Biełaruski navukoviec, jaki žyvie i pracuje ŭ ZŠA, stvaraje virtualnuju Biełaruś. Heta vybuchovaja sumieś patryjatyzmu, psichadeliki i nastalhii pa radzimie. Nad płoščaj Pieramohi łunajuć bieł-čyrvona-biełyja ściahi, stancyja mietro nosić imia Kalinoŭskaha, a ŭ vodach Niamihi płavajuć krakadziły z rusałkami… Karaciej, tak prosta i nie apišaš — treba hladzieć.
Uładzimir Słabin — navukovy supracoŭnik Centra pieradavych technałohij u adukacyi (Center for Advanced Technology in Education) i pa sumiaščalnictvie vykładčyk kafiedry chimii Univiersiteta Arehona (University of Oregon).
Da pierajezdu ŭ ZŠA Słabin byŭ dacentam kafiedry chimii Viciebskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta. Abaraniŭ dysiertacyju pa raspracoŭcy kampjuternych prahram pa chimii jak srodkaŭ ekałahičnaha vychavańnia. Słabin cikavicca adukacyjnymi mahčymaściami trochmiernych virtualnych asiarodździaŭ. Tamu mima prajektu Second Life jon prosta nie moh prajści.
Što takoje SecondLife
Anłajn-prajekt Second Life źjaviŭsia ŭ 2003 hodzie. Pradukt vyklikaŭ u hulcoŭ zachapleńnie, ideja kampanii Linden Lab atrymała ščodraje finansavańnie i padtrymku viadučych IT-kampanij śvietu.
Second Life — heta nie stolki hulnia, kolki imitacyja žyćcia ŭ virtualnaj prastory. Asnoŭny zaniatak karystalnikaŭ — heta kamunikacyja pamiž saboj ci stvareńnie i azdableńnie ŭłasnaj virtualnaj prastory. Trochi nahadvaje viadomuju hulniu «Sims», tolki anłajn.
Na pik papularnaści prajekt vyjšaŭ u 2006—08 hadach. Śćviardžałasia, što zarehistravanych karystalnikaŭ tam było bolš za 15 miljonaŭ. Harvardski i Oksfardski univiersitety navat vykarystoŭvali Second Life jak adukacyjnuju placoŭku. Praŭda, bolšaść karystalnikaŭ nie zatrymlivałasia nadoŭha. Na dumku samoha Filipa Rasdejła, stvaralnika prajektu, heta było źviazana z kiravańniem. Žyć u trochmiernaj realnaści, vykarystoŭvajučy myšku i kłavijaturu, nie vielmi zručna. U vyniku, naviedvalnaść prajektu pastupova padaje.
Second Belarus
U 2008 hodzie Uładimir Słabin nabyŭ u Second Life kavałak virtualnaj ziamli płoščaj 514 kv.m.
«Kali ja nazvaŭ jaho «Biełaruś», to zrabiŭ heta instynktyŭna. Prosta tamu, što tak chaciełasia i tamu, što było cikava. U paźniejšyja hady budavaŭ «infrastrukturu» i taksama nie zadumlaŭsia ab mecie, chacia i spadziavaŭsia i spadziajusia, što asiarodździe staniecca cikavym i karysnym dla mnohich biełarusaŭ. U kožnaha, chto prychodzić u trochmierny virtuał, svaja meta — heta moža być biźnies, hulnia, adukacyja, tusoŭki, virtualny flirt. Viadoma, takija razvahi hučać niapeŭna dla zajaŭki na hrant. Ale ž heta, dziakuj Bohu, nie hrant, a maja ŭłasnaja inicyjatyva», — apisvaje Słabin.
