U vieraśnioŭskim numary časopisu «Biełaruskaja dumka», zasnavalnikam jakoha źjaŭlajecca Administracyja prezidenta, vyjšaŭ navukovy artykuł «Ruski śviet: prablemy, supiarečnaści, dyskusii». Jaho aŭtaram vystupili hrodzienskija vykładčyki: Časłaŭ Kirviel i Ina Buśko.
Časłavu Kirvielu 72 hady. Ad 1981 hoda jon zahadčyk kafiedry fiłasofii Hrodzienskaha ŭniviersiteta. Da hetaha navukoŭca pracavaŭ u Politechničnym instytucie ŭ Kamsamolsku-na-Amury. Admietna, što dva hady tamu Kirviel na staronkach «BiełDumki» ŭžo vystupaŭ z artykułam «Uschodniesłavianski śviet: kudy iści?», u jakim jon adnios biełaruski narod da ŭschodniesłavianskaj pravasłaŭna-chryścijanskaj cyvilizacyi.
Ina Buśko rodam z Žytkavickaha rajona. Vučyłasia ŭ Novasibirsku, tam ža vykładała ŭ farmaceŭtyčnym vučyliščy. Ad 1998 — pracuje na kafiedry hramadskich navuk Hrodzienskaha ahrarnaha ŭniviersiteta.
Ad samaha pačatku artykuła Kirviel i Buśko cytujuć aśvietnikaŭ Vasila Ciapinskaha i Symona Budnaha, jakija ŭ supraćvahu polskaj movie stavili «narod ruski» i «movu ruskuju».
«I paźniejšyja pradstaŭniki pravasłaŭna-humanistyčnaha kirunku ŭ raźvićci hramadskaj dumki, takija jak Stefan i Łaŭrencij Zizanii, Mialecij Smatrycki, Afanasij Filipovič, Simiaon Połacki, Hieorhij Kaniski, aktyŭna źviartalisia da apałohii paniaćciaŭ «ruskaja mova», «ruski narod», «viera prodkaŭ», pryciahvajučy dla metaŭ abarony rodnaj im kultury «ruśkuju», jak jany nazyvali jaje, aryjentacyju», — pišuć vykładčyki.
Navukoŭcy adrazu adkidajuć toje, što mova Skaryny adroźnivałasia ad toj movy, jakoj karystalisia ŭ Maskoŭskim kniastvie. Jany ličać, što na siońnia hetaksama možna znajści adroźnieńnie ŭ movach haradziencaŭ i hamielčukoŭ.
«Niama sumnievaŭ, što paniaćcie «ruski», pačynajučy sa staražytnaści, išło ŭ nieparyŭnaj suviazi z relihijnaj identyčnaściu chryścijanskaj artadoksii — pravasłaŭnaj viery», — praciahvajuć aŭtary.
Haradzienskija fiłosafy kažuć, što ŭ saviecki čas adbyŭsia roskvit usiaho nacyjanalnaha, što b ni pisali ab cisku, rusifikacyi i pryhniotu «prychilniki sučasnych trendavych ideałohij».
«Tolki ŭ ramkach kultury vialikaha ruskaha śvietu, vialikaj kulturna-cyvilizacyjnaj supolnaści, jakaja ŭźnikła na asnovie dziejnaści ŭschodniesłavianskich narodaŭ razam, my vyjaŭlajem, što viertykali i haryzantali našaj kultury nieabsiažny», — miarkujuć Kirviel i Buśko.
U nastupnym abzacy jany pieraličvajuć tych, chto adnosicca da «vialikaj ruskaj kultury»: Jeŭfrasińnia Połackaja, Francišak Skaryna, Hryhoryj Skavarada, Taras Šaŭčenka, Vasil Bykaŭ, Jakub Kołas i mnohija inšyja.
«Heta ahulnyja namahańni, dziakujučy jakim słaviana-ruskaja cyvilizacyja raspaŭsiudziłasia na vielizarnych prastorach ad Buha da Kamčatki. I chiba nie ŭvajšła ŭ biesśviadomyja struktury mientalnaści biełarusaŭ ahulnaruskaja identyčnaść? Voś prykład paŭsiadzionnaha ŭzroŭniu: u niekatorych bytavych situacyjach niedarazumieńnia ŭ biełarusa vyryvajecca prostaje pytańnie: «Ty što, niaruski?».
Aŭtary miarkujuć, što na Zachadzie admysłova demanizujuć paniaćcie «ruski mir», kab biełarusy, ukraincy i ruskija pierastali ličyć siabie adzinym narodam. Maŭlaŭ, jeŭrapiejcy i amierykancy padajuć «ruski śviet» jak prajekt impierskich ambicyj Rasii. Dalej idzie šmat cytat zachodnich navukoŭcaŭ i publicystaŭ.
Uvohule «ruski śviet» haradziency ličać asablivym kulturna-cyvilizacyjnym fienomienam, jaki ŭklučaje ŭ siabie «pakaleńni ludziej, jakija niezaležna ad nacyjanalnaści vykazali duchoŭnuju suviaź z ruskaj kulturaj i jaje kaštoŭnaściami, zamacavanymi ŭ pravasłaŭi». Što ž heta za kaštoŭnaści «ruskaha śvietu»? Praŭda, spraviadlivaść, sumleńnie, svaboda i pryhažość.
Aŭtary nie sumniajucca, što Biełaruś i Ukraina taksama adnosiacca da «ruskaha śvietu». Kab pierakanać čytača ŭ hetym, Kirviel i Buśko cytujuć viadomaha zachodnierusista Usievałada Šymava, jaki ličyć, što «ŭsie ŭschodnija słavianie źjaŭlajucca ruskim adzinym narodam, jaki pavinien pražyvać u adzinaj dziaržavie».
