Padčas pandemii karanavirusa ŭsich cikavić, kali kolkaść vypadkaŭ pojdzie na spad. Jak zrazumieć, prajšli my ŭžo pik ci nie? I što dobraha ŭ płato, kali ZŠA i Vialikabrytanija na hetym płato ŭžo bolš za miesiac? Kiraŭnik litoŭskaha Centra pa prafiłaktycy infiekcyjnych zachvorvańniaŭ i ŚNIDu (ULAC), prafiesar Saŭlus Čaplinskas u intervju tut.by patłumačyŭ, jak raźvivajecca pandemija i jak zrazumieć, što pačalisia pazityŭnyja zruchi.
«Kali pracent pazityŭnych u dzień 3% i mienš, vy ŭžo pačynajecie spraŭlacca z epidemijaj»
— Ad pačatku ŭspyški ŭ Biełarusi zarehistravana amal 26 tysiač čałaviek, infikavanych COVID-19. Siarod ich i tyja, chto chvareje ŭ lohkaj formie, i tyja, chto ŭ ciažkaj… Amal 8 tysiač užo ačuniali, 146 pamierli. Užo vosiem dzion u nas praktyčna adnolkavy pryrost novych vypadkaŭ za sutki — bolš za 900. Prykładna 8-8,7% ad kolkaści zroblenych za dzień testaŭ.
— Rastłumaču, jak zvyčajna raźvivajecca ałharytm testavańnia na karanavirus. Spačatku testujucca tyja, u kaho jość simptomy. Dalej, kali ŭ dziaržavy bolš testaŭ i mahčymaściaŭ, pačynajuć testavać tych, u kaho lohkija simptomy, potym testujucca ŭsie kantaktnyja. Dalej pačynajuć testavać kalektyvy ludziej i ŭsich achvotnych i ŭ kancy prychodziać da taho, što testujuć usich abo peŭnyja hrupy kožny tydzień.
Zrazumieła, što kali nie budzieš testavać, ničoha nie znojdzieš, ale treba dasiahnuć takoha vyniku, kab pazityŭnych z usich pratestavanych u dzień było nie bolš za 3%. Kali vy jašče bolš pašyrycie hrupy tych, kaho testujecie, uklučycie ŭ ich bieśsimptomnych, a pracent pazityŭnych u dzień budzie padać i dasiahnie 3% i mienš, heta budzie aznačać, što kraina spraŭlajecca z epidemijaj. Tady možna skazać, što pačaŭsia spad. Jašče adzin pakazčyk spadu, kali vyzdaraŭleńniaŭ za dzień bolš, čym novych vypadkaŭ. Tak, pa paviedamleńniach ŚMI, było ŭ Kitai.
— Heta značyć, treba pašyryć hrupy testavanych i akramia miedykaŭ, kantaktaŭ chvorych, pacyjentaŭ ź pnieŭmanijami testavać jašče kahości?
— Ad kaho ludzi zaražajucca COVID-19? 40% usich zaražeńniaŭ idzie ad tych, u kaho jość simptomy, a 45% vypadkaŭ zaražajucca ad bieśsimptomnych, u jakich hetyja simptomy jašče nie źjavilisia abo jany takija, što čałaviek ich navat nie zaŭvažaje. Padumaje, što hryp ci prosta dyjareja, zaraz klinika vielmi składanaja i siarod simptomaŭ moža być usio što zaŭhodna.
5% ludziej zaražajucca ad tych, u kaho nikoli nijakich simptomaŭ nie budzie, i pra hetych ludziej my nie daviedajemsia, kali nichto nie budzie ich testavać łabaratornym mietadam. I tolki 10% infikujucca ad zaražanych pavierchniaŭ.
Kali ŭvieś čas testavać tolki tych, u kaho jość simptomy, to adkaz na infiekcyju zaciahniecca, bo pieradsimptomnyja buduć cicha jaje pašyrać. Ź inšaha boku, čamu spačatku źviartajuć uvahu na simptomy? Tyja, u kaho jany jość, bolš zaraznyja, čym tyja, u kaho simptomy lohkija.
