Pavał Mažejka paśla vychadu ź izalatara. Hrodna, 29 sakavika 2021 hoda
«Svajaki troje sutak płakali, bo dla ich heta byŭ šok»
U Iryny na sukiency pryšpilenaja novaja broška ŭ vyhladzie «viasiołaj dupy». «Voś simvał tvoj, zabyty kraju rodny», — kamientuje jana.
Iryna ŭžo bolš za hod žyvie ŭ Polščy. Razam ź joj dvoje ich z Paŭłam dziaciej: Nincy 10 hadoŭ, Jurku — 3.
Pavał niekalki razoŭ pryjazdžaŭ da siamji za apošni hod, ale faktyčna žyŭ na dźvie krainy. U 2021 hodzie jaho zatrymlivali pa «spravie Puškina», u kancy hoda spravu na zakryli.
Sioleta 30 žniŭnia Paŭła zabrali znoŭ — užo pa inšaj kryminalnaj spravie. Adnačasova pryjšli ź pieratrusam i da jaho baćki, jakomu pad 70 hadoŭ.
«Pazvanili svajaki Pašy, što zabrali dzieda z chaty. Dzied dahladaŭ unukaŭ. Dziaciej 13 i 6 hadoŭ adnych pakinuli doma. Jany pierapužanyja», — raskazvaje Iryna.
Suviazi z Paŭłam na toj momant užo nie było. Jaho baćku adpuścili pozna ŭviečary, ale toj ničoha nie moh raskazać, bo daŭ padpisku ab nierazhałošvańni.
U nastupnyja dni prajšła sieryja pieratrusaŭ u svajakoŭ ź viosak.
«My ź niekatorymi navat nikoli nie bačylisia, ja nie padazravała, što takija ludzi isnujuć. Jany paśla try dni płakali, bo dla ich heta byŭ šok», — apisvaje maštab surazmoŭca.
«Jon admaŭlaŭsia ad usich prac, jakija vymahali jaho prysutnaści tolki za miažoj»
— Čamu Pavał pajechaŭ u Biełaruś? Ci razumieŭ ryzyku pieraśledu?
— Pavał nie bačyŭ dla siabie takoj mahčymaści, što jon vyjazdžaje z krainy nazaŭsiody. U Biełarusi chvoryja baćki, abaviazki, jakija treba vykonvać.
Iryna Čarniaŭka i Pavał Mažejka kala horadzienskaj turmy, 29 sakavika 2021 hoda
Kali «Biełsat» pryznali ekstremisckaj arhanizacyjaj, jon užo nie supracoŭničaŭ z «Biełsatam». Pavieł pracavaŭ na «Biełsacie» ad pačatku isnavańnia kanała. Hetaje miedyja dało jamu maksimum tvorčaj realizacyi. Jon vioŭ pieršaje tok-šoŭ «Hość Biełsata», tok-šoŭ «Dva na dva», stvaryŭ i vioŭ prajekt «Intermarium» — prahramu, jakaja stała padziejaj rehijanalnaha maštabu, bo pakazvała historyju z fokusam na Biełarusi. U 2020 hodzie prahrama spyniłasia praz karanavirus i revalucyju.
— Nakolki nastojliva blizkija Paŭła adhavorvali jaho jeździć u Biełaruś i jak jon reahavaŭ?
— Usie, chto daviedvaŭsia, što jon jedzie ŭ Biełaruś, prychodzili ŭ žach. «Ty ž razumieješ, što tam kancłahier farmujecca. Čamu ty dumaješ, što ad ciabie adčapilisia sa «spravaj Puškina»?
Heta była vielmi važnaja dla jaho pazicyja, što jon nie emihruje. Jon admaŭlaŭsia ad usich prac i prajektaŭ, jakija vymahali jaho prysutnaści tolki za miažoj, dziela mahčymaści jeździć u Biełaruś.
Pavał viedaje svaju radasłoŭnuju da XVII stahodździa. Jany zaŭsiody byli sialanie, ź Biełarusi, u mnohich pakaleńniach. Pazbavić jaho radzimy — ja nie dumaju, što jon bačyŭ takuju pierśpiektyvu, navat kali heta kaštuje voś stolki. Da kanca jon, viadoma, nie vieryŭ u zatrymańnie.
