«U historyi nie było stanoŭčaha prykładu, kab praźmiernaje znachodžańnie va ŭładzie supravadžałasia roskvitam dziaržavy, prychodam demakratyi i ŭsieahulnym ščaściem. Kali ty realna žadaješ dabra svajmu narodu i adčuvaješ, što vypadaješ z kantekstu suśvietnych pracesaŭ, zrabi, kab ludziam stała lepiej. Sydzi!»
Inha Chruščova, byłaja teleprapahandystka, razvažaje pra stračany biełarusami votum davieru da Łukašenki, piša «Radyjo Svaboda».
«Ułady zaklikajuć rušyć nie napierad, a nazad»
Inha Chruščova amal 20 hadoŭ pracavała ŭ systemie Nacyjanalnaj teleradyjokampanii: była viadoŭcaj navinaŭ, supravadžała Alaksandra Łukašenku ŭ pajezdkach pa krainie, uznačalvała adździeł palityčnych ahladalnikaŭ Ahienctva televizijnych navinaŭ.
U 2013-m niečakana dla kalehaŭ napisała zajavu praz ułasnaje žadańnie i syšła z pracy. Spačatku ŭ turystyčny biznes, ciapier zajmajecca stvareńniem hrafiki i videa.
Ale ad hramadzkaha žyćcia nie dystancyjavałasia. U hetuju vybarčuju kampaniju ŭvajšła ŭ inicyjatyŭnuju hrupu pretendenta Viktara Babaryki, źbirała podpisy ŭ jahonuju padtrymku. Ciapier dałučyłasia da inicyjatyvy praviadzieńnia kanstytucyjnaha referendumu.
«U tym režymie, u jakim mahła sabie dazvolić, sabrała bolš za 300 podpisaŭ, — raskazvaje jana «Svabodzie». — Tyja, chto nikoli nia ŭdzielničaŭ u palityčnych kampanijach, išli i addavali hałasy alternatyŭnym kandydatam. I heta samaje hałoŭnaje, što ja zrazumieła: źmianiŭsia nastroj ludziej.
Žyćcio pakazała, što ŭłada nie prapanuje rašeńniaŭ, kab palepšyć ekanomiku. Niama nia toje što dziejańniaŭ, a navat abiacańniaŭ na perspektyvu. 10 dalaraŭ da pensii — nie panaceja. Kažuć, što treba, kab było nia horš, čym 5 ci 10 hadoŭ tamu. Nam prapanujuć rušyć nie napierad, a nazad!»
Pavodle Inhi Chruščovaj, pryncypovaj pamyłkaj uładaŭ stała ihnaravańnie pandemii karanavirusu, što adšturchnuła navat samych addanych prychilnikaŭ.
«Dla mnohich stała sapraŭdnym šokam, jak ułady paviali siabie ŭ sytuacyi z pandemijaj, — pierakananaja jana. — Nas paprostu pakinuli sam-nasam ź biadoj. My sami pieraličvali praz MolaMola hrošy medykam, dapamahali nabyvać abstalavańnie, elementarnyja srodki abarony. Ja ŭžo nie kažu pra rytoryku, jakaja hučała na adras chvorych dy pamierłych. Kazać takoje pra ludziej, jakija paciarpieli ŭ tym liku ad biaździejańnia kiraŭnictva, — vierch cynizmu. Važny składnik, jaki śviedčyć pra «kłopat» dziaržavy ab svaich hramadzianach».
«Paralelny suśviet prezydenta ŭsio dalej ad narodu»
Šmat hadoŭ Inha Chruščova była adnym z televizijnych imidžmejkieraŭ pieršaha prezydenta, schilała elektarat na bok dziejnaj ułady. Što pavinna zdarycca, kab pierajści ŭ apazycyju da taho, kaho niekali abahaŭlała?
«Tady bačyła krychu inšaha čałavieka. Niekali jon žyŭ u nievialikim damku ŭ Drazdach ź niekalkimi achoŭnikami (nia tysiačami, jak ciapier), sustrakaŭsia ź ludźmi, chacieŭ zahłybicca ŭ prablemy. A pastupova ŭsio pieratvaryłasia ŭ dekaracyju. Paralelnyja suśviety adzin ad adnaho addalalisia.
Toje, što śvita namahajecca pakazać karalu, ničoha ahulnaha z realnaściu nia maje. Darečy, pačynałasia z padačy spadara Ŭciuryna, jaki ciapier u miescach nie takich addalenych. Kali ŭśviadomiła, što heta nia moj šlach, vyrašyła syści. Zredku hladžu spravazdačy pra sustrečy z masami: admysłova padabranyja ludzi, całkam zrežysavany scenar. Niama ŭžo dyjalohu z narodam».
