30 maja ŭ Kijeŭskim skviery ŭ Minsku prajšoŭ dazvoleny mitynh. Jaho arhanizavali žančyny z ruchu «Matuli 328», čyje dzieci asudžanyja za raspaŭsiud narkotykaŭ, a taksama aktyvisty hramadskaj kampanii «Lehałajz Biełaruś».
Chto takija «Matuli 328»?
Heta ruch, jaki składajecca ź biełaruskich žančyn, čyje dzieci ci blizkija svajaki adbyvajuć pakarańnie pa «narkatyčnym» artykule 328 Kryminalnaha kodeksu («Niezakonny abarot narkatyčnych srodkaŭ, psichatropnych rečyvaŭ, ich prekursoraŭ i anałahaŭ»). Adsiul, adpaviedna, i nazva ruchu.
Žančyny ŭžo nie pieršy hod patrabujuć źmienšyć hihanckija turemnyja terminy, jakimi karajuć tych, kaho biaruć za raspaŭsiud narkotykaŭ ci ich zachoŭvańnie.
U svajoj baraćbie «Matuli 328» vykarystoŭvali roznyja mietady. Samy viadomy krok — haładoŭka ŭ 2018 hodzie, u jakoj uziali ŭdzieł bolš za 10 žančyn. Tady «Matulaŭ» zaprasili na sustreču z pradstaŭnikami Administracyi prezidenta, dzie žančynam paabiacali, što źmiakčeńnie narkatyčnaha zakanadaŭstva budzie razhledžana. Ale ž plonu nie dało — pra haładoŭku «Matulaŭ» daviedaŭsia Łukašenka i nazvaŭ ich dziejańni «niedapuščalnym ciskam» i ŭmiašańniem u pravasudździe. Jon zajaviŭ, što nijakich pasłableńniaŭ u antynarkatyčnym zakanadaŭstvie nie budzie.
Ciapier «Matuli 328» praciahvajuć svaju baraćbu. Na hety raz — abjadnaŭšysia ź Piatrom Markiełavym i jaho rucham «Lehałajz Biełaruś».
Što za Markiełaŭ, što za «Lehałajz»
Piatro Markiełaŭ — 24-hadovy junak. Vychadziec z «Ruchu za Svabodu», paśla raskołu «Ruchu» na prychilnikaŭ Juryja Hubareviča i Alesia Łahvinca Markiełaŭ zastaŭsia na baku apošniaha i jaho «Dziei».
Raniej Markiełaŭ nieadnarazova byŭ zaŭvažany ŭ biełaruskaj miedyjaprastory. Nahody byli samyja roznyja.
U 2014 jon vyrašyŭ stać kandydatam u deputaty miascovych savietaŭ i zładziŭ navat štości padobnaje na pieradvybarčuju kampaniju. Praŭda, varta pryznać, što ŭ svaich dziejańniach Markiełaŭ pieradusim adznačaŭsia trolinham (naprykład, intervju tut).
Piatra zatrymlivali, kali jon byŭ naziralnikam na parłamienckich vybarach u 2016 hodzie. U 2017 Markiełaŭ braŭ udzieł u Maršy niedarmajedaŭ (i siadzieŭ na sutkach za videa zatrymańnia studentaŭ u tralejbusie).
A zatym Markiełaŭ stvaryŭ «Lehałajz Biełaruś» — ruch za lehalizacyju narkotykaŭ. Tudy ŭvachodzić šerah maładych ludziej i niemałady «aktyvist» Aleś Taŭstyka.
Zajmajucca «lehałajzaŭcy» roznym: ładziać sustrečy, čytajuć lekcyi «Jak źmienšyć škodu ad narkotykaŭ», vypuskajuć nalepki i futbołki. Ale bolš viadomyja roznyja «pierformansy» Markiełava i kampanii: «Kanaplanaja kalada», ci pikiet u fotašopie, kali Markiełaŭ u fotaredaktary dadaŭ svaju vyjavu z płakatam na zdymak budynka MUS. Za heta, darečy, jon pravioŭ troje sutak u izalatary i paśla atrymaŭ štraf.