Jak dzieci adreahavali, kali Pavał upieršyniu pryjechaŭ da ich u Polšču, amal hod nie bačyŭšysia?
— Było nieviadoma, dzieci jaho paznajuć ci nie, asabliva maleńki. Ja Nincy skazała: «Pryjedzie vielmi važny hość, davaj prybiarom u chacie». Ninka nie lubić prybiracca: «Niejki hość pryjdzie, ja nie budu prybiracca».
Zvanok u dźviery. Ja kažu: «Ninka, idzi pryvitajsia z hościem». Ninka takaja niezadavolenaja idzie da dźviarej: «Pryvitańnie». Paśla hladzić na jaho: «Tata!». Mały taksama paznaŭ jaho chutka.
«Raptam jaho pabili, pałamali jamu rebry, i ty nijak nie možaš dapamahčy»
— Jak vy pieražyvali pieršy čas paśla zatrymańnia?
— Nijakaj infarmacyi nie było. U čym jon byŭ? Adkul jaho zabrali? Z chaty? Z vulicy? Moža, jaho ŭ spodnim padniali. Hałoŭnaje — dzie jon? Voś noč prajšła. Jon uvohule pajeŭ? Jon maje adzieńnie? Jaho bili ci nie? Raptam jaho pabili, pałamali jamu rebry, i ty nijak nie možaš dapamahčy. Moža być, vybivali pryznańni? Moža być, ździekavalisia pry zatrymańni?
— Jak praviali pieratrus?
— Byli skinutyja knižki i vopratka ŭ našaj kvatery, u vioscy taksama ŭsio było pieraviernutaje. Knihi, vidavočna, pierabrali ŭsie. Usia vopratka, bializna, zabaŭki dziciačyja vykinutyja (z šafaŭ). Z matracaŭ sadrali praściny, matracy sami rasšpilili, vytraśli šuflady, razvarušyli dakumienty. Chiba što zabrali švedar z «Pahoniaj», bo nie možam jaho znajści.
Iryna Čarniaŭka
— Čym adroźnivałasia zatrymańnie ciapier i ŭ 2021 hodzie?
— U 2021 hodzie ja adrazu viedała, što ź im, kali jon išoŭ davać tłumačeńni ŭ RAUS. Kali jon nie viarnuŭsia paśla dźviuch hadzin, advakat uklučyŭsia ŭ praces. Hienprakuratura tady adrazu vypuściła pres-reliz.
A tut ty ničoha nie viedaješ. Pavał treci raz jechaŭ u Biełaruś za hod. Zvyčajna doma byŭ tryvožny košyk z pradmietami na vypadak zatrymańnia. Hetym razam jaho nie było. Vidać, Pavał nie vieryŭ, što jaho zatrymajuć.
«Heta byli adzinyja spakojnyja miesiacy pa-za teroram za ŭvieś čas našaha siamiejnaha žyćcia»
— Ci ŭ vas byli pretenzii da Paŭła za toje, što jaho zatrymali, a vam ciapier treba i dziaciej hadavać, i jamu pieradačy pieradavać?
— Tak, ja była złaja na jaho. Jon pajechaŭ adzin raz, druhi, treci. Mažliva, jon moh adčuvać siabie z kožnym razam va ŭsio bolšaj biaśpiecy. Ale kali dapuścić dumku, što mohuć zatrymać, to padumaj, što budzie rabicca z tvajoj siamjoj u nastupnyja 20-30 hadzin? Z tvaimi spravami? Ź ludźmi navokał?
Ty pačynaješ złavacca: niaŭžo byli takija važnyja spravy, kab tudy jechać? Z druhoha boku, ty dumaješ, jon u siabie doma, tam jaho prodki. Čamu ciapier chtości maje vyhnać jaho ź jaho ziamli? I ja heta razumieju, choć mnie heta niazručna. Ciapier nijakaj złości ja nie maju. Ja razumieju, što ŭ dačynieńni da majoj siamji adbyvajecca teror.
— Mo ŭ Paŭła heta takaja hierojskaja pazicyja: ja hatovy siadzieć, tolki kab zastavacca ŭ Biełarusi?
