Fota: Siarhiej Michalenka
Biernštejn piša, što niekali słužyŭ u savieckim budbacie i tamu časta žartavaŭ, što ŭžo dva hady ŭ turmie adsiadzieŭ, i kali pryjdziecca jašče pasiadzieć — vyžyvie. I, jak kažuć, dažartavaŭsia.
«Kali ścisła, to ŭmovy žyćcia na Vaładarcy našmat suroviejšyja, čym u budbacie, ale zatoje adnosiny pamiž ludźmi (uklučajučy staŭleńnie achovy da źniavolenych!) adroźnivajucca jak mižnarodnaja navukovaja kanfierencyja ad zhrai małpaŭ», — piša jon.
Chto siadzić na Vaładarcy?
Jurydyčna amal usie źniavolenyja — padślednyja, jakija znachodziacca pad vartaj, raspaviadaje Mark Biernštejn. Častka čakaje suda, niekatoryja — etapu abo dasiedžvajuć aryšt pa prysudzie.
«Pałova kožnaj kamiery — heta znakamity «narkatyčny» artykuł 328. Siadziać, naturalna, «zakładčyki», nizavoje źviano, jakim «łomicca» pa častcy 4 hetaha artykuła termin ad 10 da 20 hadoŭ. Mała chto siadzić pa 3 častcy, dzie termin mienšy.
Da ich ža prymykaje artykuł 333 častka 2 (ad 5 da 10 hadoŭ) —atrutnyja i mocnadziejnyja rečyvy. Pra hety cud jurydyčnaj dumki ja raspaviadu asobna.
Dalej — «palityčnyja». Heta «narodny» artykuł 342 častka 1 (mitynhi), jak u mianie, — da 3 hadoŭ. Taksama artykuł 130 (raspalvańnie varožaści), 361 (ekstremisty) i 368 (abraza Łukašenki) — h. zn. roznaha rodu publičnyja vykazvańni, čaściej za ŭsio ŭ sacyjalnych sietkach, i pieraposty. U ich terminy bolšyja, i «chimiju» im, u adroźnieńnie ad 342, zvyčajna nie dajuć. Artykułaŭ takich na samaj spravie šmat, heta prosta bolš raspaŭsiudžanyja.
Astatnija — ekanamičnyja artykuły (niavypłata padatkaŭ), kradziažy, machlarstva, chulihanstva».
Zabojstva, zhvałtavańnie, razboj i padobnyja ciažkija artykuły sustrakajucca redka. Za ŭvieś čas Mark bačyŭ tolki adnaho abvinavačanaha ŭ zabojstvie.
Što tyčycca sacyjalnych słajoŭ, to tam poŭny śpiektr hramadstva — ad prostaha rabaciahi da kandydata navuk. Uzrost ad 18 da 70, asnoŭny kantynhient — 30-45.
Mark apisvaje, jakoj jon ubačyŭ 2 krasavika paśla načnoha etapu z Akreścina «svaju» kamieru.
«Ja ŭbačyŭ uzdoŭž ścien dva šerahi trochjarusnych mietaličnych naraŭ (usiaho 13 miescaŭ), stoł z płoskim televizaram, łaŭkaj nasuprać dźviarej i kuču mužykoŭ roznaha ŭzrostu ŭ majkach i tryko. Tualet i rukamyjnik kala dźviarej, nasuprać adna škonka i viešałka z kurtkami.
Asabistyja rečy ŭ torbach («kiešerach») znachodziacca pad nižnimi škonkami, abščak — u asnoŭnym pad stałom.
Płošča kamiery prykładna 20 kv. m, akno zakrytaje mietaličnymi žaluzi i kratami tak, što dzionnaha śviatła niama, dźvie ćmianyja lampy pad stollu. U hetym pamiaškańni źniavolenyja znachodziacca 23 hadziny na sutki. Hadzinu — prahułka ŭ maleńkim dvoryku. Palać, zrazumieła, u kamiery tak, što tym, chto nie pieranosić tytuniovy dym, maje spačuvańni».
Akramia prahułki, źniavolenych vodziać u łaźniu (1 raz na tydzień), «na kabiniety» — da śledčych i advakataŭ i, kamu pašancuje, na spatkańni ź blizkimi.
Spatkańni — čaściej za ŭsio paśla zakančeńnia śledstva i potym jašče paśla suda. Byvaje jašče vodziać u miedkabiniet, ale heta redka (naprykład, mierać uzrovień cukru dyjabietykam).
Jak pryniali ŭ kamiery
«Zavodziać mužyka — zarosłaha jak barbos, brudnaha, stomlenaha, niavyspanaha, u parvanych štanach (try tydni na Akreścina ŭ «palityčnych» kamierach plus načny etap). Typovy bomž», — tak Mark apisvaje svajo źjaŭleńnie ŭ kamiery.