Dla taho, kab zarazicca, treba, kab patrebnaja doza virusa trapiła ŭ arhanizm patrebnym šlacham. Značyć, toj, u kaho jość simptomy, asabliva niebiaśpiečny dla lekaraŭ, miedpiersanału, kali jon u balnicy. Abo dla siamji ci kaleh, kali jon nie špitalizavany. Tamu my havorym ab tym, što treba pašyrać hrupy dla testavańnia, treba, mahčyma, navat uklučać asobnyja kalektyvy. Kali dzieści ŭ niejkim kalektyvie znajšli virus, moža być, treba chutka praviarać usich supracoŭnikaŭ.
«Płato značyć, što vy na jaho vyjšli i bolš kolkaść vypadkaŭ nie raście»
— U nas vosiem dzion pryrost bolš za 900 vypadkaŭ u sutki. Možna skazać, što my vyjšli na płato?
— Va ŭsiakim razie heta pakazvaje, što vy pakul u narastajučaj fazie. Nu i što, što heta płato? Kali jano ŭvieś čas budzie sapraŭdy takim ža — 8,7% pazityŭnych ad usich testavanych za dzień, — to da 3% pa-raniejšamu budzie vielmi daloka.
— Što ž tady płato padčas pandemii?
— Płato aznačaje, što niama mocnaha rostu novych vypadkaŭ infiekcyi. U pačatku pandemii vielmi niebiaśpiečna, kali kolkaść novych vypadkaŭ raście vielmi chutka. Balnicy mohuć nie spravicca z chvorymi, nie chopić miescaŭ i hetak dalej. I ideja ŭ tym, kab adsunuć hety pik, kab jon byŭ jak maha paźniej i nižej, kab my paśpieli da jaho padrychtavacca. Dla hetaha i ŭvodzilisia karanciny.
Kali vyjści na płato, kali kolkaść novych vypadkaŭ nie raście, a miedyki spraŭlajucca, sistema nie pieraharyć. Nie treba budzie, jak u vajenny čas, vybirać, kaho ratavać. Chopić sił na ŭsich. Nie ŭsich vyratujuć, viadoma, ale choć by pasprabujuć.
— Miarkujučy pa vašym apisańni, Biełaruś ciapier usio-taki na płato.
— Ale kali niama źnižeńnia, značyć, što namahańniaŭ, jakija prymianiajucca, nie chapaje. Možna być na vielmi drennym płato ŭvieś čas. Ale meta nie ŭ hetym, a ŭ tym, paŭtarusia, kab było nie bolš za 3% pazityŭnych u dzień ad usich testavanych.
— Jak doŭha Biełaruś moža prabyć na płato?
— U horšym vypadku — pakul usie nie pierachvarejuć.
— 100% nasielnictva?
— Pa łohicy, chapaje 60-70%, tady, moža być, pojdzie na spad. Ale takuju hipotezu možna było vyłučać dva-try tydni tamu. Ciapier jość sumnievy z nahody taho, raźvivajecca ŭstojlivy imunitet abo nie, asabliva ŭ tych, chto pierachvareŭ u lohkaj formie. Tamu zastajecca tolki adno — jak maha bolš namahańniaŭ nadavać chutkamu testavańniu, izalacyi i lačeńniu, i nie tolki simptomnych, ale i bieśsimptomnych, ich kantaktaŭ. Na prykładzie Litvy vidać, što asablivuju ŭvahu treba nadavać miedustanovam, što i tak zrazumieła, pansijanatam, dzie žyvuć stałyja ludzi, chośpisam — tam vielmi chutka pašyrajecca virus. Toje ž možna skazać i pra inšyja kalektyvy — turmy, armiju. Nie važna, što tam maładyja ludzi, ale jany taksama mohuć chvareć, invalidnaść moža zastacca.