Meta kryštalizavałasia pastupova. Pa jaho słovach, jana takaja — pašyryć biełaruskuju kulturnuju prastoru šlacham stvareńnia jašče adnaho virtualnaha asiarodździa. U dalejšym virtualnaja Biełaruś niaŭchilna rasła i siońnia jaje ahulnaja płošča — 8704 kv.m. Mienš za hiektar, ale, da prykładu, płošča paŭnavartasnaha vostrava ŭ SL — 6,5 ha (65536 kv.m). Pa adnym vostravie ŭ svoj čas zajmali virtualnyja Łatvija i Izrail. Pa niekalki astravoŭ siońnia zajmajuć Hrecyja, Narviehija, Francyja, Japonija, harady Łondan (6), Ńju-Jork (5), Tokia (3), Portłand (2). U Rasii ciapier dva astravy (adzin ź ich Maskva), ale ŭ 2008 było bolš jak 5. Adzin ź ich — z konturam sušy ŭ vyhladzie miadźviedzia — emblemy partyi «Adzinaja Rasija». Tam padčas rasijska-hruzinskaha kanfliktu (2008) Słabin naziraŭ paciešnuju kibierataku. Tak što Biełaruś na virtualnych 87 sotkach — całkam narmalna. Krainy śvietu pradstaŭleny ŭ SL aficyjna i nieaficyjna.
Naprykład, Ałbanija, Kałumbija, Maldzivy, Sierbija, Filipiny, Šviecyja i Estonija ŭ svoj čas navat aficyjna adkryli tam ambasady. Nie ŭpeŭnieny, što tam možna było źviartacca i atrymlivać šviedskija dy estonskija vizy (chiba virtualnyja?), ale padziei adbylisia i ŭvajšli ŭ historyju SL. Bolšaść ža krain i haradoŭ pakul budujecca ŭ SL siłami entuzijastaŭ.
«Niekalki hadoŭ isnuje i asobny vostraŭ Biełaruś, da jakoha ja nie maju dačynieńnia, ale znajomy z haspadarom. Tam cikavaja pryroda, chacia nacyjanalnaj, biełaruskaj śpiecyfiki niebahata. Padobna da hetaha, niekali byŭ vostraŭ pad nazvaj Ukraina, spres zastaŭleny minaretami. Siońnia jość stereatypny taki vostraŭ Afiny biez aničoha hrečaskaha», — piša Słabin.
Jak trapić u virtualnuju Biełaruś?
Trapić tudy moža kožny. Treba spampavać i ŭstalavać klijent Second Life z sajta http://secondlife.com i zarehistravać avatar na tym ža sajcie. Zatym uvieści adras http://maps.secondlife.com/secondlife/Varsity/57/156/99 — i vy na płoščy Niezaležnaści.
Na krai jaje staić pachmury achoŭnik Michaś. Kali da jaho nablizicca, jon pytajecca, čamu vy tut chodzicie i papiaredžvaje, što mieć pry sabie zbroju zabaroniena. Pobač prosta ŭ pavietry levituje malaŭničaja šylda. U jaje ŭmanciravany skrypt, jaki zaprašaje naviednika ŭstupić u supołku «Second Belarus». Ustupać nieabaviazkova, ale nie-siabra supołki nie zmoža jeździć na traktary «Biełarus», apracoŭvać matykaj barozny z bulbaj i adkryvać niekatoryja dźviery — nie zmoža karystacca skryptami.
Na płoščy raźmieščany čornyja łavy. Naviednik moža pasiadzieć na ich i atrymać, u zaležnaści ad prasiedžanaha času i ščodraści naładak, peŭnyja virtualnyja hrošy (Linden-dalary, L$). U virtualnym śviecie, u adroźnieńnie ad realnaha, možna pražyć biez hrošaj. Ale, jak i ŭ realnym, bieź ich sumna. Z 2006 h. kurs źmianiŭsia mała: kala 1000 L$ za 4 $. Šmat čaho ŭ SL (cieła, skuru, adzieńnie, aŭtamabil, samalot, inš.) možna zdabyć biaspłatna.
Taksama na płoščy, jak i paŭsiudna u virtualnaj Biełarusi, visić ekran u załatoj ramie «Klikni i paraŭnaj» z paraj dziesiatkaŭ realnych fatahrafij miesca. Kankretna hety ekran źmiaščaje fatahrafii płoščy Niezaležnaści i Doma ŭrada.
«Pomnik Leninu na płoščy adsutničaje praź nieadnaznačnaść hetaj palityčnaj fihury dla biełarusaŭ. Na płoščy ŭvohule niama pomnika, bo ciažka padabrać kandydaturu, jakaja b zadavoliła ŭsich», — kaža Słabin.
