Fota: Luboŭ Stajkina
Kolki biełarusaŭ mahła zakranuć prablema i jakija ŭ ich varyjanty
Padličyć, kolki ludziej emihravali ź Biełarusi va Ukrainu paśla padziej 2020 hoda, praktyčna niemahčyma. Pa-pieršaje, usio ŭskładniajecca tym, što biełarusy mahli zajechać tudy bieź vizy. Pa-druhoje, možna było znachodzicca va Ukrainie da 180 dzion bieź lehalizacyi. Pa-treciaje, dla mnohich paŭdniovaja susiedka była tolki «časovym punktam»: niekatoryja spačatku biehli ź Biełarusi, a ŭžo potym rabili sabie humanitarnyja vizy ŭ Polšču i Litvu.
Sa žniŭnia 2020 hoda pa kastryčnik 2021 hoda była zafiksavana 361 tysiača faktaŭ pierasiačeńnia miažy biełarusami, zhodna z danymi Dziaržaŭnaj pamiežnaj słužby Ukrainy. Biezumoŭna, hetyja ludzi mahli viarnucca dadomu ci paźniej źjechać u treciuju krainu. Ale pa minimalnoj acency va Ukrainie znachodzilisia kala 3500 biełarusaŭ: Dziaržaŭnaja mihracyjnaja słužba naličyła 3042 biełarusa z časovym dazvołam na žycharstva, jašče 487 čałaviek atrymali stały dazvoł (heta danyja sa žniŭnia 2020-ha pa lipień 2021-ha).
Polšča pryniała bolš za ŭsio biežancaŭ z Ukrainy i značna spraściła žyćcio tym ź ich, chto maje ŭkrainski pašpart. Takim ludziam možna da 18 miesiacaŭ zakonna znachodzicca na terytoryi Polščy (i navat praciahvać hety termin), a taksama pracavać. Dla hramadzian Biełarusi, jakija źbiehli ŭ Polšču, prablemy niama, tolki kali ŭ ich užo była adkrytaja šenhienskaja viza ci nacyjanalnaja viza krainy Jeŭrasajuza.
Fota: Luboŭ Stajkina
A voś što rabić astatnim biełarusam, jakija, naprykład, źbiehli va Ukrainu ad biełaruskaha režymu, a zaraz znoŭ źbiehli — u Polšču z Ukrainy, jakaja vajuje? Pakul vyjściaŭ amal što niama.
Samy «prosty» varyjant — zaprasić u Polščy status biežanca. U hetym vypadku vas zabiaśpiečać hrašyma na bazavyja patreby nakštałt žylla i ježy, daduć mahčymaść biaspłatna chadzić na kursy polskaj movy. Adnak dla padačy zajavy nieabchodna dakazać, što ŭ Biełarusi vas pieraśleduje ŭłada, — tym, chto źjazdžaŭ «na ŭsialaki vypadak», hetaha zrabić nie atrymajecca.
Taksama praces atrymańnia statusu biežanca nakładaje svaje abmiežavańni. Naprykład, paśla padačy zajavy i da atrymańnia statusu pracavać lehalna nielha, a praces moža zaciahnucca na paŭhoda i bolš. Dla mnohich biełarusaŭ heta pryncypovy momant, bo jany zastalisia pracaŭładkavanymi ŭ svaich kampanijach i chočuć praciahvać zarablać, asabliva kali havorka idzie pra IT-siektar.
Niekatoryja krainy zrabili palohki dla hramadzian Ukrainy i abiacajuć davać status biežanca biez doŭhaj biurakratyi. Ale biełarusaŭ heta, jak praviła, nie tyčycca. Choć u Hiermanii zajaŭlajuć, što tam status biežanca daduć navat z ukrainskim VNŽ niezaležna ad pašparta.
Na sajcie Savieta Jeŭropy prapisany miechanizm, jaki ŭ ekstranych vypadkach praduhledžvaje «časovuju abaronu» (to-bok lehalizacyju) u krainach Jeŭrasajuza na adzin hod. Dalej abarona moža być praciahnutaja na termin ad paŭhoda da hoda, potym jašče adzin raz na hod (miarkujučy pa ŭsim, Polšča zaraz karystajecca mienavita hetym miechanizmam). Adnak znoŭ prablema: usio heta ŭ lubym vypadku datyčyć tolki hramadzian Ukrainy ci zamiežnikaŭ z pastajannym vidam na žycharstva ŭ joj. U bolšaści biełarusaŭ, jakija zajechali va Ukrainu paśla padziej 2020 hoda, jość tolki časovy VNŽ.
