I ŭ bieły dzień, i ŭ čornu noč
Ja ŭściaž rablu ahledziny,
Ci hety skarb nie zbryŭ dzie proč,
Ci trutniem jon nie źjedzieny.
Hetyja radki ź vierša kłasika ŭ 1981 hodzie natchnili Janku Zaprudnika na napisańnie artykuła i paźniejšaje vydańnie asobnaj publikatki «Spadčyna baćkoŭ: «ahledziny». Da 100-hodździa naradžeńnia Janki Kupały i Jakuba Kołasa». Sa zhody i błasłavieńnia Janki Zaprudnika jany stali devizam i dali nazvu dla novaj knižnaj sieryi, zasnavanaj sumiesna minskimi Zhurtavańniem biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna», Biełaruskim dziaržaŭnym archivam-muziejem litaratury i mastactva dy ńju-jorkskim Biełaruskim instytutam navuki i mastactva.
Dakładniej, «Spadčyna: ahledziny» — padsieryja ŭ vialikaj knižnaj sieryi «Biblijateka Baćkaŭščyny», zasnavanaj ZBS «Baćkaŭščyna» ŭ 2004 hodzie, adnak z asobnaj kancepcyjaj. Adna z hałoŭnych jaje metaŭ: viarnuć ź niebyćcia — vyciahnuć z archivaŭ, z staroj raściarušanaj pieryjodyki — važnyja dla biełaruskaj historyi i kultury teksty i dać ich u knižnym vyhladzie siońniešnim čytačam, ad studentaŭ da daśledčykaŭ, adnaviŭšy takim čynam časavuju suviaź. U padrychtoŭcy pieršych sieryjnych vydańniaŭ układalnikam dapamahali admysłoŭcy ŭ biełaruskaj historyi, kultury, archiŭnaj spravie: Hanna Zapartyka, Arsień Lis, Anatol Sidarevič, Andrej Buča, Alaksandar Paškievič, Valancina Lebiedzieva i inšyja.
Pieršaj knihaj u novaj sieryi budzie «Vybranaje» biełaruskaha hramadskaha dziejača ŭ Prazie, dziejača BNR, publicysta i fiłosafa Tamaša Hryba. Niahledziačy na dastatkovuju viadomaść hetaj asoby, jahonyja teksty nikoli nie vydavalisia ŭ knižnym farmacie. Raskidanyja pa pieryjodykach 1920-ch—1930-ch hadoŭ, a taksama zachavanyja ŭ rukapisach-mašynapisach, jany siońnia ŭpieršyniu sabranyja razam i pradstaviać čytaču cikavuju i raznastajnuju publicystyčnu i epistalarnuju spadčynu pražskaha biełarusa. Kniha vybranaha Tamaša Hryba maje vyjści ŭ śviet užo ŭ hetym miesiacy.
Nastupnym sieryjnym vydańniem stanie «Vybranaje» litaraturaznaŭcy j fiłosafa, čałavieka, jaki niekali byŭ tvorčym apiekunom Janki Kupały Uładzimira Samojły. I jahonaja spadčyna sabranaja pad knižnaj vokładkaj taksama ŭpieršyniu.
Vydańni, što rychtujucca ŭ sieryi, zasnavanyja na archiŭnych i biblijatečnych rosšukach. Heta nie majuć być vyčarpalnyja «zbory tvoraŭ», ale zborniki, što raznastajna i šmathranna reprezientujuć na siońnia małaviadomy ci navat amal zabyty darobak kolišnich pracaŭnikoŭ biełaruščyny. U knih jość jašče adna meta: nie tolki pradstavić tvorčuju spadčynu aŭtaraŭ, ale i raspavieści pra ich jak asobaŭ — z uvahi na toje, što ich bijahrafii dasiońnia majuć istotnyja łakuny.
Treciaj pazicyjaj u sieryi, nad jakoj viadziecca praca, staniecca kniha pad nazvaj «Jak układali «Spadčynu» — badaj pieršaje biełaruskaje vydańnie, u jakim raspaviadajecca historyja adnoj adzinaj knihi — «Spadčyny» Janki Kupały, vydadzienaj u Miunchienie ŭ 1955 hodzie. Choć źmiest šyrejšy za nazvu: u joj malujecca panarama intelektualnaha žyćcia biełaruskaj emihracyi 1950-ch hadoŭ.
I Tamaš Hryb, i Uładzimir Samojła, i ŭkładalniki «Spadčyny» Vitaŭt Tumaš i Stanisłaŭ Stankievič byli siabrami Rady BNR. Tamu całkam łahična, što sieryja «Spadčyna: ahledziny» maje pryśviačeńnie — «Da 100-hodździa Biełaruskaj Narodnaj Respubliki» — naš ścipły uniosak u adznačeńnie hetaha važnaha jubileju.
