Rasijski palitołah Hleb Kuźniacoŭ, kiraŭnik Ekśpiertnaha instytuta sacyjalnych daśledavańniaŭ, u siabie ŭ fejsbuku ŭ dziesiaci punktach akreśliŭ sutnaść situacyi ŭ Vieniesuele i jak jana moža raźvivacca dalej.
1. Vieniesueła była najbahaciejšaj krainaj Paŭdniovaj Amieryki. Ułasna, hetaje bahaćcie sasłužyła joj kiepskuju słužbu. Inžyniery, daktary, bankiry, pradprymalniki i hetak dalej — padčas burnaha rostu naftanki ź siaredziny XX stahodździ — jany ŭ značnaj kolkaści akazalisia «zavaznyja». Miascovaja biełaja elita z časoŭ Pieresa Chimienesa, zamiest taho, kab hadavać ułasny siaredni kłas, impartavała jaho jak pradmiet premijalnaha spažyvańnia — u abmien na naftavyja zvyšprybytki. Adnych partuhalcaŭ tam apynulisia sotni tysiač, prytym što heta nie samaja vialikaja dyjaspara.
2. Ułasna ideja čavizmu — kali ačyścić jaho ad šałupińnia — heta i jość pieraraźmierkavańnie prybytkaŭ ad «kiepskich» chłopcaŭ — biełaj elity, nabytaha joju siaredniaha kłasa, jaje ž «zamorskich haspadaroŭ» sa ZŠA i Jeŭropy — da «dobrych»: indziejcaŭ, kreołaŭ, mułataŭ, samba. Papularnaść Čavesa ŭ narodzie i pieršyja abjektyŭnyja pośpiechi jaho kiravańnia źviazany byli mienavita z maštabnymi sacyjalnymi prajektami, jakija pavialičvali dostup sacyjalnych «achviar» ź miascovych da adukacyi, achovy zdaroŭja, čystaj vady, sacyjalnaj dapamohi i hetak dalej. Akramia taho, apora na vojska (a vojska treba było vyrvać z pad kantrolu «biełaj elity», sfarmiravać ułasnaje aficerstva) mieła na ŭvazie nieabchodnaść ekspanientnaha rostu vydatkaŭ na kuplu łajalnaści siłavikoŭ.
3. U vyniku mienavita nieabchodnaść ekspanientnaha rostu vydatkaŭ na ŭsio — ad ułasnaj karumpavanaj elity da indziejcaŭ u džunhlach — abiarnułasia katastrofaj. Spačatku vyhnali zamiežnikaŭ (kab mieć mahčymaść pradavać naftu, im pryjšłosia zapłacić kampiensacyju, jakaja dadatkova lahła na zamiežny doŭh), potym razrabavali/nacyjanalizavali bujny biznes, potym — siaredni, potym — drobnyja kramy. Z punktu hledžańnia teoryi čavizmu, heta ŭsio było «ok», bo naležała nie sapraŭdnym vieniesuelcam, a čužomu nacyjanalna-kłasavamu elemientu. Čavizm — heta ŭ vielizarnaj stupieni nacyjanalizm, pra heta časta zabyvajuć.
4. Siońnia Vieniesueła — kłasičnaje failed state. Toje, što tam niama tualetnaj papiery, — paŭbiady. Vada i elektryčnaść — pa dźvie hadziny na dzień, lekaŭ niama, minimalna składanaj mieddapamohi niama. Naprykład, dyjaliz — elemientarnaja pracedura pa ciapierašnich časach — nie pravodzicca šmat hadoŭ, što vyrakła nyračnych chvorych na chutkuju i pakutlivuju śmierć. Miljony ŭciekačoŭ u sumiežnych krainach užo jość, a ŭ vypadku praciahu dynamiki ich budzie istotna bolš. Mienavita z hetym źviazana družnaja padtrymka Huajdo pamiežnych ź Vieniesuełaj krain. Amataram «kamparatyvistyki» nieabchodna razumieć, što i Ukraina, i Armienija, i Kuba — dla žychara Vieniesueły ŭsio adno što Šviejcaryja ci Narviehija dla nas.
5. Nikałas Madura. Klučavoj postaćciu, vakoł jakoj kansalidavany režym źjaŭlajecca nie jon, a adzin ź lidaraŭ niaŭdałaha pieršaha čaviesaŭskaha pieravarotu 1992 hoda, paśla klučavaja postać i vice- ŭ administracyi Čaviesa, jaki byŭ ministram usiaho na śviecie, a ciapier kiraŭnik partyi, kiraŭnik «Kanstytucyjnaha schodu», što zamianiŭ parłamient krainy, jak miarkujuć — adzin ź lidaraŭ narkakartela «Łos Soles», viadučy telepieradač i naohuł vielmi cikavaja postać, — Dyjasdada Kabieljo.
