Kazali, što jaho bačyli ŭ Niepale. «Nie ŭ Niepale, a ŭ Balivii!» — spračalisia inšyja. «U Tybiecie jon ciapier!» — davodzili trecija. Kazali navat, što vajuje niedzie. I puskali plotki, što niama ŭžo jaho. Lehiendarny stvaralnik «Biełaha lehijonu» Siarhiej Čysłaŭ sapraŭdy byŭ ŭ Balivii i Tybiecie, a zaraz — va Ukrainie, i na kolki dzion zavitaŭ dadomu ŭ Biełaruś, dzie ź im i sustrełasia karespandent Naviny.by.
Nie vajavaŭ, nie zabivaŭ, nie zabity, nie paranieny. Byŭ na Danbasie, u ATA, ale jak vałancior, vaziŭ leki i aŭtamabili tudy. Va Ukrainu pierabraŭsia z pačatkam Majdanu, u 2013 hodzie, razam ź siamjoj i IT-biznesam.
«Zastajusia idealistam. Vieru va Ukrainu»
— Pierabraŭsia, bo absalutna ščyra spadziavaŭsia, što słabaść ukrainskaj ułady plus aktyŭnaje hramadstva mohuć naradzić novy styl kiravańnia. Faktyčna razmova išła pra mahčymaje viartańnie našych tradycyj — Naŭharodskaje i Połackaje vieča, spałučeńnie parłamienckaj respubliki z aktyŭnym hramadstvam. Ale na siońniašni dzień skłałasia tak: aliharchatu i biźnies-elitam udałosia padparadkavać toje, što było stychijaj — vałancioraŭ, dobraachvotnikaŭ. Zaraz vielmi bahata dobraachvotnikaŭ siadziać pa turmach. Jany ličać, što ŭsio heta niespraviadliva, što admysłova niekatoryja situacyi stvorany, kab vyvieści ich z hulni.
Va ŭkrainskim hramadstvie vielmi vialikaje rasčaravańnie vynikami Majdana. Usie čakali śviežy podych. A zaraz šmat ad kaho z ukraincaŭ čuješ, što stała jašče horš, čym pry Janukoviču. Karupcyja źjadaje Ukrainu na ŭsich uzroŭniach.
Ja zastajusia idealistam, vieru va Ukrainu. Baču aproč toj staroj Ukrainy, jakaja hatova kraści ŭ lubych umovach, navat va ŭmovach vajny, vielmi bahata sumlennych, ščyrych ludziej, jakija zrabili vałanciorskija fondy, jakija absalutna ščyra dapamahali frontu.
Pucinskuju hulniu ŭ pieršuju čarhu złamali jak raz hetyja vałanciory i dobraachvotniki. Rasija całkam praličyła dehradacyju ŭkrainskaj elity, adzinaje, što nie ŭličyła — heta aktyŭnuju hramadskuju supolnaść.
Va Ukrainie ja znajšoŭ realizacyju. U Biełarusi, kali ja chadziŭ u deputaty pieršy raz, pa daterminovym hałasavańni ja vyjhravaŭ, ale mianie źniali za dzień da vybaraŭ. Skazali, što bačyli, jak siabra majoj inicyjatyŭnaj hrupy naklejvaŭ listoŭku u dzień vybaraŭ, kali ahitacyja zabaroniena. Pałkoŭnik KHB uśmichaŭsia, kazaŭ: małady čałaviek, vy ž razumiejecie, što ŭ nas deputat užo pryznačany, možacie skardzicca, kudy chočacie.
Potym mianie aryštavali, kali byŭ vybuch na Dzień niezaležnaści ŭ 2008 hodzie. Pratrymali 11 sutak. Paśla hetaha ja sabraŭ podpisy i znoŭ pajšoŭ u deputaty, ale mianie zahadzia źniali, nie padpuścili taksama pa nadumanaj nahodzie. Tamu kali va Ukrainie źjaviłasia mahčymaść naradžeńnia novaj sistemy ŭłady, heta mianie natchniła.
Ideja Majdana nie novaja. Pa sutnaści heta kanstytucyjna zamacavanaje Statutami Vialikaha Kniastva prava na rokaš. Kaliści heta narmalna razumiełasia, a zaraz — narodu nie dazvolena, siadzi i maŭčy.