Kali ludziej, jakija razumiejuć u ekanomicy, zamianiajuć pierad vybarami na siłavikoŭ, stavicca kryž na viery ŭ stanoŭčyja pieratvareńni», — tak kamentuje Inha Chruščova niadaŭnija perturbacyi va ŭradzie.
«Takoha nie było raniej, i heta vielmi tryvožny znak. Toje, što ciapier tvorycca na vulicach haradoŭ, — zatrymańni, źbićcio, hvałt — jaskrava śviedčyć, u jakim kirunku padziei buduć raźvivacca dalej. I heta nasamreč vielmi strašna. Mahčyma, ludzi ź blizkaha atačeńnia nie zusim razumiejuć, što nieŭzabavie sami mohuć apynucca ŭ pastarunkach. Dyk ci varta ryzykavać?» — pierapytvaje jana.
Kolišnija kalehi Chruščovaj z BT adzin za adnym asudžajuć brutalnyja metady pravaachoŭnikaŭ. Biesprecedentnaja źjava śviedčyć, što daje zboi navat adładžanaja idealahičnaja mašyna.
«Nia treba ich ckavać — maŭlaŭ, u pavietry pieraabuŭsia. Dobra, kali čałaviek raźvivajecca, analizuje. Punkt hledžańnia nia moža być zamarožanym, jon mianiajecca. Siońnia važnaja salidarnaść, i ciešyć, što ŭsio bolš ludziej razumieje: u krainie adbyvajecca štości nia toje. U peŭnym sensie heta mužny ŭčynak, možna tolki ŭjavić, čym takija zajavy skončacca. Zrabić vybar — pazycyja, vartaja pavahi. Ja nia viedaju, chto tam ciapier u pule, viadoŭcy navinaŭ, ale mahu ŭjavić, što adbyvajecca ŭ hałovach. Z adnaho boku, bajacca za svaje miescy, ź inšaha, bačać realnuju svavolu. Siaredziny tut niama».
«Tancy na hrablach stanoviacca ŭsio bolš samahubnymi»
U apošnija hady na televizii Inha Chruščova zajmałasia spartovymi prajektami, aśviatlała cyrymonii adkryćcia i zakryćcia Alimpijskich hulniaŭ. U suviazi z apošnimi padziejami šerahi atletaŭ taksama padzialilisia: adny ŭsłaŭlajuć dziejnaha kiraŭnika, druhija vinavaciać jaho ŭ zastoi. Funkcyjanery namahajucca prysaromić tych, chto nastrojeny krytyčna, vinavaciačy ich u niaŭdziačnaści za dziaržaŭnyja ŭkładańni.
«Mnie impanuje Darja Domračava. U svaim statusie Hieroja Biełarusi vykazałasia dosyć dyplamatyčna, ale navat heta dazvalaje zrabić vysnovu: jana cudoŭna razumieje, što adbyvajecca navokał. Čynoŭnik biez spartoŭca nichto, tamu heta tolki skałanańnie pavietra. Ja viedaju Nadziu Astapčuk, ź jakoj abyšlisia nie najlepšym čynam, zusim niepryhožaja historyja. Kamu joj być udziačnaj? Jość tyja, chto dziakujučy systemie maje stabilny prybytak. Ale napisanyja pad kapirku listy — nia dumaju, što heta realnyja dumki. Navošta tady ich zdymać, blakavać kamentary?»
Pavodle surazmoŭnicy, dla prezydenckaj administracyi stała niečakanaściu, što ŭ palityku pryjšli ludzi, jakich tam nie pryzvyčailisia bačyć. I kali systemnuju apazycyju zbolšaha blakavać navučylisia, to nieprafesijnyja revalucyjanery vyklikali na Karła Marksa, 38 zamiašańnie.
«U hetym samaje istotnaje adroźnieńnie ŭsioj sytuacyi 2020 hodu. Paŭstali realnyja ludzi, jakija razumiejuć: kali tak budzie praciahvacca i dalej, naš šlach tolki adzin — tupik. Bo ekanamičnaha bačańnia — jak žyć dalej — niama. Choć ahitacyja zabaronienaja dla ŭsich, akramia adnaho, z ekranu nie prahučała navat banalnych abiacańniaŭ. A tančyć na hrablach staje ŭsio bolš samahubnym vidam sportu. Zrazumieła, pieršaja asoba ryzykuje zonaj kamfortu, tamu zmahajecca, kab zastałosia, jak było. Ale hetaha ŭžo nia budzie. Sami biełarusy nie daduć».