«Pry PŁR-reakcyi 30-40% vynikaŭ testaŭ mohuć być psieŭdaadmoŭnymi»
— Płato ŭ Bielhii, Niderłandach i Partuhalii doŭžyłasia prykładna try tydni, zatym pačaŭsia spad. Z čym heta mahło być źviazana? Bo jość krainy, dzie heta doŭžyłasia i mienš za try tydni, a jość tyja — dzie ŭžo bolš za miesiac, u ZŠA naprykład, Vialikabrytanii.
— Vielmi prosta: heta zaležyć ad taho, nakolki chutka i efiektyŭna pačali testavać tyja hrupy, jakija ja pieraličyŭ. I treba razumieć, što pry PŁR-reakcyi (palimieraznaja łancuhovaja reakcyja, hetym sposabam robiać testy va ŭsim śviecie, i ŭ Biełarusi ŭ tym liku. — TUT.BY) — 30-40% vynikaŭ testaŭ mohuć być psieŭdaadmoŭnyii. Treba jak maha chutčej uvodzić padvojnaje testavańnie: i PŁR, i na antycieły. Heta palapšaje dyjahnostyku. PŁR pakazvaje infiekcyju ź pieršych dzion da tryccataha dnia, a potym — nie, potym mohuć vyjavicca antycieły. Tamu ludziej, jakija zarazilisia virusam try tydni tamu, niama sensu praviarać mietadam PŁR. A voś testam na antycieły — jość sens.
— ZŠA na płato bolš za miesiac, čamu nijak niama spadu?
— Tam vielmi vysokaja ščylnaść ludziej, a kolki tam tych, chto nie trymajecca praviłaŭ hihijeny? I prosta spaźnilisia ŭ testavańni.
— Jak Biełarusi zrazumieć, što my ŭžo na piku?
— Treba kožny dzień hladzieć, ci pačynaje źmianšacca pracent novych vypadkaŭ da kolkaści pratestavanych. Kali vy ŭbačycie, što dzień z dnia pracent vyjaŭlenych idzie na spad, heta ŭžo pazityŭnyja zruchi.
— Tady my projdziem pik?
— Skažam tak. Ale moža być i druhi pik, druhaja chvala.
— A kaho testujuć u Litvie?
— U cełym tyja ž hrupy, što i ŭ Biełarusi, ale ŭ nas ciapier pačali testavać žadajučych, ich na testavańnie zaprašajuć, vydajuć niešta nakštałt tałona.
— Biaspłatna?
— Tak, na žal, niama mahčymaści zapłacić i chutka pratestavać. I heta drenna.
— Kali ŭ kampanii zachvareŭ adzin supracoŭnik, u vas testujuć usich jaho kaleh?
— Hladziać, chto byŭ u jaho atačeńni, chto karystaŭsia tym ža kalidoram, prybiralniaj. Kali nie pierasiakajucca, to nie buduć pakul što praviarać, a było b niadrenna, kab praviarali naohuł usich. Heta i jość pašyreńnie hrupy testavańnia — step by step.
— Moža być tak, što my ŭ Minsku pik projdziem, a inšyja rehijony projduć jaho paźniej? Ci ŭsia kraina heta ŭsio adnačasova prachodzić?
— Nie, ni ŭ jakim razie. Treba hladzieć maksimalna łakalna, i lepš, kab karanciny i niejkija sacyjalnyja abmiežavańni byli ŭ tym liku i łakalnymi. Adna sprava zakryć krainu, kab nie zajechali zamiežniki, inšaja — rehijon, kab nichto tudy nie moh zajechać i adtul vyjechać. Tak rabili kitajcy. Sapraŭdy hetak ža možna začynić na karancin adnu škołu, dzie adbyłasia ŭspyška, a nie ŭsie škoły ŭ horadzie.