Dom urada
Dom urada absadžany błakitnymi jełkami, azdobleny śviatlistym biahučym arnamientam i nadpisami pa-biełarusku i pa-anhlijsku: «Žyvie Biełaruś!» — «Belarus forever!» Pakolki miesca dasiažnaje naviednikam SL z usiaho śvietu, ale daloka nie kožny naviednik viedaje kirylicu, taki pierakład darečy, ličyć Słabin.
Pry zachavańni vonkavaha padabienstva, Dom urada ŭnutry maje nie šeść pavierchaŭ, a try. Zhodna z abranym histaryčnym padychodam (Połackaje kniastva — Vialikaje Kniastva Litoŭskaje — Biełaruskaja Narodnaja Respublika — Respublika Biełaruś), u levym i pravym kryłach pieršaha paviercha raźmieščany zały Jeŭfrasińni i Vitaŭta adpaviedna, u levym i pravym druhoha — zały Kalinoŭskaha i bratoŭ Łuckievičaŭ, na trecim paviersie — zała Łastoŭskaha i zała našych dzion. U ekspazicyi kožnaj zały — partrety dziejačaŭ i knihi ŭ rost čałavieka — litaraturnyja simvały adpaviednaj histaryčnaj epochi. Knihi možna navat hartać.
U zale Łastoŭskaha — «Matčyn dar» A.Haruna, partrety Antona Łuckieviča, Vacłava Łastoŭskaha, Pałuty Badunovaj, Stanisłava Bułak-Bałachoviča, Uładzimira Prakuleviča, kalektyŭnaja fatahrafija ŭrada BNR.
Klikajučy na partrety biełaruskich histaryčnych asob, možna słuchać aŭdyjonarysy ich žyćcia (8—10 chvilin).
Čyrvony kaścioł
«Ja nie minčuk, byŭ u Čyrvonym kaściole dva razy ŭ žyćci, tamu jaho ŭnutranaje ŭbranstva mała pamiataju. Fatahrafij zvonku ŭ Siecivie dastatkova dziela taho, kab zrabić hožyja tekstury, a voś fatahrafij unutry — adzinki. Tamu skarystaŭsia dziela afarmleńnia ścien i stoli tym, što znajšoŭ, — kamientuje Uładzimir Słabin. — Uvohule ja spačatku mieŭ płan ŭznavić u SL usie bolš-mienš značnyja budynki stalicy. Maksimalizm prajšoŭ chutka, bo praca karpatlivaja, vymahaje šmat času. Znajomaja emihrantka z Čiechii paraiła zrabić nie ŭsie budynki, a hałoŭny ŭ Minsku. Takim jana ličyła kaścioł Śviatych Symona i Aleny», — kaža Uładzimir Słabin.
Płošča Pieramohi, Mastacki muziej i budynak z Trajeckaha
Pobač z Domam urada znachodzicca płošča Pieramohi, azdoblennaja b-č-b ściahami.
La jaje — dom z Trajeckaha pradmieścia. U jaho možna ŭvajści: unutry paštovyja marki, pryśviečanyja Biełarusi, uzory vyšyvanak. Jość navat vialikaje fota Siarhieja Filimonava i Franaka Viačorki ŭ vyšymajkach.
Pobač z domam badziajecca baradaty mužčyna z telefonam. Jaho zavuć Jury Anatoljevič. «Pry vašym nabližeńni ničoha nie kaža, — jon zaniaty, biźniesmen», — tłumačyć Słabin.
Nacyjanalny mastacki muziej mieścicca za płoščaj Pieramohi, zboku ad Trajeckaha pradmieścia.
Tut skulptur niama — tolki karciny. Na kožnaha mastaka zaviedziena asobnaja załataja rama, klikajučy na jakuju, možna paśladoŭna pahladzieć jaho tvory. U muziei pradstaŭleny pakul karciny V.Białynickaha-Biruli, Ja.Damiela, Ja.Drazdoviča, A.Kaškureviča, V,Słavuka, M.Šahała. Pry vonkavym padabienstvie budynka ŭnutry muzieja ŭsiaho adzin pavierch z vysokaj stollu.