6. Mienavita Kabieljo — čyja funkcyja była zabiaśpiečvać suviaź pamiž usimi staŭpami i spadarožnikami čavizmu — vojskam, partyjaj, miedyja i «biełymi adukavanymi», jakija prysiahnuli Čaviesu — na siońnia abjektyŭna źjaŭlajecca sapraŭdnym lidaram dziaržavy, pakul Madura machaje ściaham pierad telekamieraj. Jon viadzie pieramovy, badzioryć hienierałaŭ, adnačasova vystupaje z vajaŭničymi zajavami i śćviardžaje, što znachodzicca na suviazi z Huajdo («jon skazaŭ mnie, što adčuvaje vielizarny cisk z-za miažy») («Huajdo: Kabieljo manić navat kali kaža praŭdu»). U Kabieljo niama budučyni ŭ śviecie biez čavizmu, jon znachodzicca pad amierykanskimi sankcyjami jak arhanizatar narkahandlu (aryštavana aktyvaŭ na 800 młn dalaraŭ) i pad śledstvam jak arhanizatar zamachu na sienatara Marka Rubia — najbolej paśladoŭnaha krytyka vieniesuelskaha ŭrada ŭ Štatach.
7. Kali sieryjał Narcos dojdzie paśla Mieksiki da Vieniesueły i ich dziaržaŭnaha narkakartelu Los Soles mienavita Kabieljo stanie hałoŭnym antyhierojem siezonu. Kali Čavies układvaŭ u padtrymku narkahandlu niejkuju palityčnuju ideju — heta «vajna sa ZŠA na terytoryi Kałumbii» i imknuŭsia chutčej karystacca resursami FARC, čym asabista apieravać narkahandlem, to paśla jaho śmierci hienierały Vieniesueły ŭziali na siabie pramyja funkcyi pa narkatrafiku, maksimizavaŭšy i prybytki, i reputacyjnyja vydatki. Dajšło da taho, što ŭ vysokapastaŭlenych siłavikoŭ, jakija prybyli ŭ Ispaniju, kanfiskoŭvajuć pa paŭtony kakainu, a słužby hramadzianskaj avijacyi Vieniesueły łoviać na tym, što jany padajuć falšyvyja kody hramadzianskich avijałajnieraŭ samalotam z narkotykami. Ułasna, vykrytaja pramaja suviaź najvyšejšaha hienieraliteta Vieniesueły z narkatrafikam i stvaraje zapas tryvałaści dla režymu — mužykam prosta niama kudy padacca ŭ novym śviecie paśla Madury akramia jak u turmu.
8. Narkatrafik, kantrabanda atrymanaha pa dziaržzakupach u Kałumbiju i čorny rynak — try kity dabrabytu dziejsnaj elity Vieniesueły. Nafta siońnia — heta paliva dla tych samych dziaržzakupaŭ, a nie sposab uzbahačeńnia elit, jak było da Čaviesa. Hramadstva vielmi spraściłasia i dehradavała. Emihracyja vyčyściła zabiaśpiečanych i adukavanych. Tak, u kožnaj jeŭrapiejskaj krainie jość prahrama viartańnia dachaty «vieniesuelcaŭ» italjanskaha, ispanskaha, partuhalskaha, niamieckaha pachodžańnia. Tyja, kamu niama kudy viarnucca, znachodziacca ŭ sumiežnych dziaržavach bolšaj častkaj. Heta značyć, nijakaja źmiena ŭłady siońnia nie vyrašyć prablem krainy. Heta važna razumieć aptymistam. Ale zachavańnie ŭłady čavistami nie daje navat nadziei na rašeńnie hetych samych prablem.
9. Tamu moj prahnoz taki: pieramoha «apazicyi» nie dazvolić sfarmavać ustojlivy efiektyŭny ŭrad i Vieniesuełu čakaje šmat uzrušeńniaŭ, heta raz. I dva, pieramoha čavistaŭ taksama nie dazvolić raźličvać im na stabilnaść i palityčnaje daŭhalećcie. 25 miljonaŭ čałaviek žadajuć dziaržavy, śviatła, vady, miedycyny, bolš za toje, u ich jość dośvied žyćcia ŭ dziaržavie, a siońnia ŭ Vieniesuele dziaržavy niama. I šancaŭ, što jana źjavicca ŭ tvorčym źviazie Madury, jaki razmaŭlaje z ptušačkami, i kartela Los Soles taksama niama. Dzie vyjście? Dumaju, u druhim-trecim «pakaleńni» vajskoŭcaŭ — siońniašnija majory i padpałkoŭniki, pa-pieršaje, nie źjaŭlajucca abvinavačanymi narkahandlarami, jak ich bosy, pa-druhoje, žyvuć žyćciom, chutčej, zvyčajnych vieniesuelcaŭ, čym čavisckaj elity. Mienavita jany i skažuć svajo słova. Kali nie siońnia, to ŭ pierśpiektyvie niekalkich hadoŭ.
10. Što ž datyčyć fundataraŭ u patencyjna «bieły siektar» ekanomiki — u naftanku, to im važna razumieć, što jany ŭ ciapierašniaj situacyi chutčej zakładniki, čym realnyja partniory vieniesuelskich elit. Nafta — heta nie zarobak dla ich, i navat nie abiacańnie zarobku. Heta, chutčej, sposab prymusić choć kahości vieści ź imi spravy, nu i zabieśpiačeńnie valuty dla dziaržzakupak usiaho i ŭsich. Kitajcy — miarkujučy pa rezkim skaračeńni kantaktaŭ i fiksacyi strat na vieniesuelskim kirunku — heta razumiejuć. Dla taho, kab vieniesuelskaja nafta znoŭ stała cikavaj i prybytkovaj u stratehičnaj pierśpiektyvie krainie treba praz šmat prajści — spynić inflacyju, adnavić bazavyja funkcyi dziaržavy, radykalna abmiežavać złučeńnie siłavikoŭ z narkatrafikam.