Ukraincy značna dabrejšyja i bolš pryjaznyja za biełarusaŭ, navat nie kažučy pra śfieru absłuhoŭvańnia. U Biełarusi musić niešta źmianicca ŭ hłabalnym paradku. Va Ukrainie śmiajucca: u nas vajna i kurs hryŭni źmianiŭsia ŭ try razy, a ŭ Biełarusi stabilnaść i kurs amal u siem razoŭ vyras. I čym stabilnaść lepšaja za vajnu dla ekanomiki?
Darečy, ź ciaham času va Ukrainie my admovilisia ad biełaruskich IT-šnikaŭ. Ukraincy nie takija razbeščanyja, jak našyja, i bolš pracavityja.
«Ci Łukašenka znachodzić niejkuju novuju dumku, tady sacyjalny kantrakt praciahvajecca, ci jaho ŭłada skončycca»
— Dva hady tamu, kali ja pačynaŭ razmovu z ukrainskimi palitykami pra toje, što biełarusam treba stvarać chaŭrus z ukraincami ŭ pieršuju čarhu, jany słuchali, ale niekatoryja zajaŭlali: nie tłumi hałavu z hetym svaim prajektam, naš šlach u Jeŭraźviaz.
Siońnia jany zrazumieli, što ŭ Jeŭropie jany nikomu nie patrebnyja, i pačynajuć bolš surjozna dumać ab tym, što treba niejki chaŭrus, kab razam vystajać suprać navały. U hetym kantekście ja b chacieŭ zaklikać našu ciapierašniuju ŭładu, jakaja bahata robić dla ekanamičnaha zbližeńnia Biełarusi i Ukrainy, źviarnuć bolšuju ŭvahu na mahčymaści palityčnaha stvareńnia sajuzu našych dziaržaŭ.
Heta zadača nie siońniašniaha dnia. Rasiejskaja prapahanda zakinuła biełarusam ŭ hałavu, što Ukraina — heta zmročnaja niedadziaržava, što tam usio kiepska. Ale naša administracyja, kali zachoča, za hod-dva całkam zmoža vypravić hetu hramadskuju dumku.
U maim razumieńni, siońniašni etap charakterny tym, što sacyjalny kantrakt nasielnictva Biełarusi ź siońniašnim prezidentam padychodzić da svajho łahičnaha zaviaršeńnia. I tut — ci prezident znachodzić niejkuju novuju dumku, tady hety kantrakt praciahvajecca, ci ŭłada Łukašenki skončycca. Rana ci pozna.
U maim razumieńni, biełaruska-ukrainski sajuz aproč usich razmovaŭ pra našuju histaryčnuju, kulturnuju jednaść niasie vielmi bahata ekanamičnych vyhodaŭ. My całkam zmožam u pierśpiektyvie ŭlicca ŭ toje, što zaraz ahučvaje prezident Polščy Duda — prajekt Mižmorja. Chacia ŭ maim razumieńni z Polščaj nam rana chaŭrus stvarać. Nam na siońniašni dzień varta havaryć pra adnaŭleńnie VKŁ. Pa-mojmu, hety prajekt varty ŭvahi i maje pierśpiektyvu.
U mianie takoje ŭnutranaje adčuvańnie, što čas adnaŭleńnia Vialikaha Kniastva pastupova naśpiavaje. Ja sutykaŭsia z prychilnikami DNR i ŁNR — kali jany čujuć, što mahčymy sajuz Biełarusi z Ukrainaj, jany navat zadajuć pytańnie: na chaleru nam treba było hetyja DNR i ŁNR? Faktyčna ideja siarod ukrainskaha naroda — jak na ŭschodzie, tak i na zachadzie — znachodzić šyroki vodhuk.
«Ukraincy daŭno žyvuć svaim žyćciom, a ŭłada — sama pa sabie»
— Ukraincy daŭno pryvykli žyć svaim žyćciom, a ŭrad — sam pa sabie. Dobra, jon nie zaminaje drobnamu handlu, razumieje, što usim treba vyžyvać. Choć panuje apatyja.
Viedajučy ukraincaŭ, bahata chto spadziajecca, što budzie čarhovaja chvala, novy Majdan, i ŭrešcie ŭdasca vyrašyć prablemy pazityŭna. Siarod aktyŭnaj publiki pastajanna hulajuć idei treciaha Majdanu. Ale kali jon budzie, hetym aktyŭna skarystajecca Pucin, tamu pakul nie možna heta rabić. Choć patencyjał jość.
