Takuju zajavu ŭ hutarcy z karespandentam «Našaj Nivy» zrabiŭ były hałoŭny ideołah krainy, a ciapier kiraŭnik Centralnaha rajona Minska Ihar Buzoŭski. Razmova adbyłasia paśla adkryćcia art-abjektaŭ na płoščy Svabody.
My źviarnuli ŭvahu, što na adkryćcio tych słupoŭ zaprasili Adama Hłobusa i dyzajniera Uładzimira Ceślera. Ci aznačaje heta pahłybleńnie dyjałohu z hramadzianskaj supolnaściu? Aproč inšaha my pahutaryli i pra inšyja pytańni. Voś što kazaŭ čynoŭnik.
Pra dyjałoh z hramadzianskaj supolnaściu
«Ja nie skažu, što heta niejkaja vybuchovaja chvala, — miarkuje Ihar Buzoŭski. — Jon byŭ zaŭsiody, inšaja sprava, što hramadzianskija ruchi mohuć być kanstruktyŭnyja i destruktyŭnyja. Voś z druhimi dyjałoh u nas nie atrymajecca — heta ŭžo manałoh. A tam, dzie jość supolnyja mety, supolnyja idei, zadačy — zaŭsiody my hatovyja havaryć. Ad histaryčnych, kulturnych incyjatyŭ, jakija sychodziać ad sapraŭdnych znaŭcaŭ, my nikoli nie admaŭlalisia».
Pra supracoŭnictva z umoŭnym Źmitrom Daškievičam Buzoŭski skazaŭ, što nie pa ŭsich pazicyjach mety i zadačy dziaržavy supadajuć z anałahičnymi ŭ «Maładoha fronta».
Pra čynoŭnikaŭ i biełaruskuju movu
Kali dziaržaŭnyja słužačyja zahavorać pa-biełarusku?
«Nakont biełaruskaj movy takoj pazicyi trymajusia: pa-pieršaje, ja sam vyras u vioscy, doŭhi čas ja pryncypova razmaŭlaŭ na joj, ale heta była bolš trasianka. Kali havorka pra aficyjoz, pra ludziej, jakija ŭvasablajuć uładu, to niepryhoža, kali čałaviek vykazvajecca niepiśmienna. Heta abraza dla movy i kultury. Kali ž ja pryjazdžaju ŭ viosku, ja zaŭsiody havaru pa-biełarusku, — adkazvaje Buzoŭski. — Kali ž vy razvažajecie pra niejkija sacyjalnyja i palityčnyja padziei, to heta ŭžo hłybinnaje myśleńnie. Takija rečy nie mohuć być abdumanyja i pierakładzienyja paralelna. Siońnia my pierajšli na ruskuju movu, jana faktyčna stała asnoŭnaja. I vy ž chočacie pačuć dumki čynoŭnika, a kali jon budzie zasiarodžvacca na pravilnaści pierakładu… Vy atrymajecie nie toj vynik, jaki chočacie pačuć».
Pra biełaruskamoŭnuju adukacyju
Jość šerah vypadkaŭ, zaŭvažyli my: skažam, u kasiraŭ u «Jeŭraopcie» ci zapravak A-100 — jakija časam i vyšejšaj adukacyi nie majuć — atrymlivajecca ładna havaryć pa-biełarusku. Dyk što, našyja razumnyja čynoŭniki nie daduć rady vyvučyć movu?
«Tut hałoŭny — asabisty składnik, — pierakanany Buzoŭski. — Treba rabić usio, kab mova žyła na pobytavym uzroŭni. Nielha jaje saromiecca. Što treba rabić? Najpierš, heta škoła. Pa-druhoje, toje, što siońnia ŭžo robicca, pačynajučy z eksursij i navat azdableńnie vulic. Tyja ž kasy pa-biełarusku… Heta budzie žyć pry patrebie z boku hramadstva i z umovaj padtrymki dziaržavy».