Ale na mitynhu samoha Markiełava nie było: pa słovach paplečnikaŭ, siońnia Piatro niedzie za miažoj. Ad «Lehałajz Biełaruś» udzieł u schodzie ŭziaŭ «kaardynatar kamunikacyj» Stas Šašok.
«Synu było 17, a dali 10»
Ahułam mitynh sabraŭ kala 50 udzielnikaŭ. Jon byŭ dazvoleny, tamu niezdalok dziažuryła chutkaja, stajała milicyja. Laniva špacyravali tudy-siudy «nieprykmietnyja» cichary ź videakamierami.
Bolšaść udzielnic — žančyny, tyja samyja «Matuli 328». Jany razharnuli na ŭvachodzie kala Kijeŭskaha skviera płakaty, raściažki z fota i zładzili sapraŭdnuju instalacyju. Raźličana heta było ŭ asnoŭnym na presu, bo minakoŭ u siaredzinie pracoŭnaha dnia ŭ rajonie skviera niašmat.
Historyi žančyn, kaniečnie, trahičnyja. U kožnaj chtości pad vartaj: muž, syn, brat.
«U mianie pad vartaj 18-hadovy syn, dali 7 hadoŭ…»
«20-hadovy syn. Dali 14 hadoŭ».
«Synu było 17 hadoŭ. Pasadzili na 10».
«U kałonii muž. Dali 7…»
Artykuły roznyja. Ale vielmi šmat tych, čyje svajaki byli asudžanyja mienavita pa častcy 4 artykuła 328. Heta raspaŭsiud hrupaj asob, pakarańnie — ad 10 da 20 hadoŭ z kanfiskacyjaj majomaści.
Darečy, heta padabajecca nie ŭsim žančynam. Lijana Šuba, jakaja brała ŭdzieł u letašniaj haładoŭcy, vyjšła z «matčynaha ruchu». Jana tłumačyć heta tym, što spačatku ruch abjadnoŭvaŭ žančyn, čyje dzieci siadziać vidavočna niespraviadliva, naprykład, za zusim niaznačnuju kolkaść marychuany. A ciapier, kaža Šuba, u ruchu šmat tych, čyje svajaki asudžanyja za handal i raspaŭsiud u bujnych pamierach. Heta vyklikaje pytańni, kaža Lijana.
Na pačatku mitynhu žančyny razharnuli płakaty z roznymi zaklikami: «Patrabujem sustrečy z prezidentam», «Nie prymušajcie nas haładać», «Šunieviča ŭ adstaŭku».
Byŭ i vielizarny płakat z tekstam:
«Ja za toje, kab spažyŭcoŭ psichaaktyŭnych rečyvaŭ karali našmat bolš žorstka, čym zabojcaŭ i hvałtaŭnikoŭ. Ja suprać taho, kab chvoryja ludzi atrymlivali leki. Ja za toje, kab milicyja padšturchoŭvała dziaciej nabyvać u ich kanfiskavanyja narkotyki. Ja suprać dabrabytu i ekanamičnaha rostu. Ja za toje, kab narkadylery pradavali ŭsio bolš niajakasnyja i škodnyja rečyvy, BO Ja SUPRAĆ NARKOTYKAŬ».
Praŭda, trochi padumaŭšy, žančyny vyrašyli, što iraničny padtekst hetaha miesiedžu, moža, i nie kožny zrazumieje. Tamu źvierchu sinim markieram na ŭsiaki vypadak niekalki razoŭ napisali: «Ironija».
Taksama žančyny prynieśli pa pary abutku svaich dziaciej. Ich vystavili, «kab pakazać kolkaść asudžanych».
Adna z žančyn — Alena Kuźmina — apranułasia ŭ niejki pankaŭski paryk, načapiŭšy na hrudzi šyldu «niavyznačanaja asoba».
«Ja chaču, kab źviarnuli ŭvahu, što ŭ spravach vielmi časta fihurujuć farmuloŭki pra «niavyznačanych asob», «niavyznačany čas», «niavyznačanaje miesca». Ale heta nikoha nie zasmučaje pry vyniasieńni prysudu», — patłumačyła Kuźmina.