Kanflikt na akupavanych terytoryjach užo moh by daŭno skončycca, kali b Ukraina była zacikaŭlenaja. Nie było ŭviedziena navat vajskovaje stanovišča, a prosta nazvali ATA, jakaja pa časie musiła ŭžo daŭno skončycca. Kali b ukrainskija vajennyja mieli kamandu, jany b daŭno zaniali i Danieck, i Łuhansk. Ale ž uładu i cełuju kuču karupcyjanieraŭ heta zadavalniaje.
Narod realna nie choča vajavać ni z adnaho boku, ni z druhoha. Kali z Maryupala ŭ Danieck pastajanna chodzić rejsavy aŭtobus, to što heta za vajna? Heta niejkaja hulnia, śpiektakl, jaki padabajecca abodvum bakam.
Dla Rasii Parašenka praličany. Jak uładalnika vialikaha biźniesu, jany jaho praličyli, usie jahonyja pratakoły i ałharytmy, jakija ŭ jaho hałavie, jak im možna kiravać. Jany navat nie sprabavali zakryvać jahony lipiecki filijał «Rašen». Bo razumiejuć: kali ŭ jaho budzie tam biznes, jon budzie dla ich značna bolš kiravanym.
«Začystka biełaruskich patryjotaŭ inśpirujecca ahientami ŭpłyvu Kramla»
— Ja skieptyčna staŭlusia da revalucyjnaści biełarusaŭ. U masavym maštabie biełarusy zaŭsiody byli kansiervatyŭnymi. Zastajecca spadziavacca na transfarmacyju siońniašniaj ułady.
Źviartajučysia da našaj historyi, da «Biełaha lehijonu». Heta była respublikanskaja struktura, jakaja mieła svaje adhalinavańni va ŭsich abłasnych i bahata ŭ jakich rajonnych centrach. Ludzi rychtavalisia, mieli svaje spartovyja zali, kłuby, na abłasnym uzroŭni prachodzili zbory, letniki, dzie vybiralisia lepšyja, jakija pryjazdžali na ahulnarespublikanski zbor, dzie my zdavali na stalovy bieret. Vyprabavańni ničym nie adroźnivalisia ad tych, jakija zdajuć śpiecnazaŭcy na krapavy bieret. Adzinaje, što my nie mieli zbroi, kab nie było prablemaŭ ź dziaržavaj.
Moładź zdavała aproč fizičnaj padrychtoŭki histaryčny minimum. I kali čałaviek byŭ fizična dobra raźvity, ale nie viedaŭ historyi, jon by nikoli nie atrymaŭ stalovy bieret. Hetyja ludzi mahli b ulivacca ŭ našyja siłavyja struktury, nie źjazdžać kudyści, nie šukać lepšaj doli ŭ inšych krainach, a słužyć u našych siłavych strukturach.
Zvyčajna źjazdžali samyja lepšyja, jany słužyli ŭ tym ža Francuzskim lehijonie, jašče niedzie. Pa svaim uzroŭni padrychtoŭki jany byli ničym nie horšyja, čym toj ža «Ałmaz». Kožny šukaje sabie realizacyju, i kali ja baču ciapier niekatorych, chto zastaŭsia b u svaim haradku, jon by prosta śpiŭsia. Tamu ŭ maim razumieńni absalutna nie istotna: ci źjazdžaje čałaviek pa biznesu, pa słužbie, ale ž jon raście!
I dla našych demakrataŭ vialikaja prablema ŭ tym, što kali b raptam prapanavali zaŭtra: biarycie ŭładu, a kim jaje zapaŭniać? I jakraz toj, chto nie hublaŭ čas, chto raźvivaŭsia, navat i za miežami, jany mahli b pryvieźci inšy, śviežy vopyt.
Ja baču hetu situacyju ŭ Biełarusi zaraz, kali «začyščajuć» patryjotaŭ, ja nie ŭ zachapleńni ad jaje. U maim razumieńni, jana inśpirujecca nie biełarusami, a ahientami ŭpłyvu z Rasii. 172 čałavieki našy ŭłady padazrajuć u tym, što jany vajujuć va Ukrainie, ale ja jašče nie čuŭ, kab niekaha pakarali z prychilnikaŭ DNR. Naadvarot, čamuści ciahajuć maładych ščyrych ludziej, jakija za Ukrainu. I navat za aktyŭnaść nie ŭ zonie ATA, a ŭ sacyjalnych sietkach.
