Fota Nadziei Bužan
Viktar Marcinovič razvažaje na budzma.by pra toje, čamu sioletnija parłamientskija vybary samyja kafkijanskija za apošnija 25 hadoŭ.
Ja saču za tym, jak hładkija dziadzi i cioci atrymlivajuć prava hałasavać za napisanyja nie imi zakony, užo 25 hadoŭ. Niahledziačy na zamireńnie ź Jeŭropaj, na praryvy ŭ zachodnim kirunku, hetyja vybary byli samymi kafkijanskimi na majoj pamiaci.
Nie toje kab ja vieryŭ, što rozum (tym bolej moj!) tut moža na niešta paŭpłyvać. Ale sija-tyja padsumavańni vykazać usio ž chočacca.
Vidavočna, što nastroj kampanii vyznačaŭsia tym, što sistema narešcie adčuła sapraŭdny, a nie ŭziaty z hałavy aŭtaraŭ TB-strašyłak, cisk. Pryčym krynicaj hetaha cisku była nie Jeŭropa, na jakuju možna tradycyjna nie zvažać, a niapeŭnyja stasunki z Rasijaj, a taksama skasavańnie byłoha sacyjalnaha kantraktu: my vam papiccot, vy nam nie sujaciesia ŭ dziaržaŭnyja spravy.
Studenctva pačało pavodzić siabie niapravilna.
Jašče na minułych vybarach, u 2015-m, moładzi jak čyńnika nie było ŭ pryncypie, jana bajałasia adličeńnia/raźmierkavańnia/za kantrakty baćkoŭ, a tut, nahledzieŭšysia, jak «kačaje» Maskvu, jak i što kaža Oxxximiron u intervju, pačała pierajmać susiedziaŭ. Rolevaja madel była ŭspryniataja tym bolš lohka, što navat i svoj «Navalny» z paraj sotak tysiač fałovieraŭ u «Telezie» ŭ najaŭnaści. Što da baćkoŭ, dyk tyja, zdajecca, nie viedajuć, što i kazać: sumy ŭ raźlikovych listkach nie dajuć im adčuvańnia, što stabilnaść pratryvaje i za svaje kantrakty treba trymacca.
Ja b skałanuŭsia ad zamiłavańnia, kali b u adkaz na novyja varunki i vykliki namienkłatura pačała pavodzić siabie pa-novamu. Z IT kropkava pierabudavacca ž atrymałasia, pryčym jak chutka! Tut ža možna było b chacia b prykrucić zvyčajnyja prykoły z daterminoŭkaj, ale pakazčyk praciahvaŭ pa-staromu raści i ŭžo ŭ sieradu luta złavaŭ krainu.
U nulavyja toje, što hałasy nie ličacca, a los «hałasavańnia» vyznačajecca ŭnačy vakoł nie nadta nadziejna zakrytych skryniaŭ, było vialikaj tajamnicaj, viedali jakuju navat nie ŭsie žurnalisty.
Ja pamiataju, jak maładym i naiŭnym žurnalistam słuchaŭ, što kaža Statkievič pra sapraŭdny sens «daterminovaha hałasavańnia», i dapuskaŭ, što ŭ byłoha palitviaźnia prosta raźviłasia paranoja. Siońnia sutnaść pracedury, miarkujučy pa kamientach na bujnych partałach, dajšła da kožnaha hramadzianina. Toj fakt, što kraina nie ŭstała na dybki paśla dvuch pierakanaŭčych vidosaŭ i adnoj fotački (z cudoŭnymi pieratvareńniami dziaržaŭnaha ściaha na apiačatanym učastku), aznačaje, što ŭsie razzłavanyja pryniali hetaje spaścižeńnie ŭ jakaści novaj narmalnaści.
Paniaćcie zakonnaści kančatkova syšło ŭ niabyt.
Hetaksama jak paniaćcie zdarovaha sensu.
I sumleńnia.
Kali naziralnikaŭ pazbaŭlajuć paśviedčańniaŭ pry maŭklivaj prysutnaści pradstaŭnikoŭ ABSIE, pryčym pazbaŭlajuć roŭna za toje, što tyja sumlenna rabili svaju pracu — nazirali i imknulisia praduchilić parušeńni, — dyk čalcoŭ PPNS, jak i prezidenta, možna pačynać pryznačać na sumiesnych pasiedžańniach rajsavietaŭ i vykankamaŭ, i nichto nie paličyć heta pierahinam.
