U vydaviectvie «Mastackaja litaratura» vyjšła kniha z paemami Kanstancina Vieranicyna «Taras na Parnasie» i «Dva djaŭły». Tvory drukujucca ŭ arhyninale, z adlustravańniem dyjalektu miascovaści, u jakoj žyŭ aŭtar.
Na pytańni «NN» adkazvaje ŭkładalnik vydańnia Juraś Paciupa.
«NN»: «Taras na Parnasie» vyjšaŭ u aryhinale. Heta pieršaja takaja publikacyja?
Juraś Paciupa: Było šmat varyjantaŭ, u jakich źjaŭlaŭsia «Taras na Parnasie». I kateharyčna śćviardžać ciažka, što heta aryhinał. Praŭda, ja na hetym nastojvaju. U takim vyhladzie paema drukavałasia ŭ zborniku «Šlacham hadoŭ», ale tam tvor byŭ nieadaptavany da sučasnaha pravapisu, nie byli pieradadzieny ŭsie fanietyčnyja asablivaści. U majoj publikacyi paemy heta ŭsio pieradajecca. Tamu ŭ takim vyhladzie paema drukujecca ŭpieršyniu.
«NN»: Pa jakim rukapisie drukavaŭsia tekst ciapier?
JUP: Za asnovu pakładziena publikacyja Vitala Skałabana ŭ knizie «Šlacham hadoŭ». Jon uziaŭ tekst z archiva Mačulskaha, jaki pryvioz z Maskvy. Jon ciapier zachoŭvajecca ŭ Biełaruskim dziaržaŭnym archivie-muziei litaratury i mastactva. Heta mašynapis, zrobleny z sšytka paeta Alaksandra Rypinskaha. A apošnim trymalnikam sšytka byŭ Michaił Pietuchovič. Rypinski zapisaŭ tekst paemy, jaki na siońnia možna ličyć najbolš archaičnym i łahična paśladoŭnym.
«NN»: U čym vyhlad hetaj publikacyi adroźnivajecca ad redakcyi, u jakoj drukavaŭsia tvor u saviecki čas?
JUP: Zbolšaha heta toj samy «Taras na Parnasie». Ale ŭ saviecki čas dźvie strafy nie ŭvachodzili ŭ tvor, a adna strafa, jak ja liču, była paźniej dapisana. U tekście, jakija ja ŭziaŭ za asnovu, jaje nie było. Adroźnivajucca asobnyja radki ŭ roznych publikacyjach. Paema prachodziła praz mnostva ruk i kožny zapisvaŭ tak, jak jamu dazvalała pamiać, papraŭlaŭ zhodna z svaim hustam. I adzinaha kananičnaha tekstu niama. Paradaksalna toje, što my dumali, byccam «Taras na Parnasie» zaŭždy adzin. A pry paraŭnańni publikacyjaŭ navat u savieckim druku vyjaviłasia, što bytavali dźvie paralelnyja redakcyi tvora.
«NN»: Dźvie strafy vypali z tekstu pry publikacyjach u saviecki čas. Heta było zroblena ź ideałahičnych pryčyn?
JUP: Nie. Miarkujcie samyja.
Voś niechta, sieŭšy ŭ tarantasie,
Na haru ciahniecca tuškom.
Znać, lubiać tych i na Parnasie,
Chto jeździć konna, nie piaškom.
Idziecca havorka pra rasijskaha piśmieńnika Uładzimira Sałahuba, aŭtara apovieści «Tarantas». Dumaju, što tut ničoha ideałahičnaha niama. Litaraturnyja aluzii čałavieku, nieznajomamu z rasijskaj litaraturaj, byli niezrazumiełyja. Jana mahła być vyklučana z hetaj pryčyny. Jašče adna strafa vypała ŭ kancy paemy.
Dyj svarycca budzie žonka,
Što dasiulečki nie jdu.
Kudy jści, u jaku staronku,
Kali darohi nie znajdu?
Mo padałasia zanadta pryvatnaj? A strafa, jakoj nie było ŭ tekście, hučyć tak:
Jak praśviatleli ŭžo maje vočy,
Miadźviedziaŭ ja bolš nie ŭvidaŭ.
Zakinuŭ ja strelbu za plečy
I pa bakoch hladzieć ja staŭ.
Jana ŭ aŭtara naŭrad ci mahła być. Bo paŭtaraje toje, što było skazana vyšej. Kali sačyć za raźvićciom siužeta, jana ničoha nie dadaje.
A što da ideałahičnych momantaŭ, to jany byli. U paemie vypała słova «žyd», jakoje ŭ biełaruskaj movie nikoli nie niesła admoŭnaj kanatacyi, a ŭ saviecki čas jaje nabyło.
«NN»: U knizie drukujecca i inšaja paema Kanstancina Vieranicyna «Dva djaŭły». Što heta za tvor?
JUP: Šyrokamu kołu tvor nieviadomy, ale toj, chto skončyŭ fiłfak, viedaje jaho. Bo z kanca 1980-ch paema ŭvachodzić praktyčna ŭva ŭsie univiersiteckija chrestamatyi. Hety tvor upieršyniu apublikavaŭ Vital Skałaban u 1986 hodzie. Paema ničym nie horšaja za «Tarasa na Parnasie». Prosta, hetamu tvoru mienš pašancavała. Jaho zapozna znajšli.
