahruvaščany navatvorami z brydotnymi, makabryčnymi karaniami, nie asabliva paddavaŭsia abiełarušvańniu. Adnak ahorali hramadoj! Vysiłkami «Pierakładnickaj majsterni» pad kiraŭnictvam Andreja Chadanoviča atrymaŭsia taki pierapieŭ:
O ty, prancahaličny haŭnachrušču…
O, moj hrypozna-žoŭty smarkahnoj!
Srakvietnaj huščaj ja ciabie rasklušču,
Kab ty nie vypiardolvaŭsia sa mnoj.
A jak zabrydahnidziš z chrenavoku
I abkaŭtnieš kaŭtun svoj, hlistadrom,
To bziamnieš pierdahłumna z drystakokam
Ty naŭsucel,
daščentu i
suzdrom!
Praŭda, paskudnieńka?
Rušnik vyšyvany
- Pakolki «Aŭtaspyn», napisany anhielcam Adamsam, pajšoŭ u suśvietnuju maskulturu, pierakładajučy słovy piesień, ja vyrašyŭ taksama pieraŭzyści miežy nacyjanalnaj kultury. Zachacieŭ pryplaści nie tolki ajčynnyja šlahiery, ale i zamiežnyja.I voś majem ručnik, najvažniejšy aksesuar hałaktyčnych aŭtaspyńnikaŭ. A chto jak nie ŭkraincy apiajali jaho najlepš u svaim nieŭmiaručym chicie «Ridna mati moja»? Tamu «Staražytnaja pieśnia hałaktyčnych aŭtaspyńnikaŭ» hučyć ciapier tak:
U kasmaport ty mianie na zary pravadžała,
i ručnik vyšyvany mnie na ščaście, na volu dała. - Bartavy kampjutar Edzi ad žachu pierad balistyčnymi rakietami, jakija imčacca napiarejmy pačynaje śpiavać niejkuju łuchtu:
Što mnie śnieh, što mnie hnoj, što pa šapcy rubierojd,
kali maje malcy sa mnoj!…
Na miadźviedzia ja, malcy, vyjdu nie z-pad puhi,
Kali buduć tam zajcy, što tancujuć buhi!Dumaju, u hetych radkach šmat chto paznaŭ duža strašna zajezdžanuju piesieńku savieckich časoŭ dla dziaciej: «Čto mnie śnieh, što mnie znoj, čto mnie doždik prolivnoj, kohda moi druźja so mnoj».
- Ale i biełaruskaja śpieŭnaja spadčyna nie była zaniadbanaja. Na matyŭ «Kupalinki» u ramanie hučyć staradaŭniaja pieśnia šachcioraŭ z płaniety Salizorsk pra napoj Old Junx Spirit (u pierakładzie jon atrymaŭ nazvu «brendzi «Ku-Palonka»):
«Ku-Palonki», «Ku-Palonki» poŭnyja bočki,
Poŭnyja bočki na try abadočki.
Tyja bočki dy ŭ sadočku my ŭsiu noč hłušyli,
My ŭsiu noč hłušyli, tut nas i rašyli…(pierakład Maryi Martysievič)
Valenštajn-Akudovic
Uvohule, biełaruskaja realnaść ŭ «Aŭtaspynie» zavualavanaja aby-jak. Hałaktyčny bank, u jakim šarykavyja asadki admyvali svaje hrošy, nazyvajecca «ŹješNieEkanomBank», a tryłohiju usiehałaktyčnych fiłasofskich chitoŭ pra Hospada Boha ja prypisaŭ fiłosafu Valenštajnu-Akudovicu (u aryhinale — Oolon Coluphid). Treci pavodle intelektu kamputar u Hałaktycy z usimi svaimi tytułami nazyvajecca hetak: «Pieradavik pramoŭnickaha ŭmałotu, usienarodnaabrany karmilec-havarylec płaniety Albarutenikus-94, rotarny aratar Mialecij Matrycki, Vialiki i Niemažlivy».
Chalera-Vieniera
Hieroi «Aŭtaspyna» łajucca biezupynku: to zorkalot trapiŭ nie ŭ toj siektar Hałaktyki, to manijakalna-depresiŭny robat dajecca ŭ znaki. Na hetyja nietryvijalnyja nievykrutki i łajanka patrabujecca niejkaja nieziamnaja. Naš adkaz — «Chalera-vieniera!» i «Kaśmičnyja ŭhodnički!». Apošni vyraz amal całkam ściahnuty z «Dzikaha palavańnia karala Stacha» (pryhadajem «Śviatych uhodničkaŭ!» z vusnaŭ Dubatoŭka).
Ziuzia Anhorskaja
Lehiendarnuju trochhruduju prastytutku (pamiatajecie aluziju na jaje ŭ kinastužcy sa Švarcenehieram «Uspomnić usio»?) ja nazvaŭ Ziuziaj Anhorskaj. Čamu «Ziuziaj»? Reč u tum, što artykuł pra jaje sustrakajecca ŭ «Padarožnaj knižcy dla amataraŭ Hałaktyčnaha aŭtaspynu» adrazu pierad artykułam «Ziamla» (jakaja jak viadoma «Pieravažna biasškodnaja»), i tamu imia vylažanki pavinna pačynacca na litaru «Ziu». «Anhorskaja» pryplałosia samo, daliboh!
Prezientacyja biełaruskaj viersii ramana Duhłasa Adamsa «Aŭtaspynam pa Hałaktycy», adnoj ź viaršyniaŭ žanra iraničnaj fantastyki, adbudziecca u miežach čaćviortaha fiestyvala fentezi, komiksaŭ i kamputarnych hulniaŭ UniCon 2015 18 krasavika (subota). «Čyžoŭka-Arena» (Taškienckaja 19). Stend śvietaŭ Duhłasa Adamsa. Pačatak a 13-30.