— Nie ŭ hetym sprava. Kali b jon padazravaŭ, što za im sočać, to peŭna nie pajechaŭ by ŭ Biełaruś. Chacia, kali pačynałasia «sprava Puškina», Pavał znachodziŭsia ŭ Polščy i viarnuŭsia ŭ Biełaruś.
My ŭ situacyi teroru žyviom usie 20 hadoŭ. Hety apošni hod, kali my siabie ź dziećmi pačuvajem u biaśpiecy, razumiejem, što nam nichto nie vyłamić nahoj dźviery, razumiejem, što my možam prosta razmaŭlać pa telefonie, kali niama niebiaśpieki, što ŭ ciabie zabiaruć dziaciej.
Kali Pavał zdoleŭ niekalki razoŭ pryjechać na miesiac-dva — heta i byli adzinyja spakojnyja miesiacy pa-za teroram za ŭvieś čas našaha siamiejnaha žyćcia.
— Jaki košt takoj pazicyi: mieć mahčymaść jeździć u Biełaruś?
— «Nad maim łunaje losam Biełaruś maja». Paru miesiacaŭ u fokusie našaj uvahi było, a jak dzieci, a jakija im kursy, jakija talenty ŭ ich prajaŭlajucca, jak ich siabry, kudy pajechać padarožničać, što nam razam pahladzieć, ci zajmacca ŭ hetaj škole ci toj, jak sabrać šafu, kupić firanki, što pryhatavać na viačeru. A potym tvoj fokus źmiaščajecca na inšaje. Ty hetak ža zajmaješsia kursami i viačerami, ale tło tvajho žyćcia — heta HUŁAH jak častka tvajoj siamji.
Kali ja pisała list da Paŭła, zapytałasia ŭ Ninki, što jana choča zapytacca ŭ taty. Jana doŭha chadziła, potym viarnułasia: «Jakija knižki pa palitycy i historyi jon mnie paraić čytać?» U joj heta taksama varycca. Ja nie chavaju ad svaich dziaciej, što adbyvajecca. Heta niemahčyma schavać.
«Možna mianie pradstavić jak «maci jaho dziaciej»»
Pavał i Iryna 20 hadoŭ razam, adnak dahetul aficyjna nie raśpisanyja. Ichn siamiejnyja adnosiny pačynalisia, kali Paŭła pieršy raz nakiravali na «chimiju» za «paklop» na Łukašenku.
«Možna mianie pradstavić jak «maci jaho dziaciej», ja paŭsiul u ich tak prachodžu, u «Žoŭtych źlivach»», — uśmichajecca Iryna.
— Ci ŭ vas byli sproby pažanicca paśla 2021 hoda?
— Kali Pašu pasadzili na 72 hadziny, jon daviedaŭsia, jak žyć u turmie. Mnie padabajecca adaptyŭnaść Pašy. Kali jaho zakryli 20 hadoŭ tamu, u jaho nie było niejkich asablivych pantoŭ, što jon žurnalist, jaho niespraviadliva pasadzili. Jon adrazu zrazumieŭ svoj jurydyčny status, jon prosty čałaviek i nie staviŭ siabie vyšej za astatnich.
U 2021 hodzie jon daviedaŭsia, jak stryhčysia, jak kuplać tavary ŭ kramie, jakoje adzieńnie patrebnaje, jak dajuć spatkańni. Kaža: «Ja zrazumieŭ, jak nam pažanicca».
Ja jamu kažu: «Navošta nam žanicca ŭ turmie? Davaj zaraz schodzim u ZAHS, nas adrazu raśpišuć, uličvajučy našy abstaviny». A jon kaža: «Aj nie, a raptam mianie nie pasadziać». My vielmi rahatali z hetaj imhniennaj reakcyi.
Kali jon ciapier vyjdzie, to ja jamu piarścionak užo padrychtuju, na kalena stanu, — uśmichajecca Iryna. — Sukienku ja sabie pryhladaju, ščyra skazać.
Kak-to nie pierieviešivajut ni na odnich viesach "sialanie z 17 vieka" lubimuju žienŝinu s dvumia dieťmi. Začiem?