Mietro
U mietro dźvie stancyi — «Čaradziejnaja» i «Kalinoŭskaja», u honar kniazia Usiasłava Čaradzieja i Kastusia Kalinoŭskaha, adpaviedna. Da kožnaj ź ich z płoščaŭ Niezaležnaści i Pieramohi viaduć eskałatary. La ŭvachodu u «Čaradziejnuju» staić Natalla ŭ čyrvonaj sukiency.
«Ja pakul nie prydumaŭ, što jana pavinna havaryć minakam», — pryznajecca Słabin.
A na płatformie «Kalinoŭskaj» staić Halina Ivanaŭna, pry vašym nabližeńni jana kaža: «Ciahnik zaraz pryjdzie, jany chodziać kožnyja 15 chvilin».
Darečy, kožnyja 15 chvilin z «Čaradziejnaj» sapraŭdy adpraŭlajecca błakitny vahon. U jaho možna sieści i prajechacca. Abviestki ŭ ciahniku zapisanyja hołasam samoha Uładzimira Słabina.
Niamiha i «ŭsio ŭ adnym»
Z Kalinoŭskaj u Niamihu možna prosta nyrnuć z płatformy ci spuścicca na Čaradziejnuju i, nie zvaročvajučy da ciahnika, prajści naŭprost. Niamiha tut — paŭnavartasnaja raka. U joj płavaje krakadził, a na dnie — rusałki. U mianie mižvoli ŭźnikaje pytańnie, z čaho b składaŭsia racyjon biełaruskich krakadziłaŭ, kali b takija isnavali.
Niezdalok ad uvachodu u mietro staić kijosk «Biełsajuzdruku». Kali kliknuć na paličku z nazvaj haziety, traplaješ na sajt. Darečy, «Naša Niva» ŭ im taksama pradajecca.
Možna skarystacca opcyjaj «usio ŭ adnym» na admysłovaj placoŭcy. Voś videa, jak jana pracuje:
BDU i siem zamkaŭ
BDU reprezientavany hałoŭnym korpusam (u im mieściacca čatyry fakultety). Taksama na karcie «Biełarusi» možna znajści siem zamkaŭ. Jany całkam prydumanyja. U adnym navat vodziacca pryvidy.
«Unutry abstaŭlena tak, jak, na maju dumku, moh žyć biełaruski šlachcic (moža navat mahnat) časoŭ VKŁ. Ja nie byŭ zaŭsiody paśladoŭny, tamu padłoha tam zasłana nie miadźviedžaj skuraj, a typovym dyvanom savieckaha času, tkanym, adnak, u Biełarusi. Nad dyvanom — sinija i ružovyja sercajki, heta tancavalnyja animacyi. Kali vy apynulisia tut z damaj (abo kavaleram), kliknicie na hetyja sercajki i patančycie. Vy ŭ Biełarusi, vaša abrańnica ŭ Afrycy, a ŭ virtualnaj Biełarusi vy razam», — raić Słabin.
Viciebsk i Haradok
Jość na karcie i kavałki małoj radzimy Słabina. Heta Pakroŭski chram i častka vulicy Kirava ź Viciebsku.
«Ja pražyŭ u Viciebsku bolš jak dvaccać hadoŭ, tamu maja luboŭ da hetaha horada naturalnaja. Dziela ekanomii miesca padadzieny ŭsiaho dva budynki: ich paŭnočnyja baki vyhladajuć niby damy la čyhunačnaha vakzała, a paŭdniovyja — jak damy la Dźviny», — kaža Słabin.
Haradok, dzie Słabin naradziŭsia, pradstaŭleny kulturna-aśvietnickim centram na centralnaj płoščy horada i krajaznaŭčym muziejem, jakimi aŭtar bačyŭ ich u 2009 hodzie. Na ścienach unutry krajaznaŭčaha muzieja: znakamityja ludzi — uradžency Haradockaha rajona, u tym liku i sam Słabin.
«Krychu niaścipła, ale ž heta praŭda — ja jość i ŭ muziei, i ŭ knizie «Pamiać» Haradockaha rajona, ź jakoj braŭ źviestki», — kamientuje aŭtar.