Fota: Luboŭ Stajkina
Tearetyčna, kali biełarus maje hrošy, jon moža nabyć kvitok, naprykład, u Hruziju i zrabić polskuju vizu za miažoj (pa praviłach nielha atrymać vizu toj krainy, u jakoj vy ŭžo i tak znachodziciesia). Voś tolki jość niuans: u takoj situacyi, jak zaraz, biełarusam nie rajać vyjazdžać za miežy Polščy, kab heta nie pierarasło ŭ novyja prablemy.
Zaraz usie spadziajucca na pastanovu, jakuju chutka pavinien pryniać Siejm Polščy — u joj, jak miarkujuć, budzie prapisany paradak dapamohi biežancam z Ukrainy. Prajekt dakumienta možna znajści na sajcie Siejma. Ale dla biełarusaŭ jon mała što palepšyć: u tekście havorka idzie tolki pra hramadzian Ukrainy i ludziej z pastajannym dazvołam na žycharstva ŭ hetaj krainie.
«Jość časovy VNŽ Ukrainy, ale nie viedaju, jak jon dapamoža ŭ Polščy»
Alena (imia źmienienaje) — supracoŭnica adnoj ź biełaruskich IT-kampanij. U 2021 hodzie dziaŭčyna pierajechała ź Biełarusi va Ukrainu. Mahčymaść rełakacyi źjaviłasia pa pracy, da taho ž Alena ŭdzielničała ŭ maršach pratestu letam 2020 hoda. Ale vajna prymusiła dziaŭčynu znoŭ źbirać čamadany.
«Da evakuacyi ja nie płanavała jechać u Polšču, tamu vizy ŭ mianie nie było. Biehli z Kijeva terminova, u pieršy dzień vajny. U Polšču pajšli tolki tamu, što bolšaja častka firmy ŭžo tudy źjechała, — tłumačyć Alena. — Jechali my bolš za try dni».
Možna było pajechać u Małdovu, kudy nie patrebna viza, ale Alena admiała hety varyjant: tam zusim niama znajomych, a lepš trymacca razam.
«U mianie jość časovy dazvoł na žycharstva Ukrainy, ale ja nie viedaju, jak jon dapamoža mnie ŭ Polščy. Pakul jon spatrebiŭsia tolki na błok-pastach i tolki chłopcam, jakich prapuskali pry jaho najaŭnaści».
U biełarusaŭ, chto traplaŭ u Polšču bieź vizy, zaraz u pašparcie staić prosta štamp pra ŭjezd.
«Kampanija kaža nam čakać aficyjnaj infarmacyi. Vyjazdžać za miežy Polščy bieź vizy vielmi nie rekamiendujecca, bo mohuć departavać u krainu hramadzianstva,
— padkreślivaje dziaŭčyna. — Tamu što tolki Polšča «dazvoliła» zajechać bieź vizy, a inšyja krainy, tak by mović, na heta nie padpisvalisia. Pakul ja radaja, što žyvaja, što sa mnoj kot i ŭ mianie jość niejkija hrošy».
«A 11-j ranicy ŭžo nie prymali novych naviedvalnikaŭ»
Inšaja biełaruskaja siamja źjechała z Varšavy ŭ Bierlin ciahnikom, kab pasprabavać lehalizavacca tam.
«Kala 11-j hadziny ranicy my pryjechali ŭ centr, jaki zajmajecca biežancami, ale jany ŭžo nie prymali novych naviedvalnikaŭ. Unutry bolš za 300 čałaviek, i śpiecyjalisty prosta nie mohuć apracavać usie zajavy, jakija im prychodziać, — havorać biełarusy. — Nam skazali pryjści zaŭtra, płanujem zaniać čarhu a piataj ranicy».
Chutčej za ŭsio, praŭda, ničoha nie atrymajecca: ź biełaruskim pašpartam i bieź vidu na žycharstva va Ukrainie šaniec stać biežancam zaraz minimalny.
«Z ukrainskimi hramadzianami ŭsio prosta, a ŭsie astatnija… Nam kažuć prosta čakać. Pa dziejnych normach my abaviazanyja prasić prytułak u Polščy — jak u pieršaj krainie, kuda my zajechali».
«Dumaju nazad va Ukrainu viarnucca»
Jašče adna biełaruska Alaksandra (imia źmieniena) taksama źbiehła ŭ Polšču paśla pačatku vajny. Va Ukrainu jana pierajechała ŭ 2021 hodzie, kali HUBAZiK zatrymaŭ mužčynu, ź jakim jana žyła. Paśla hetaha Alaksandru stali vyklikać u Śledčy kamitet, tamu jana vyrašyła, što situacyja stanovicca niebiaśpiečnaj. Žančyna pakinuła svajo dzicia rodnym u Biełarusi (u jaho nie było pašparta) i terminova źjechała va Ukrainu. Potym Alaksandry pačali namiakać, što lepš joj nie viartacca: zatrymajuć i jaje.