Što da spravavodstva, to eks-hałoŭny ideołah zapeŭnivaje, što jano nibyta ŭžo pakrysie pieravodzicca na biełaruskuju movu.
«Heta ciažki praces. Znoŭ ža, asobnyja rasparadžeńni vydajucca pa-biełarusku, Minkult amal uvieś čas prymaje pa-biełarusku svaje dakumienty. I ja b chacieŭ tut pryvieści nievialikuju detal, prosta psichałahičnuju. Kali ŭ 1990-ja hadach my pravodzili maštabnaje daśledavańnie pa acency efiektyŭnaści raźvićcia ŭ kłasach, dzie dzietak pieravodzili na biełaruskuju movu, to ich uzrovień intelektualnaha raźvićcia padaŭ. Čamu? Im treba było pracavać šmatkroć efiektyŭniej na ŭrokach, kab zasvoić pradmiet. Bo adbyvajecca pierakład u hałavie, jon zapavolvaje intelektualny praces. A niejkaje hłabalnaje zapavolvańnie intelektualnaha raźvićcia adbivajecca i na respublikanskim uzroŭni. Tamu całkam usio mianiać raptoŭna nielha, treba biez hvałtu. Hladzicie, dzie siońnia niejkaja vuličnaja tablička za staraściu zdymajecca, to novaja ŭžo viešajecca pa-biełarusku. U svoj čas mova syšła nie dyrektyŭna, i hetak ža jana musić viarnucca, kali ŭ hramadstvie jość zapatrabavanaść. Na terytoryi Savieckaha Sajuza nivodnaja nacyja nie źnikła, a na terytoryi Jeŭropy — vializnaja kolkaść movaŭ rastvaryłasia. Havorka pra toje, što ciapier treba zachoŭvać toje, što zachavałasia i raźvivać heta», — miarkuje Buzoŭski.
Pra «Pahoniu» i ściah
Čynoŭnik taksama daŭ svaju acenku dziejnaści kulturnickich inicyjatyŭ, jakija iduć źnizu. Naprykład, my spytalisia pra «Art-Siadzibu» — bo akurat u hety momant pobač prajechaŭ chłopiec na rovary, u jakoha na vopratcy była «Pahonia».
«Kali heta vykarystoŭvajecca dla prasoŭvańnia nacyjanalnych rečaŭ — to stanoŭča. Kali heta palityzujecca, to admoŭna. Možam pastajać tut, na praśpiekcie, niejki čas, i ŭbačym — dzieci chodziać, na zaplečnikach «Pahonia». Nu jaje ž nichto nie ździraje. Ni ŭ škole, ni tut. Heta naša kulturnaja spadčyna — i «Pahonia», i bieła-čyrvona-bieły ściah. Ale nie treba ich palityzavać. Kali heta ŭžo na niejkich akcyjach vykarystoŭvajecca z padtekstami, to ja ŭžo admoŭna na heta hladžu. A tak — my pavinny viedać, što heta, adkul, dzie i jak vykarystoŭvałasia», — skazaŭ Buzoŭski.
Pra sacyjalnyja sietki
Finalnym pytańniem my pacikavilisia ŭ kiraŭnika Centralnaha rajonu, kali ŭžo biełaruskija čynoŭniki źjaviacca ŭ sacyjalnych sietkach.
«Ja tudy stała pišu. Ale jak asoba nie mušu tam prysutničać. Ja kiraŭnik — u mianie jość paŭnamoctvy, praca. Pra kankretnyja dziejańni ja mahu napisać, voś jak pra siońniašniaje mierapryjemstva, naprykład. A majo piersanalnaje žyćcio — nu jano, vidać, nie pavinna być naviersie, abmiarkoŭvacca. Heta budzie niekarektna. Heta ŭ bolšaj stupieni papulisckija rečy, kali robicca napakaz. Tut hałoŭnaje — kab mianie aceńvali, jak kiraŭnika, kab ros davier da orhanaŭ vykanaŭčaj ułady», — reziumavaŭ čynoŭnik.