Kali hałasy nie ličacca, asnoŭnymi krynicami destabilizacyi, adzinymi istotnymi hulcami robiacca naziralniki. Bo važna nie toje, za kaho i jak hałasujuć, ale jak mienavita vynikovyja ličby źjaŭlajucca ŭ pratakołach. Vyhladaje, što viertykal hetuju niebiaśpieku ŭśviadomiła, i pierad asnoŭnaj kampanijaj ja b čakaŭ masavych represij dla tych, chto moh by zafiksavać parušeńni ŭletku.
Vidavočna, što hetaja parłamienckaja kampanija nie była elehantnaj: słova «mudak», naprykład, dahetul nie hučała ni razu.
Istotna ŭžo ciapier zrazumieć, jakoj budzie nastupnaja kampanija.
Jość dźvie stratehii praviadzieńnia prezidenckich vybaraŭ: «jak u 2001 hodzie», ź minimumam kandydataŭ, maksimalnym niadopuskam kankurentaŭ na farmalnych padstavach, vybaram pamiž Hančarykam i Łukašenkam, i «maksimalna demakratyčny» varyjant 2010 hoda, kali kandydataŭ było šmat i staŭka była na toje, što jany pierasvaracca mižsobku. Kampanija 2010 hoda była vybarami ŭpeŭnienych u sabie ŭładaŭziaŭcaŭ. Kampanija 2001 hoda — vynikam źniervavanaści i ŭsieahulnaj paranoi (čamu tak adbyłosia, zrazumieje luby, chto pamiataje, što adbyvałasia ŭ 1999 hodzie).
Zychodziačy z hetaha ja b pradkazvaŭ maksimalna «niekrasivy» varyjant na leta 2020-ha. Alternatyvy ŭ biuleteniach nie budzie. Pa ŭsich mahčymych kandydatach, palityčna anhažavanych miedyjach, štabach i (asabliva!) naziralnikach pras pačnie chadzić niepasredna voś ciapier.
Adna z asnoŭnych idejnych zamanuch, prydumanaja jak zamianialnik sacyjalnaha kantraktu (bo papiccot niama adkul uziać), ideja kansalidavać pratestnuju hramadu vakoł mocnaj ułady, što supraćstaić sprobam skraści suvierenitet, nie spracavała. Pa-pieršaje, dziakujučy svoječasovym «źlivam» z uschodu, pa-druhoje, tamu, što Zianona nie pieraplunieš, pa-treciaje, tamu, što viery ŭžo prosta niama, ni ŭ koha.
To, nie mohučy zastavić siabie palubić, buduć vymušać siabie bajacca. Mahu tolki paŭtaryć słohan «Hulni tronaŭ»: «Winter is coming».
Ci mahčyma niešta supraćpastavić tamu, što adbyvajecca i jašče budzie adbyvacca (asnoŭnaje — napieradzie)?
Jak na mianie, asnoŭnaja dumka, jakuju treba zasvoić tym, chto čakaje pieramien: u hulni, praviły jakoj uvieś čas advolna źmianiaje adzin z bakoŭ, pieramahčy niemahčyma.
Kali za sistemaj zastajecca prava nazyvać nadta starannych naziralnikaŭ złačyncami, a potym jašče i karać ich zhodna z ułasnaručna napisanymi kodeksami, vybary žniŭnia 2020ha ŭžo ciapier možna ličyć praviedzienymi «jak zaŭsiody».
I pakavać valizy, nie čakajučy pafasu i trahizmu čarhovaj płoščy.
«Na što spadziavacca? — spytajeciesia vy. — Čym hreć serca?»
SSSR u 1986 hodzie zdavaŭsia takim ža naturalnym i tryvałym, jak pryroda, jak zakon, pa jakim drevy rastuć u lesie. Zrynuć kamunistaŭ nie było mahčymym ni na vybarach, ni padčas pratestaŭ paśla. Chaj sabie niešta takoje i łunała ŭ pavietry (jak i ciapier).
I mienavita čyhunnaja ŭpeŭnienaść u tym, što ŭsio možna i ŭsio budzie maŭkliva źjeździenaje, i pryviała kamunistaŭ da skonu, a ludziej — da cudu. Mahčyma, hety cud adnojčy adbudziecca i ŭ nas. Nie mahu vyklučać, što my z vami paśpiejem jaho pabačyć.
