— U maim žyćci 25 sakavika zaŭsiody byŭ i jość śviatočny dzień kalendara.
Padzieja, jakaja adbyłasia, dziakujučy voli našych prodkaŭ, 100 hod tamu nazad, dazvalaje nam, sučaśnikam, mieć vialiki honar za našuju krainu siońnia. U 1918 hodzie Usiebiełaruski źjezd skarystaŭ z prava samavyznačeńnia, jakoje dajecca Boham kožnamu narodu, i abviaściŭ ab utvareńni nacyjanalnaj dziaržavy. Utvareńnie Biełaruskaj Narodnaj Respubliki (BNR) adbyłosia vydańniem ustanoŭčaj hramaty 9 sakavika 1918 hoda, a 25 sakavika była abvieščana niezaležnaść i volnaść BNR.
Niemahčyma nie zaŭvažyć, što razam z utvareńniem BNR Usiebiełaruski źjezd taksama harantavaŭ prava na svabodu sumleńnia, jakoje było zamacavana druhoj Ustanoŭčaj hramataj ad taho ž 1918 hoda ad 9 sakavika.
I mnie jak chryścijaninu heta asabliva prynosić honar, bo vytoki našaj dziaržaŭnaści budavalisia na Božych padmurkach.
Zrešty, BSSR, jakaja ŭ adroźnieńni ad BNR utvarałasia pa rasparadžeńni z Maskvy i ŭ jaje supraćvahu, była abvieščana tolki 1 studzienia 1919 hoda i zmahła ŭtvarycca, tolki dziakujučy tamu, što napiaredadni była abvieščana BNR. Adnak BSSR užo budavałasia nie jak svabodnaja i niezaležnaja kraina, ale ŭ składzie RSFSR, što supiarečyła voli Usiebiełaruskaha źjezdu, jaki adbyvaŭsia ŭ Minsku u 1917 hodzie. Nu i, biezumoŭna, z prychodam BSSR čałaviek moh zabycca pra prava na svabodu sumleńnia, bo taja dziaržava budavałasia ad samaha pačatku z varožaściu da relihijnaha žyćcia. Tak, 23 studzienia 1918 hoda SNK u Maskvie vydaŭ dekret «Ab adździaleńni carkvy ad dziaržavy i škoły ad carkvy» i tym abjaŭlałasia vajna relihii i sumleńniu čałavieka.
Moc BNR była ŭ jaje fundamientach, bo na zakanadaŭčaj asnovie nadavałasia prava na svabodu sumleńnia. A tamu kožny chryścijanin, kali vybiraje svaju budučyniu pamiž BNR i BSSR, biezumoŭna, abiare na karyść pieršaj. Inakš, jaki ž jon chryścijanin, kali admaŭlajeiecca ad svabody sumleńnia? «Niama sumleńnia — niama i čałavieka» (Łarysa Hienijuš). Biez svabody sumleńnia, niama svabodnych dziaciej Božych, a zamiest svabodnaha čałavieka źjaŭlajecca niavolnik i rab.
Ja zaŭsiody śviatkavaŭ hety dzień 25 sakavika, i hetaj radaściu dzialiŭsia ź inšymi. Tak, jašče kali vučyŭsia ŭ Vyšejšaj duchoŭnaj sieminaryi ŭ Polščy, a było heta ŭ 1995-1998 hadach, ja zaprašaŭ svaich kalehaŭ na śviatočnuju kavu ŭ honar hetaj daty. I kali niekatoryja palaki sa skieptycyzmam i spačuvańniem vykazvalisia pra našuju dziaržaŭnaść, ja, nie vahajučysia ni na momant, tłumačyŭ im, što dziaržaŭnaść Biełarusi pačynajecca kaniešnie nie z 1918 hoda, ale značna raniej. Dla ich ździŭleńniem było čuć pra Połackaje kniastva Ch st. Jany nie viedali pra VKŁ i pra toje, što za časoŭ Jahajły ŭvieś Krakaŭski dvor havaryŭ pa-biełarusku. Jany zadumvalisia, što adkazać mnie, kab ja nie vielmi hanaryŭsia drukavanaj Biblijaj Skaryny, 500-hodździe jakoj my śviatkavali ŭ minułym hodzie, bo sprava ŭ tym, što, kali my ŭžo mieli hetuju Knihu, nadrukavanuju na matčynaj movie, anivodzin z našych susiedaŭ jaje jašče nie mieŭ, i hetaha taksama nie mahli pieražyć niekatoryja maje kalehi.
