U navukova-relihijnaj śfiery razhareŭsia skandał. Vykładčyca rasijskaha pravasłaŭnaha ŭniviersiteta zajaviła, što navukovaja praca biełaruski hańbić univiersitet praz svaju niepiśmiennaść. Niekatoryja kalehi jaje padtrymali. Biełaruska ž adkazvaje, što pajšła nasupierak kananičnaj pazicyi, tamu i vyklikała takuju reakcyju.
Chto suprać kaho
Maryja Niećviatajeva — staršynia sinadalnaha adździeła pa carkoŭnym mastactvie, architektury i restaŭracyi Biełaruskaha ekzarchata. Akramia taho, jana — načalnica adździeła prafiesijnaha mastactva ŭ biełaruskim Ministerstvie kultury.
Maryja Niećviatajeva
Raniej jana skončyła Pravasłaŭny Śviata-Cichanaŭski humanitarny ŭniviersitet (PSCHU) u Maskvie. Heta pryvatnaja adukacyjnaja ŭstanova, dzie možna atrymać relihijnuju, mastackuju, histaryčnuju adukacyju. Niećviatajeva skončyła ŭniviersitet z čyrvonym dypłomam, paśla advučyłasia ŭ mahistratury, ale, kaža, nie paśpieła abaranić, bo źjechała z mužam-śviatarom u Minsk.
U 2018 hodzie Niećviatajeva vyrašyła, što mahistarski dypłom varta abaranić.
I tut hrymnuła.
Aburyłasia Natalla Kamaška, supracoŭnica muzieja Staražytnaruskaha mastactva imia Andreja Rublova, jakaja taksama pracuje vykładčycaj u PSCHU na kafiedry historyi i teoryi chryścijanskaha mastactva fakulteta carkoŭnych mastactvaŭ. U Kamaška abarona mahisterskaha dypłoma Niećviatajevaj vyklikała šalenstva.
Kamaška: «Takim nie miesca ŭ prafiesii!»
Natalla Kamaška na sajcie artos.org apublikavała vialiki artykuł, u jakim vielmi rezka vykazałasia pra samu Niećviatajevu i pra jaje pracu.
Natalla Kamaška
Pa słovach vykładčycy, biełaruska pravaliłasia na abaronie pracy. «Tekst biezdapamožny», «niepiśmiennyja apisańni taho, što vyjaŭlena na ikonach», «šmat faktyčnych pamyłak», piša Kamaška pra pracu Niećviatajevaj.
«Na abaronie členy dziaržaŭnaj ekzamienacyjnaj kamisii i prysutnyja vykładčyki kafiedry zadavali Niećviatajevaj pytańni. Prabačcie, ale heta była niejkaja hańba! Maša Niećviatajeva na mastactvaznaŭčyja pytańni ŭvieś čas davała ideałahičnyja adkazy, — śćviardžaje Natalla Kamaška. — Ničoha nie ŭjaŭlajučy saboj u navucy, Maša abvinavačvaje ŭ pieraduziataści aŭtarytetnych biełaruskich daśledčykaŭ. U pryvatnaści, niabožčyka A.A.Jaraševiča na padstavie tolki taho, što jon byŭ unijatam. Vierahodna, lahčej abvinavacić, čym pračytać tvory hetaha vielmi pavažanaha daśledčyka».
Taksama, piša Kamaška, biełaruskaja studentka zrabiła žudasnuju pamyłku.
«Pry abmierkavańni Mašy było zadadziena pytańnie: a ŭ čym składajecca navizna vašaj raboty? Maša pakazała vyjavu ikony, jakaja maje datu — 1814 hod, i podpis majstra. Jana jaje ŭvodzić u navuku jak dakładna datavany tvor ułasna biełaruskaha ikonapisu rańniaha XIX stahodździa. I siužet, i maniera piśma nie pakidali nijakich sumnievaŭ dla tych, chto zajmajecca atrybucyjnaj pracaj i ŭjaŭlaje sabie mastackuju kulturu paŭdniova-zachodnich terytoryj Rasijskaj impieryi taho času, što hety tvor vučnia Kijeva-Piačerskaj łaŭry. Heta značyć, da samabytnaj kultury Vilenskaj jeparchii hetuju pracu nijak nielha adnieści. Ale samaje vydatnaje — heta pračytańnie Mašaj u podpisy imia ikanapisca - Pifoma (!) Silinič. Joj niaŭciam, što pieršyja dźvie litary «P» i «I» - heta zvyčajnaje dla podpisaŭ na abrazach XIX stahodździa skaračeńnie «pisaŭ ikanapisiec». Joj, žoncy śviatara, nie pieraškadžała b viedać, što takoha imia ŭ śviatcach niama. Voś tak i zapuščany ŭ navuku čarhovy «paručyk Kiže», choć choć trochi znajomym z pradmietam ludziam zrazumieła, što havorka idzie ab majstry Famie Siliničy. Pa-dobramu, heta taŭro na ŭsio astatniaje žyćcio. Takim nie miesca ŭ prafiesii, — reziumuje Kamaška. — U mastactvaznaŭcaŭ uźnikaje zakanamiernaje pytańnie: jakaja moža być navuka, kali na pieršym miescy stajać tolki ideałahičnyja arhumienty? Całkam mahčyma, što imidž «zmahara z unijaj» dapamahaje Mašy prasoŭvacca pa karjernaj leśvicy. Ale heta nie maje nijakaha dačynieńnia da navuki».