Liču, što situacyja pa ŭzbrojenych siłach Respubliki Biełaruś na siońnia vielmi blizkaja da toj situacyi, jakaja skłałasia va Ukrainie napiaredadni akupacyi Kryma. Ale ci to Rasija nas ličyć užo całkam svaimi padkantrolnymi, tamu nie kranaje, ci aścierahajecca samoj piersony Łukašenki, bo razumieje, što hety zdolny supraciŭlacca.
«Našaj uładzie treba chucieńka źviarnucca da narmalnaha zdarovaha patryjatyzmu»
— Słabaść ideałahičnaj padrychtoŭki nie daje padstavaŭ spadziavacca, što kali pryjdzie Rasija, naša vojska budzie hatovaja supraciŭlacca. Vielmi bahata chto moža prosta sabatavać.
Što rabiłasia ŭ Krymie? Častka krymskaj dysłakacyi ukrainskaha vojska byli najlepšymi pa zabieśpiačeńniu. Toje samaje z našaj 103-j bryhadaj u Viciebsku: lepšaja pa zabieśpiačeńni, pastajannyja kantakty z rasiejcami, sumiesnyja vajskovyja navučańni… U Krymie rasiejcy praličyli, znajšli adnakurśnikaŭ, adnakłaśnikaŭ kamandziraŭ tych pałkoŭ, jakija byli raźmieščanyja na paŭvyśpie, i vyciahnuli tych ludziej, navat nie hledziačy na toje, što tyja daŭno na piensii ci jašče dzie, pryvieźli pad momant akupacyi. Vychodzić kamandzir pałka ukrainskaha vojska, a da jaho prychodzić siabra, ź jakim jany chadzili ŭ pieršy kłas: «Ty čio, da my ž braťja!».
Dla Ukrainy pieršyja niekalki miesiacaŭ byŭ kulturny šok: rasiejcy, zdajecca, braty, a ź imi, akazvajecca, treba vajavać. Pobytavyja prablemy i plus asabisty faktar — vielmi tonka było syhrana.
Nie viedaju, ci razumieje heta naš prezident. Naprykład, kali jon pryjazdžaje ź inśpiekcyjaj u Marjinu Horku, što jon bačyć? Pabudavali novuju kazarmu, pabialili bardziury. Kamandzir dakładaje, nakolki jany viernyja jamu. A dalej što? Jon ža nie viedaje situacyi ŭnutry.
I z Marjinaj Horki zaraz bahata chto jedzie i vajuje za DNR. Čamu? Niechta absalutna ščyra zajmajecca tam viarboŭkaj. A ŭ Marjinaj Horcy navat niama svajho asabista!
Tamu liču, što našaj ŭładzie, kali jana choča samazachavacca i zachavać krainu, treba chucieńka zaniacca naviadzieńniem paradku i ŭ pieršuju čarhu źviarnucca da patryjatyzmu i ideałahičnaj raboty. Nie hetaj nadumanaj ideałohii, a da narmalnaha zdarovaha patryjatyzmu.
***
Siarhiej Čysłaŭ (Bulba) — biznesmien. Skončyŭ Minskaje vyšejšaje inžyniernaje zienitna-rakietnaje vučylišča ŭ 1989 hodzie. Słužyŭ u Zabajkalli, na miažy z Kitajem. Stajaŭ la vytokaŭ Biełaruskaha zhurtavańnia vajskoŭcaŭ, adzin sa stvaralnikaŭ spartyŭna-patryjatyčnaj arhanizacyi «Bieły lehijon». Razam z Stanisłavam Sudnikam vydaŭ ŭ 1997 «Ruska-biełaruski vajskovy słoŭnik». Niekalki razoŭ bałatavaŭsia ŭ deputaty. Zatrymlivaŭsia śpiecsłužbami. Pahrozy dachodzili da fizičnaha katavańnia i zakopvańnia ŭ lesie. Aficyjna źmianiŭ proźvišča na Bulba.
«Bieły lehijon». Stvorany ŭ 1994-1995 h. Na takuju nazvu arhanizacyi paŭpłyvaŭ tvor Uładzimira Karatkieviča «Maci ŭrahanu». Hałoŭnaj metaj dziejnaści «Biełaha lehijonu» było vychavańnie nacyjanalna aryjentavanaj moładzi. Abaviazkovy składnik — zdarovy ład žyćcia i vydatnaja fizičnaja forma, a taksama viedańnie historyi. Arhanizacyja mieła struktury ŭ mnohich haradach Biełarusi.