Taksama ŭ «Haradku» jość pomnik «Tarasu na Parnasie» i škoła. « U 2011—12 hadach ja pravodziŭ tut sa studentami virtualnyja kansultacyi pa ahulnaj chimii, ab čym paźniej apublikavaŭ paru artykułaŭ. Pahadziciesia, hučyć nie zusim zvyčajna, što amierykanskija studenty prychodzili na kansultacyi ŭ virtualnuju Biełaruś», — adznačaje Słabin.
Biełaruś Niabiosnaja
Na ziamli — heta ŭsio. Ale ž śviet virtualny, tamu treba trapić na nieba. Zrabić heta možna dvuma sposabami: praz teleporcier ci sieŭšy na ciahnik u mietro. Na niebie možna sustreć Viciebski čyhunačny vakzał…
…kijosk ź viciebskaj rehijanalnaj presaj…
kałhasnyja paletki i viaskovy padvorak.
Kali jość čas i vy dałučylisia da SL-hrupy «Second Belarus», možacie ŭziać piłu i papiłavać. Možacie pakatacca na traktary «Biełarus» MTZ-50 u jaho čyrvonym, ekspartnym varyjancie — ci prosta tak, a to i pryčapiŭšy cysternu z hnojem, raspyrskvajučy ŭhnajeńnie. Možna taksama pakapać bulbu ci sabrać śviežaje harodniny.
Dalej — viesialej.
«Za aharodžaju — pšaničnaje i žytniaje pole, za polem — łužok, tam u travie — fasfaryčny levitujučy kubik. Nazaviem jaho hienierataram žanočaj pryhažości. Dzień i noč jon raspaŭsiudžvaje ŭ kibierprastory vobrazy biełaruskich žurnalistak, akciorak, śpiavačak, spartsmienak, udzielnic konkursaŭ pryhažości i prosta pryhožych. Siarod ich Maryna Alaksiejčyk, Ina Afanaśjeva, Taćciana Biełanohaja, Kaciaryna Buraja, Volha Harapučyk, Alaksandra Hierasimienia, Taćciana Hłazko, Ksienija Hołub, Iryna Darafiejeva, Hanna i Nasta Daškievič, Darja Domračava […]», — tak apisvaje aŭtar nastupny siurpryz.
Nasamreč, «hienieratar» — heta prosta biełaja kvadratnaja plama, ź jakoj vyskokvajuć žanočyja fotazdymki. Bolš za ŭsio jana nahadvaje zastaŭku da pieradačy ź vinšavańniami niejkaha małabiudžetnaha rehijanalnaha telekanała.
Les
Jość u virtualnaj Biełarusi i lasok. Tam vodziacca aleni, miadźviedzi, dziki, biełyja vaŭki. «Płanuju dadać lasnych bratoŭ-partyzan, dla ich užo raskładziena vohnišča», — abiacaje Słabin.
U lesie mieścicca i «dyskateka» — štości nakštałt placoŭki z ekranam, na jakim Słabin płanuje pradstavić kožnaha biełaruskaha vykanaŭcu.
Chakiej i staniki
Ale ž słabinski «prajekt» — nie adzinaje biełaruskaje ŭ śviecie Second Life. Jak adznačaje sam Uładzimir Słabin, na kirmašy možna nabyć Terytoryju Biełarusi z reljefam u vyhladzie fajła. Kali chto pažadaje kupić asobny vostraŭ u SL i budavać tam svaju Biełaruś, jon moža zahruzić hety fajł, i suša adrazu ž prymie adpaviednuju formu. Taksama jość chakiejnyja švedry…
…nalepka na ščaku dla fanataŭ…
….ci stanik.
Nasamreč, ekskursija pa «Virtualnaj Biełarusi» — štuka viasiołaja. Časam cikava, časam śmiešna. Tak što, kali niama čaho rabić — rekamienduju. A kali chtości choča dałučycca da słabinskaha chobi — to jon nie suprać.
«Mahčyma, u čytačoŭ źjavilisia svaje aryhinalnyja idei. Kali heta tak, napišycie, kali łaska na [email protected] — budziem supracoŭničać», — zaprašaje Uładzimir.