«Standartnaje pryvitańnie (jak navučyli daśviedčanyja ludzi): pryvitańnie, mianie zavuć Mark, artykuł 342, častka 1, PA ŽYĆCI ŬSIO ROŬNA.
Što ŭ dakładnaści aznačaje hetaja sakramientalnaja fraza, ja tak i nie ŭłaviŭ, ale ŭ cełym aznačaje, što ja — zvyčajny, narmalny (z punktu hledžańnia kryminalnaj etyki) čałaviek. To-bok, nie hiej, nie tranśviestyt, nie psich, nie piedafił, nie hvałtaŭnik… Mahčyma, śpis nie poŭny i jość jašče niejkija hrachi, jakija nie dazvalajuć ličyć siabie čałaviekam, ale jany, vierahodna, vielmi redkija. Kali ž źniavoleny adnosicca da adnoj z takich katehoryj, to chavać heta pry ŭvachodzie ŭ kamieru nastojliva nie rekamiendujecca. Kali ŭ źniavolenaha psichičnyja adchileńni, to susiedziam pa kamiery varta pra heta viedać, kab razumieć mahčymaści suisnavańnia. Kali źniavoleny — hiej, tranśviestyt i h. d., to zhodna z kryminalnaj tradycyjaj jon adnosicca da nižejšaj kasty, i ŭzajemadziejańnie ź im pavinna być abmiežavanaje. Hetaja tradycyja, na žal, pakul zachoŭvajecca i na Vaładarcy», — piša Mark.
Jamu prapanavali zakinuć matrac («vatu») z paścielnaj bializnaj na svabodnuju škonku, pakazali, kudy pakłaści asabistyja rečy i vierchniuju vopratku.
«Paśla hetaha adbyłosia toje, čaho ja nie čakaŭ i pra što mianie nie papiaredžvali: mianie spytali, u čym ja maju patrebu? I vydali z abščaku zamiest parvanych štanoŭ čystaje tryko, na nohi tepciki, novieńkija zubnuju ščotku, pastu, myła, ručnik, mačałku, stanok dla haleńnia, krem dla i paśla haleńnia. Vydali navat novuju nasavuju chustku i škarpetki. Kali b ja paprasiŭ, to vydali b naohuł poŭny kamplekt bializny, adzieńnia i abutku, ale ja vyrašyŭ, što heta pierabor. U mianie i tak ślozy na vočy naviarnulisia».
Potym jamu raspaviali praviły pavodzin i hihijeny, pakazali, dzie što lažyć z ahulnaj majomaści i praduktaŭ i prapanavali karystacca biez saramlivaści.
Zatym była pracedura znajomstva.
«Chłapčuk zvaryŭ čyfir (macniejšy za zvyčajnuju harbatu, ale pić całkam možna), usie stali ŭ koła i pa čarzie, pačynajučy sa starejšaha kamiery, pradstavilisia (imia, horad, artykuł) i kazali mnie «Sardečna zaprašajem!». Kožny adpivaŭ dva maleńkija hłytki i pieradavaŭ kružku nastupnamu. Da čyfiru na zakusku byŭ sałodki šakaład. Ja sa svajho boku jašče raz pradstaviŭsia i padziakavaŭ za pryjom. Na hetym rytuał uklučeńnia mianie ŭ kalektyŭ byŭ zavieršany.
Prykładna hetak ža (tolki zamiest «Sardečna zaprašajem!» hučać dobryja pažadańni i padziaki) vyhladaje pracedura raźvitańnia, kali zek sychodzić na sud, dzie jaho, vierahodna, adpuściać (jak mianie), abo na etap».
Jakija praviły ŭ kamiery
Mark piša, što za piać chvilin niemahčyma zapomnić usie praviły, i ŭ nastupnym sukamierniki nahadvali jamu ich — «dobrazyčliva».
«Hałoŭnaje što varta viedać i razumieć:
1. Hihijena i čyścinia źjaŭlajucca najvažniejšym pryjarytetam.
Prykład: pierš čym padyści da abščaka i niešta ŭziać — spałaśnicie ruki.
2. Starajsia nie pieraškadžać inšym ludziam.
Prykład: treba kantralavać svaje dziejańni tak, kab pieramiaščeńnie pa kamiery było minimalnym. Kali ŭsie 13 čałaviek buduć biazładna kidacca tudy-siudy ŭ vuzkim prachodzie paśla padjomu abo padčas pryjomu ježy — buduć prablemy i kanflikty.