Kaniešnie, ja razumieju, što ŭ historyi našaj Biełarusi, dziakujučy impierskaj nakiravanaści našaj susiedki Rasii, byli i smutnyja staronki. Byŭ i čas častkova zhublenaj dziaržaŭnaści dla našaj krainy. Byli momanty, kali niekatoryja syny našaj Baćkaŭščyny samaachviarna zmahalisia za jaje, ale ž niedastatkova zmahalisia ŭsie inšyja… I tamu ŭsio ž, jak by ni byli słaŭnyja dziejańni Tadevuša Kaściuški i Kastusia Kalinoŭskaha, tady tak i nie ŭdałosia vyrvacca z «braterskich abdymkaŭ bratoŭ z Uschodu». I niavažna, kamu naležaŭ vyraz: Muraŭjovu-Viešalniku ci Kaciarynie II, abo Ivanu Karniłavu: «što nie darabiŭ ruski štyk, darobić ruski čynoŭnik, ruskaja škoła i ruski pop». Adnak, važna, što zadoŭha da abviaščeńnia BNR u našaj krainie ciaham amal dvuch stahodździaŭ płanava i sistematyčna vyniščałasia ŭsio rodnaje dla našaj ziamli. I tym nie mienš, Vola nacyi da žyćcia ŭ svabodzie i niezaležnaści tak i nie była złamana.
I heta vola biełaruskaha naroda prajaviłasia ŭ 1917-1918 hodach padčas Usiebiełaruskaha źjezdu ŭ Minsku i kali była abvieščana BNR.
Siońnia ŭ Biełarusi tolki čužyncy mohuć nie pryhadać hetaj śviatočnaj daty. Čužyncy i ludzi, u jakich skrali historyju, ich vieru i hodnaść.
Vola, svaboda, niezaležnaść — heta kaštoŭnaści, praź jakija čałaviek stanovicca padobnym da Ŭsiavyšniaha. Budučy śviatarom, 25 sakavika ja zaŭždy maliŭsia za našu Baćkaŭščynu. Z hetaj nahody taksama niekalki hadoŭ zapar ładziŭ pałomnictvy viernikaŭ ź Biełarusi ŭ Jerusalim, kab i tam, na Śviatoj Ziamli, vyprošvać błasłavienstva dla našaj dziaržavy. U hetym hodzie praźmierna ciešusia, što ŭ dzień 25 sakavika biskupy Katalickaha Kaścioła ŭ Biełarusi buduć malicca sami i zaachvočvajuć inšych malicca za Biełaruś.
Katalicki Kaścioł, jak nijakaja inšaja kanfiesija, zaŭsiody kłapaciŭsia pra niezaležnaść našaj krainy. Dastatkova ŭzhadać prynamsi tolki toje, jak asabista byŭ pradstaŭleny Kaścioł praz duchavienstva na Usiebiełaruskim źjeździe, dziakujučy cełaj płyni śviataroŭ-adradžencaŭ.
I siońnia Kaścioł źjaŭlajecca tryvałym nośbitam biełaruskaj movy, a praz heta — achoŭnikam biełaruskaj kultury. Kaścioł słužyć na chvału Boha i na karyść naroda. Vynikam hetaha i budzie 25 sakavika malitva za Ajčynu va ŭsich katalickich chramach.
25 sakavika — heta śviata svabodnaj Biełarusi i svabodnych ludziej. Heta śviata dziaržavy, u jakoj zachoŭvajecca pryncyp: dziaržava dla čałavieka, a nie čałaviek dla dziaržavy ŭ vyhladzie padatkapłacielščyka. U takoj dziaržavie nie adharodžvajucca ad svajho naroda praz paŭsiudnaje budavańnie płatoŭ, u joj na narodnych śviatach nie pilnujuć paradak, zachoŭvajučy jaho ad čałavieka, bo kožny patencyjna ličycca złodziejem, ale ž pilnujuć biaśpieku kožnaha čałavieka i tady prajaŭlajecca paradak va ŭsim hramadstvie. U takoj dziaržavie adnolkavyja pravy i hodnaść majuć i toj, chto kiruje, i toj, kim kirujuć, a toj, chto maje ŭładu, nie baicca tych, nad kim jaje maje.
Ci my žyviom užo ŭ takoj dziaržavie? Ci majem my volu sabracca i razam vyrušyć u šlach da takoj dziaržavy — volnaj i niezaležnaj Biełaruskaj Narodnaj Respubliki, jakaja była abvieščana 100 hod tamu nazad?
