«My pračnulisia na ranicu i ździvilisia, jak vakoł stała cicha. Dzieviać dzion da hetaha my, dzieci, pryvykli da taho, što kožny dzień pobač pamirajuć ludzi, što brešuć aŭčarki, što čuvać streły, — raskazvaje Valancina Šyšło. — A tut cišynia i sałdaty ŭ biełych maskchałatach. Ja pomniu, jak jany kryčali nam: «Tolki nie ŭstavajcie ź miescaŭ, siadzicie śmirna, tut paŭsiul miny». Niekatoryja tak radavalisia chutkamu vyzvaleńniu, što biehli nasustrač. I tut ža padryvalisia na minach».
U Nacyjanalnaj biblijatecy Biełarusi adbyłosia mierapryjemstva, pryśviečanaje 75-hodździu vyzvaleńnia łahiera Azaryčy.
Viadoma, što łahier praisnavaŭ niadoŭha, usiaho 9 dzion. Ale za hetyja dni tut zahinuła kala 20 000 čałaviek.
Pasoł Fiederatyŭnaj Respubliki Hiermanija ŭ Respublicy Biełaruś Pieter Detmar.
«Mnie horka čuć takija słovy: «Usiaho dzieviać dzion», — praciahvaje Valancina Šyšło, — hetyja dzieviać dzion byli samymi doŭhimi i trahičnymi ŭ maim žyćci. My kožny dzień pamirali».
Padčas sustrečy vystupili i niamieckija prafiesary historyi Krystaf Ras i Adam Kierpiel-Fronius, jakija raspaviali prysutnym pra kulturu pamiaci ŭ Hiermanii.
«Ja — treciaje pakaleńnie niemcaŭ, jakoje stupaje na biełaruskuju ziamlu, — raskazaŭ Krystaf Ras, — i pieršaje, jakoje pryjšło ź miram. Moj pradzied padčas Pieršaj Suśvietnaj vajny pryjšoŭ u Biełaruś u składzie Pruskaj armii, dzied — vajavaŭ na baku Viermachta, vierahodna, byŭ adnym z tych, chto katavaŭ ludziej u Azaryčach. Jon išoŭ u hetuju krainu pieramožcam, a ŭ 1944 pakidaŭ jaje, padcisnuŭšy chvost. Ja chaču raździalić adkaznaść za svaju krainu. Doŭhi čas kultura pamiaci vieteranaŭ Viermachta ŭ Hiermanii była nastupnaja: «My smutkujem pa zahinułych tavaryšach». I ni słova pra tyja złačynstvy, jakija jany ažyćciaŭlali ŭ Biełarusi».
Adam Kierpiel-Fronius praciahnuŭ dumku kalehi i raskazaŭ:
Adam Kierpiel-Fronius.
«U Hiermanii Biełaruś časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny asacyjujecca pierš za ŭsio z vajennapałonnymi, partyzanami i spalenymi vioskami. Pra toje, što niemcy stvarali na terytoryi Biełarusi łahiery śmierci, u nas zahavaryli adnosna niadaŭna, hadoŭ 30 tamu. Tamu naša zadača, ciapierašniaha pakaleńnia niemcaŭ, raskazać usiu praŭdu pra tuju vajnu».
Padčas mierapryjemstva pracavała vystava, dzie było pradstaŭlena kala 30 dakumientaŭ z fondaŭ Nacyjanalnaj biblijateki, siarod jakich knihi, napisanyja na asnovie ŭspaminaŭ viaźniaŭ i inšyja materyjały, pryśviečanyja daśledavańniu hetaj prablematyki.
Aŭtar knihi — Arkadź Škuran sprava.
Da vystavy «Łahier śmierci Traścianiec. Historyja i pamiać», jakaja pracuje na druhim paviersie biblijateki, dadalisia moduli ź bijahrafičnymi źviestkami viaźniaŭ łahiera «Azyryčy», siarod jakich možna znajści stend, pryśviečany siamji Valanciny Šyšło.
Historyk Krystaf Ras.
Da pamiatnaj daty prymierkavali i prezientacyju knihi «Paleśsie: trahiedyja i pamiać: złačynstvy viermachta: kancłahier «Azaryčy», 1944 hod», napisanaja viaźniami Azaryčaŭ Arkadziem Škuranom i Michaiłam Sińkievičam. Na 700 staronkach knihi — fota, dakumientalnyja fakty i ŭspaminy tych, chto bačyŭ i pieražyŭ žorstkija padziei sakavika 1944 hoda.
