Hienij-mizantrop, začaravany samotnik, aŭtar hienijalnaha ramana «Łaviec u žycie» — takim zastaniecca ŭ pamiaci Džerom Devid Selindžer. Piša Pavał Kaściukievič.
Z usioj paźniejšaj svajoj spadčyny Selindžer dazvoliŭ publikavać tolki adno apaviadańnie, «Akijan, poŭny šaroŭ boŭlinha». I to — praź piaćdziesiat hadoŭ paśla śmierci. Choć, kali vieryć dačce piśmieńnika, u baćkavym siejfie lažać rukapisy dvuch novych ramanaŭ. Jak hałoŭny hieroj «Łaŭca ŭ žycie» Hołden Kołfiłd, jaho stvaralnik lubiŭ puskać jedki cyharetny dym u tvar hramadstvu.
U Złučanych Štatach, što zastalisia naŭzboč jeŭrapiejskich kataklizmaŭ XX stahodździa, bunt kožnaha novaha pakaleńnia mieŭ svajho ideołaha-piśmieńnika. «Hronki hnievu» — «Łaviec u žycie» — «Ziaziulčyna hniazdo» —«Bajcoŭski kłub». Stejnbiek—Selindžer—Kizi—Pałanik.
Užo ŭ pieršych niaśpiełych apaviadańniach Selindžera jość toje, za što jaho lubili: dakładna-piakučaje apisańnie śvietu padletkaŭ. Selindžer vieryŭ u maralnaje viaršenstva maładych nad niaščyraj stałaściu. I, viadoma, dyjałohi: bliskučyja vostryja i pra samaje hałoŭnaje.
U 1941 hodzie Selindžer pradaŭ časopisu «Ńju-Jorkier» pieršaje apaviadańnie, jakoje stanie paśla sercam ramanu «Łaviec u žycie». Ale časopis nie śpiašaŭsia jaho drukavać: aŭtar pakazvaŭ prostuju suviaź miž duchoŭnych raźvićciom padletka i prahulvańniem škoły... U inšaj pałovie ziamnoj kuli varočałasia Druhaja suśvietnaja. Selindžer idzie ŭ vojska, udzielničaje ŭ vysadcy amierykanskaha desanta ŭ Narmandyi. Stralać daviałosia niamnoha. Jon pracuje z vajennapałonnymi, viaźniami kancłahieraŭ, dapytvaje nacystaŭ. Vajna vypietryła jaho dušu, «zmardavanaść bojem» pryviała ŭ vajskovy špital sa zryvam psichiki.
Tak i Simur Hłas, hieroj apublikavanaha ŭ 1948 hodzie apaviadańnia «Dobra łovicca rybka-bananka» nie moža zabyć žachi vajennaha minułaha i ŭrešcie zabivaje siabie. Hety tvor prynios Selindžeru pieršuju viadomaść.
A ŭ 1951-m, pabačyŭ śviet «Łaviec u žycie».
Raman spadabaŭsia padletkam i krytycy. Zatoje jaho nienavidzieli nastaŭniki i isteblišmient.
Bolšaść biełarusaŭ pračytali jaho ŭ rasijskim pierakładzie «Nad propasťju vo rži».
Choć siońnia jedkija słovy 17-hadovaha Hołdena Kołfiłda pra falšyvaść śvietu darosłych uražvajuć čytača ŭžo nie tak, jak u 1951-m.
Raman zdabyŭ suśvietnuju słavu, a jaho aŭtar admoviŭsia ad publičnaści. Ad 1965 h. jon pierastaŭ drukavacca i nakłaŭ zabaronu na pieravydańnie raniejšych tvoraŭ.
Selindžer žyŭ u haradku Korniš, adharadziŭšysia ad śvietu ścianoj. Jon zajmaŭsia miedytacyjaj i pisaŭ listy na miažy prystojnaści maładym prychilnicam svajho talentu.
Jaho imia znoŭ prahrymieła, kali ŭ 1981 hodzie zabojca Džona Lenana, Mark Čepmen, nazvaŭ «Łaŭca ŭ žycie» svajoj krynicaj natchnieńnia. I, čakajučy palicyju, demanstratyŭna jaho čytaŭ.
Imidž Selindžera — samotnika, achutanaha tajamnicaj — razyšoŭsia pa švach pry kancy 80-ch. Žurnalist Ijen Hamiltan nadrukavaŭ jaho bijahrafiju, poŭnuju «smažanych» faktaŭ. Piśmieńnik praz sud sprabavaŭ dabicca zabarony na druk. Paśla pabačyli śviet uspaminy maładoj kachanki Selindžera. Potym — miemuary jaho dački Marharet... Z usich hetych knih paŭstaje vobraz skandalnaj, kanfliktnaj pierš za ŭsio z saboju, natury, čałavieka, adčužanaha navat ad rodnych.
Ale luboŭ troch pakaleńniaŭ čytačoŭ supravadžaje jaho tvory. Najvialikšaj trahiedyjaj Selindžera padajecca toje, što paśla «Łaŭca» ŭ jaho nie zastałosia viaršyniaŭ, na jakija ŭzychodzić. Bo ŭsie pierakanaŭčyja słovy dla maładych uskudłačanych buntaŭnikoŭ jon ukłaŭ u tuju knihu.
* * *
Piśmieńnik Džerom Devid Selindžer (nar. 1.01.1919) pamior u ZŠA na 91-m hodzie žyćcia.
Jahonamu piaru naležyć raman «Łaviec u žycie»(The Catcher in the Rye, rasiejski varyjant — «Nad propasťju vo rži»). Svajo pieršaje apaviadańnie «Maładyja ludzi» jon apublikavaŭ u 1940 h. A pieršuju surjoznuju viadomaść pryniesła apaviadańnie «Dobra łovicca rybka-bananka» (A Perfect Day for Bananafish, 1948).