Inha Chruščova ŭchvalaje inicyjatyvu Viktara Babaryki viarnuć Kanstytucyju 1994 hodu, jakaja abmiažoŭvaje prezydenckija terminy i nadzialaje adpaviednymi paŭnamoctvami ŭsie haliny ŭłady. 26 hadoŭ eksperymentu z «mocnym lideram» — dastatkovy termin, kab pryznać jaho pravalnaść.
«Łukašenka ličyć, što 26 hadoŭ — nie miaža, možna praciahvać. Nia treba być prazarliŭcam, kab pradkazać, čym usio skončycca. U historyi nie było stanoŭčaha prykładu, kab takoje praciahłaje znachodžańnie va ŭładzie supravadžałasia roskvitam dziaržavy, prychodam demakratyi i ŭsieahulnym ščaściem. Kali žadaješ dabra svajmu narodu i adčuvaješ, što vypadaješ z kantekstu raźvićcia suśvietnych pracesaŭ, zrabi, kab ludziam stała lepiej. Sydzi! Pakul heta nijak nie karelujecca z zajavami ab zadušeńni pratestavych nastrojaŭ i žadańniem lubym čynam zastacca na pasadzie».
«Siłaviki źvilisia nie dziela taho, kab raźvivać ekanomiku»
Inha Chruščova pakul nia bačyć, kab u prezydenckaj administracyi razhladali inšyja varyjanty, aproč jak iści da ŭłady praz čarhovyja falsyfikacyi, a kali zapatrabujecca — i na štychach. Inšaja reč — jak doŭha ŭdasca trymać ułasny narod u strachu.
«Hety hod nielha paraŭnoŭvać z papiarednimi kampanijami. Siły, jakija vyjšli na arenu, prapaviedujuć kaštoŭnaści, čužyja ŭładzie. Razhon maładzionaŭ kala Symbal.by ci strym z Frunzenskaha vykankamu, kali čynoŭniki paśmichalisia z studenta Harvardu, jaki chacieŭ uvajści ŭ kamisiju. Pakaźnik adukavanaści vertykali i novaj hieneracyi. Niavyklučany mikrafon jaskrava zaśviedčyŭ, chto zapatrabavany. Vielmi sumna. Adnak instrumenty manipulacyi 1996 hodu ŭžo nie pracujuć. Vychavańnie, kultura ludziej užo vyšejšaja, čym u čynavienstva».
Viedajučy Alaksandra Łukašenku asabista, Inha Chruščova razumieje, što jon budzie adbivacca da apošniaha. Niezdarma atačyŭ siabie nie ekanamistami dy refarmatarami, a skroź ludźmi ŭ pahonach.
«Zvažajučy na prafesijny dośvied i kirunak dziejnaści, zrazumieła, što jany źjavilisia zusim nie dziela taho, kab raźvivać ekanomiku. A ŭsiakaja kraina žyvie pierš za ŭsio ekanomikaj. Pakolki staić zadača ŭtrymać uładu za ŭsiakuju canu, ich nie cikavić ni sacyjalny zrez, ni biznes, ničoha. Zaraz pačniecca spłata padatkaŭ za druhi kvartał, vymyvajucca abarotnyja srodki. U takich umovach nielha štości pradkazać na miesiac-dva napierad. Da taho ž my z usich bakoŭ zakrytyja, niekatoryja haliny, jak turyzm, padziei, seminary, spynilisia. Ludzi nabyvajuć tolki samaje nieabchodnaje, usie ŭ stupary».
Pavodle Inhi Chruščovaj, uładam usio składaniej manipulavać instrumentami prapahandy. Tamu tak, jak u 1990-ja, ačmuryć narod užo nia ŭdasca.
«Ludzi viedajuć zamiežnyja movy, cudoŭna karystajucca infarmacyjnymi technalohijami. Televizijaj užo ničoha nie ŭratuješ. My žyviom absalutna ŭ inšym technalahičnym vymiareńni. Ciahnik imčyć, a ŭłady źbirajucca spynić jaho niejkaj dryzinaj. I padnačalenyja majuć kankretnuju zadaču: pakinuć tak, jak było raniej. To-bok usim zastacca na svaich miescach. U ich pry hetaj uładzie ŭsio dobra, jany nie razumiejuć, čym niezadavolenyja inšyja. Ale nielha zastavacca ŭ svajoj škarłupinie, kali navokał adbyvajucca tektaničnyja zruchi».
Jana padkreślivaje, što syšła z televizii mienavita z maralnych pryčyn — tady heta było paraŭnalna ź infarmacyjnym vybucham. Ciapier, kali teleekrany nia majuć pryncypovaj vahi, a asoby prapahandystaŭ nie na słychu, vyznačycca z pryjarytetami našmat praściej.