3. Ahulnyja patreby majuć pryjarytet pierad asabistymi.
Prykład: kali chtości nabiraje vadu ŭ tazik dla myćcia padłohi, to tvajo žadańnie pamyć škarpetki ci pahalicca pačakaje.
U cełym treba skazać, što hetaja arhanizacyja žyćcia vyhladaje całkam razumna i sapraŭdy skaračaje vierahodnaść kanfliktaŭ. Tut niama ničoha nadumanaha i biessensoŭnaha, usio racyjanalna, choć časam rehulavańnie zdajecca źlohku praźmiernym», — piša Biernštejn.
U roznych kamierach hetyja praviły mohuć adroźnivacca ŭ detalach, dzieści moža naohuł nie być abščaka, kožny žyvie svaim.
«Ale ŭ takich umovach abščak — ščaście, amal usie heta razumiejuć i imknucca maksimum addavać na abščak ź pieradač i «atavarak» (pakupki ŭ śpiecyjalnaj kramie pa zamovie). Choć u nas byŭ adzin mužyk, jaki nie karystaŭsia abščakom, žyŭ, pa sutnaści, asobna ŭ častcy majomaści i praduktaŭ ź pieradač. Ale navat jon, jak usie, u kaho byli hrošy na rachunku, kuplaŭ na atavarcy survetki, tualetnuju papieru i bytavuju chimiju dla prybirańnia kamiery ŭ ahulnaje karystańnie. Mužyka hetaha nie asabliva lubili za jaho ehaizm, ale i nie dyskryminavali. Chočaš žyć asobna — žyvi, tvajo prava».
Mark pieršy čas addavaŭ na abščak naohuł usio i braŭ pa patrebie. Potym zrazumieŭ, što niekatoryja rečy lepš trymać u siabie. Naprykład, čaj, jaki jon lubić, kab potym nie leźci ŭ abščak i nie šukać jaho ŭ ahulnym vialikim pakiecie z 10 vidami čaju. Heta moža pieraškadžać inšym.
A voś inšyja pradukty sychodzili na abščak całkam.
U kamiery było tradycyjaj štodnia hatavać za hadzinu da abiedu dadatkovy pajok — narezać kaŭbasu, syr, sała, cybulu i časnyk, zrabić sałat z harodniny.
«Kožny raz abjaŭlałasia, pa kolki kavałačkaŭ čaho mienavita i kolki łyžak sałatu prypadaje na kožnaha, i kožny braŭ svaju dolu».
Akramia «indyvidualista», u kamiery byŭ jašče i viehietaryjaniec.
«U kamiery jaho pavažali i staralisia zrabić dla jaho pabolš syru i sałatu zamiest kaŭbasy i sała».
Volny čas i kanflikty
«U častcy znosin ludzi zvyčajna raźbivajucca na pary, maksimum na trojki — technična razmaŭlać bolš čym utroch atrymlivajecca tolki na prahułcy. Tamu achvotnyja pra što-niebudź pahavaryć zvyčajna sadziacca pobač na adnu nižniuju škonku.
Možna taksama pahulać u šaški/šachmaty/nardy — kali jany ŭ kamiery jość».
Lubyja ž kanflikty, piša Mark, hasilisia imhnienna — jašče na stadyi pierachodu dyskusii ŭ sprečku na pavyšanych tonach.
«Lubyja pretenzii (pradjavy) čuje ŭsia kamiera i ŭ vypadku čaho chutka tłumačyć tamu, chto nie maje racyi, što jon jaje nie maje. Apošniaje słova pa ŭnutrykamiernych pytańniach — za starejšym kamiery. Heta vielmi važnaja postać. Jaho aŭtarytet pryznajecca ŭsimi, a pačatkoŭcu, jaki nadumaje nie padparadkavacca, śviecić chutka vylecieć u inšuju kamieru. Usie pytańni z achovaj vyrašajucca praz starejšaha, samastojna vykazvać pretenzii i što-niebudź patrabavać nie varta. Kali treba napisać zajavu (naprykład, na stamatołaha abo renthien), to starejšamu varta jak minimum paviedamić».
Kali starejšy sychodzić z kamiery dadomu abo na etap, jon vyrašaje pytańnie z zamienaj. Moža asabista pryniać rašeńnie, paradziŭšysia z najbolš aŭtarytetnymi sukamiernikami abo demakratyčna. U kamiery Biernštejna praktykavalisia dva apošnija varyjanty.
«U cełym zeki nibyta kožny sam za siabie i kožny sam pa sabie, ale sacyjalnaje ŭchvaleńnie i niezadavalnieńnie, kali ty 24/7 znachodzišsia ŭ vielmi ciesnaj prastory z adnymi i tymi ž ludźmi, maje značeńnie na paradak bolšaje, čym na voli», — piša Mark.