Akramia taho, vykładčyca śćviardžaje, što na supracoŭnikaŭ kafiedry pačaŭsia cisk, paśla taho, jak jany «zavalili» Niećviatajevu. Maŭlaŭ, napeŭna ŭ jaje jość u «vysokija abaroncy».
Ale ž dypłom biełaruska ŭsio ž abaraniła, atrymaŭšy 3 bały.
Da Natalli Kamaška dałučyŭsia i vykładčyk bahasłoŭskaha fakulteta Siarhiej Čapnin. Jon ža, darečy, i zajmajecca sajtam Artos, dzie byŭ apublikavany dopis vykładčycy.
Čapnin hrebliva nazvaŭ abaronu pracy Niećviatajevaj «hańbaj dla ŭniviersiteta», a samu dziaŭčynu — «Mašaj-dvoječnicaj».
Niećviatajeva: «Tak, maja praca — niepalitkarektnaja! Ale navukovaja!»
«Heta nie mierkavańnie ŭniviersiteta ci kafiedry, a pazicyja asobna ŭziataha čałavieka», — voś što adkazvaje sama Maryja Niećviatajeva na słovy vykładčycy.
«Kamaška piša, što praca 56 staronak, a tam 76. Jana naŭmysna heta ŭsio piša. Pahladzicie jaje staronku ŭ fejsbuku, jana zaklikaje vydalicca ahulnych sa mnoj siabroŭ. Vy pahuhlicie, chto takaja Natalla. Jak jana zajmałasia antykvaryjatam, naprykład. Jana zvodzić sa mnoj rachunki», — zapeŭniła Niećviatajeva. Jakija, praŭda, nie skazała, bo «heta tyčycca ŭniviersiteta, nie chaču padymać hetuju temu».
Samu pracu prahladzieć nielha.
«Biez dazvołu kafiedry publikavać nie budu, nie chaču naškodzić univiersitetu, u jakim atrymała dobruju adukacyju», — kaža Maryja.
Ale jana śćviardžaje, što abureńnie vykładčycy vyklikana nie tolki pracaj biełaruskaj studentki.
«Maštabnyja zakazy na rośpisy chramaŭ i adnaŭleńnie ikanastasaŭ u Biełarusi atrymlivajuć rasijskija majstry. Chto pryjazdžaje kansultavać ich? Rasijskija mastactvaznaŭcy. Jany atrymlivajuć hrošy za toje, što pravodziać kansultacyi i pieradajuć zamovy svaim znajomym majsterniam. Zaraz im budzie zakryvacca hety kanał. Ź vieraśnia pačnie pracavać ikanapisnaja škoła. Śviatary ŭžo źviartajucca pa kansultacyi ŭ biełaruskuju carkvu, a nie ŭ rasiejskuju.
A heta nikomu nie patrebna. Bo kali pryznajuć, što tut była svaja škoła, to rasijskija majstry i mastactvaznaŭcy zhubiać kavałak pracy.
Tak, ja nie padtrymlivaju aficyjny punkt hledžańnia, što ikony ŭ pieršaj pałovie XIX stahodździa pierapisvałasia ŭ sinadalnaj tradycyi. Nie było tak — da 1863 hoda nie było dziaržaŭnych zamovaŭ na našych ziemlach. Dziaržaŭny cisk pačaŭsia tolki padčas paŭstańnia, — raskazvaje Natalla. —
I ja ŭ svajoj pracy kažu, što ŭ pieršaj pałovie XIX stahodździa na našych ziemlach aryjentavalisia ŭ mastactvie na Vilenski ŭniviersitet, a nie na Sankt-Pieciarburhskuju akademiju. A rasijskija mastactvaznaŭcy kažuć mnie: «Nie! Ty musiš pisać pra Sankt-Pieciarburhskuju akademiju! Abaviazana tak rabić!» A ja dakazvaju, što nie, u nas byŭ svoj centr — Vilenski univiersitet!
Ja admoviłasia karystacca ich punktam hledžańnia. Dekan mnie skazaŭ, što maja praca — niepalitkarektnaja. Dobra. Ale jana navukovaja! Ja pracavała ŭ čatyroch archivach!»
Nie pryznaje Maryja i pamyłki pra «Pifomu».
«Usie ž u Biełarusi padpisvalisia pa svojmu. Kanstancin Kalinoŭski ža nazyvaŭ siabie Kastusiom.
Dyk voś, viadomaja siamja Siliničaŭ, jakija byli mastakami i pracavali ŭ Mahilovie. U nas u Biełarusi jość praca Famy Siliniča. Ale jon padpisaŭ jaje jak «Tomaš Silinič»! I datujecca jana 1808 hodam. A tut zusim inšaja praca pa stylistycy i padpisana mienavita jak «Pifoma» — moža, toje taksama mianuška, moža, zroblena navat kab dałučyć siabie da «brendu» Siliničaŭ. Tam jość inšyja nadpisy na ikonie, i mastak nie błytaje nidzie vialikija i maleńkija litary! A Kamaška nie bačyła ikonu, jak jana moža rabić vysnovy pa kopii pamieram A4?»
Frahmient toj samaj ikony, jakuju padpisaŭ «Pifoma»
Sama Niećviatajeva ličyć, što šum vakoł jaje pracy i słovaŭ Kamaški uźniaty darma.
«Ja chacieła abaranić dypłom i zakryć da siabie hetuju historyju z mahistraturaj — ja heta zrabiła», — kaža Maryja.