Status biežanca ŭ Polščy naša surazmoŭca atrymlivać nie choča z-za abmiežavańniaŭ padčas razhladu zajavy.
«Zaraz dumaju, mahčyma, nazad va Ukrainu viarnucca. Ja spačatku nie chacieła źjazdžać, tam vajujuć maje znajomyja. Staić vybar vyvozić dzicia ź Biełarusi ŭ Polšču da siabie (ale na atrymańnie vizy tam vialikija čerhi) ci rabić toje, što ja chacieła b i liču pravilnym — dapamahać ludziam va Ukrainie».
Da vajny Alaksandra nie paśpieła atrymać pastajanny vid na žycharstva. Pakul žančyna spadziajecca na pastanovu polskaha Siejma, jakaja moža niejak dapamahčy.
«Ja čytała, što ŭ Partuhalii dla biežancaŭ — hramadzian Ukrainy jość mahčymaść lehalizavacca, atrymać pracu i dostup da sacyjalnaj miedycyny. Ale biełarusam, miarkujučy pa ŭsim, zaraz miesca niama nidzie».
«Jość usio dla vyžyvańnia, akramia infarmacyi, što rabić dalej»
Biełaruska Julija (imia źmieniena) akazałasia va Ukrainie pa tych ža pryčynach, što i astatnija hieroi tekstu. Polskaj vizy ŭ jaje nie było, choć za niekalki tydniaŭ da pačatku vajny źjaŭlalisia dumki, što možna było b atrymać «šenhien» na ŭsialaki vypadak.
«Nie paśpieła. Da apošniaha nichto nie vieryŭ, što budzie vajna. Navat u pieršy dzień my jašče nie źbiralisia źjazdžać z Kijeva, dumali, chutka ŭsio skončycca. Vyrašyli jechać na druhi dzień, kali ŭžo abjavili svabodny ŭjezd dla ŭsich. Polšča niejak bližej i pa movie bolš zrazumiełaja, paśla Ukrainy. I ad Pucina dalej, — uśmichajecca dziaŭčyna. — Tam užo jość znajomyja biełarusy, jakija pierajechali raniej, da kaho možna źviarnucca pa dapamohu. Inšyja krainy nie razhladali, niejak u adzin hołas vybrali Polšču».
U Julii jość časovy vid na žycharstva va Ukrainie.
«U Polščy karystajemsia hramadskim transpartam biaspłatna, chacia, zdajecca, heta tolki dla hramadzian Ukrainy, ale palaki sami dakładna nie viedajuć praviły. U mietro nas puścili pa ŭkrainskim VNŽ,
— pryvodzić prykład Julija. — Zaraz šukali žytło i nam spatrebiŭsia nataryus ź pierakładčykam, kab zaśviedčyć akt ab arendzie. U adnoj nataryjalnaj kantory, kali daviedalisia, što my źbiehli z Ukrainy, prapanavali pasłuhi biaspłatna. Bolš my nie karystalisia nijakaj dapamohaj, ale pry nieabchodnaści možna atrymać usio biaspłatna: ježu, adzieńnie, žytło, leki… Uvohule, u nas jość usio dla vyžyvańnia, akramia infarmacyi, što rabić dalej».
Kali pastanova pa biežancach z Ukrainy, jakuju rychtuje Polšča, nijak nie dapamoža biełarusam z časovym vidam na žycharstva, u Julii ŭžo jość płan.
«U apošni dzień svajho lehalnaha znachodžańnia (heta 15 dzion paśla dnia ŭjezdu) budu padavacca na biežanstva, kab chacia b termin razhladu zajavy pierasiadzieć u Polščy. A heta moža być paŭhoda — spadziajusia, za hety čas situacyja ŭ śviecie naładzicca i možna budzie jechać nazad.
Tamu što na stanoŭčaje rašeńnie pa atrymańni biežanstva ja nie raźličvaju, — razvažaje dziaŭčyna. — Jak pišuć, prosta strašnych historyj ź Biełarusi niedastatkova, patrebnyja dakumientalnyja dokazy: administratyŭka, kryminalnaja sprava. Karaciej, usio składana».
Čytajcie taksama:
Biełarus, jaki bieh z Ukrainy ŭ Jeŭropu: «My ciapier nibyta nacyja-izhoj»
«Nibyta ŭskočyli ŭ apošni vahon ciahnika, jaki haryć». Historyja biełaruskaj mastački, što ŭciakła ŭ Hruziju