Zatym žančyny pa čarzie brali słova. Taćciana Kanieŭskaja — adna z tych, chto letaś haładaŭ, — paviedamiła, što na nastupnych parłamienckich vybarach źbirajecca iści ŭ deputaty.
Pravaabaronca Aleh Voŭčak u svaim vystupie adznačyŭ, što ŭ kałonijach pa-raniejšamu prysutničaje padzieł na «narkatyčnych» asudžanych i «zvyčajnych».
Taksama Voŭčak nahadaŭ pra prablemu spatkańniaŭ — maładym ludziam vielmi ciažka tryvać źniavoleńnie ź siońniašniaj sistemaj, kali spatkańni dajuć vielmi redka i nieachvotna. Adna z matulaŭ paviedamiła, što jaje syna ŭvohule pastajanna pazbaŭlajuć spatkańniaŭ, jak pravaparušalnika. Na jaje dumku, heta tamu, što «jaho maci nadta aktyŭnaja».
«Nam niaredka kažuć: maŭlaŭ, pahladzicie ŭ vočy žančyn, jakija stracili dziaciej praz narkotyki. A ja baču hetyja vočy kožny dzień — u lusterku. Heta ja, heta my — tyja maci, jakija taksama stracili svaich dziaciej praz narkotyki», — vykazałasia inšaja žančyna.
Padymałasia i pytańnie raźmiežavańnia pakarańniaŭ u zaležnaści ad stupieni niebiaśpiečnaści rečyva. Kab nie było adnolkavaha pakarańnia za marychuanu — lehalizavanaje ŭ niekatorych krainach rečyva — i «spajsy», paśla jakich školniki rezali adzin adnaho.
Ale nadziei na toje, što hety mitynh choć štości źmienić, asabliva niama. Pazicyja dziaržavy viadomaja.
Vystupiŭ i pradstaŭnik «Lehałajz Biełaruś» Staś Šašok. Małady čałaviek vykazaŭ pazicyju svajoj supołki: ludzi volnyja ŭ svaich učynkach, spajsy niebiaśpiečnyja, a fraza, što narkotyki — zło jość kryvadušnaju, i ŭvohule, treba kazać «psichaaktyŭnyja rečyvy», a nie narkotyki.
«Niama rečyvaŭ, ad jakich źjaŭlajecca zaležnaść paśla adnaho ci niekalkich užyvańniaŭ!» — miarkuje Šašok. Ałkahol i tytuń — heta ž taksama narkotyki, nahadaŭ chłopiec i paraŭnaŭ pasadki pa artykule 328 z hienacydam u nacysckaj Hiermanii.
Jaho vystup žančyny sustreli apładysmientami.
Varta adznačyć, što biełaruskaje zakanadaŭstva sychodzić z taho, što narkatyčnyja rečyvy našmat bolš niebiaśpiečnyja, čym ałkahol i tytuń. Miedyki inšych krain u bolšaści svajoj trymajucca takoj ža dumki.
Šašok — juryst, dapamahaje žančynam składać pietycyi. «Lehałajzaŭcaŭ» žančyny chvalać, kažuć, što «dobryja chłopcy, nam dapamahajuć». Šmat chto z žančyn padzialaje ideju dekryminalizacyi marychuany, bo ich dzieci siadziać za niaznačnuju kolkaść «travy».
Niekatoryja inšyja patrabavańni žančyn mohuć być pryniatyja hramadstvam u štychi. Naprykład, prapanova amnistyi dla ŭsich, asudžanych pa artykule 328.
Miž tym u rezalucyi, jakuju pryniali ŭ kancy mitynhu, akurat patrabavańnie amnistyi prahučała, a taksama patrabavańni pierahladzieć usie spravy, dzie jość farmuloŭki «niavyznačanyja asoby». Mitynhoŭcy patrabujuć taksama padzialić drobnych raspaŭsiudnikaŭ i bujnych pastaŭščykoŭ i ŭvieści termin «niaznačnaja kolkaść rečyva», admianić kryminalnaje pakarańnie dla spažyŭcoŭ.
