Jakaja jeŭrapiejskaja intehracyja patrebna Biełarusi? 1

Napisaŭ tekst dla sajta «Novaj Jeŭropy» z nahody niadaŭniaha vizita ŭ Biełaruś jeŭrakamisara Štefana Fiule. Prykra štoraz hladzieć, jak litoŭcy ci čechi, jakija byccam jašče ŭčora byli z nami ŭ adnoj sacyjalistyčnaj turmie, ciapier pryjaždžajuć u Biełaruś na pravach «jeŭrapiejcaŭ», što naviedvajuć niejkuju «susiedniuju ź Jeŭropaj» sacyjalna-palityčna i ekanamična adstałuju krainu. Ale ŭ hetym, na žal, vina tolki i vyklučna samich biełarusaŭ.

«Darožnaja karta» reformaŭ dla Biełarusi, «palityčnyja reformy ŭ abmien na razmarozku jeŭrapiejskaj intehracyi» — čarhovy šaniec dla krainy. Vielmi nie chaciełasia b, kab hety šaniec znoŭ byŭ uładami rastranžyrany.

Jeŭrapiejski Źviaz — reč małapryjemnaja nie tolki dla režyma A. Łukašenki. Biełaruskim uładam nie padabajecca tamtejšaja demakratyja i vysokija patrabavańni što da pravoŭ čałavieka, a asabista mnie nie padabajecca sacyjalnaja sistema, jakaja kandałami visić na pryvatnym pradprymalnictvie i vyroščvaje ŭ ludziach typova sacyjalistyčnuju niepraduktyŭnuju parazitarnuju ciapličnuju mientalnaść. Sučasnaja Zachodniaja Jeŭropa — heta stahnacyja i pavolnaje vymirańnie.

Ale

dla Biełarusi realny hieapalityčny vybar staić, na žal, pamiž intehracyjaj u Jeŭraźviaz i intehracyjaj z karumpavanymi jeŭrazijskimi dyktaturami. Zachavańnie niejkaha «niejtraliteta» ŭ hetych umovach — heta naiŭnaja iluzija. I jakim by niepryvabnym ni byŭ JEZ, nacyjanalnyja intaresy Biełarusi dyktujuć tolki adzin mahčymy pryjarytetny viektar dla Biełarusi — na Zachad.

Biełaruskija ŭłady majuć čarhovy šaniec zrabić pieršy krok u hetym kirunku.

Ale jak by chaciełasia, kab Biełaruś była vyspaj u Cichim akijanie ci znachodziłasia pamiž ZŠA i Kanadaj, a nie miž JEZ i Jeŭrazijaj…

---

Vizit kamisara pa pytańniach pašyreńnia JEZ i Jeŭrapiejskaj palityki dobrasusiedstva Štefana Fiule i navina pra darožnuju kartu reform, jakaja rychtujecca dla Biełarusi, natchnili zadumacca nad tym, jakoj chaciełasia b u ideale bačyć jeŭrapiejskuju intehracyju Biełarusi. Jeŭrapiejskaja intehracyja, pieraadoleńnie izalavanaści krainy ad astatniaha kantynientu — nie tolki modny rekłamny słohan apazicyi, ale sapraŭdy aktualnaja patreba, pytańnie ab zadavalnieńni jakoj adrazu paŭstanie pierad uładaj paśla adstaŭki A. Łukašenki dyj pačynaje paŭstavać i pierad im samim.

(…)

Niahledziačy na vonkavy šyk, siońniašni JEZ — heta pavolna vymirajučaja biurakratyčnaja kanstrukcyja

ŭ stahnacyi, kanstrukcyja, jakaja, kali budzie praciahvać raźvivacca pa-siońniašniamu, praź jakich 50 hadoŭ sastupić pazicyi krainam paŭdniova-ŭschodniaj Azii, a sama pieratvorycca ŭ najlepšym vypadku ŭ turystyčny kraj z futbołam, zamkami i vinom. Sučasny JEZ moža vabić tolki standartami što da pravoŭ čałavieka i patencyjnaj mahčymaściu prysmaktacca da hrošaj niamieckich padatkapłacielščykaŭ — pryčym apošniaja reč robicca ŭsio prablematyčniejšaju.

Instytucyjanalna i śvietapohladna Jeŭrapiejskamu Źviazu samomu brakuje šerahu klučavych rečaŭ, jakija nieabchodnyja Biełarusi dla rašučaha ryŭka napierad.

Indyvidualnaja svaboda i adkaznaść, pryvatnaja pradprymalnickaja inicyjatyva dy inavatyŭnaść — hetym rečam kudy lepiej možna i treba vučycca ŭ ZŠA ci navat saakašvileŭskaj Hruzii, čym u razbeščanaj sacyjalnaj abaronaj sučasnaj Zachodniaj Jeŭropy.

U pryncypie, z palityčnych razvažańniaŭ,

dziela zabieśpiačeńnia palityčnaj niezaležnaści Biełarusi było b bolš metazhodna imknucca da siabroŭstva ŭ NATO, a nie JEZ.

Jość padstavy mierkavać, što idealnaja kanfihuracyja jeŭraintehravanaści Biełarusi składałasia b ź siabroŭstva ŭ Paŭnočnaatłantyčnym aljansie, asobnych pahadnieńniach JEZ (prykładam, u Šenhienskim) i asabliva ŭdziełu ŭ ahulnym jeŭrapiejskim rynku, što ŭklučaje krainy JEZ, Narviehiju, Isłandyju i Lichtenštejn. Narviežskaja madel dačynieńniaŭ ź JEZ była b aptymalnaj dla Biełarusi.

Pra ŭdzieł u ahulnym jeŭrapiejskim rynku skazaŭ Fiule padčas svajho vizitu, i heta dla Biełarusi najbolš važnaje, i da hetaha realna było b imknucca, kali najvažniejšaj zdačaj zrabiłasia dyviersifikacyja rynkaŭ dla biełaruskaha ekspartu.

Hieapalityčnyja realii, adnak, takija, što siabroŭstva Biełarusi ŭ NATO ŭ ahladnaj budučyni, na žal, jość ledźvie mahčymym z-za iracyjanalnaha niepryniaćcia pašyreńnia NATO na ŭschod z boku Rasii. Heta aznačaje, što,

jak ni prykra, hałoŭnaj metaj chutčej za ŭsio daviadziecca stavić paŭnavartasnaje siabroŭstva Biełarusi mienavita ŭ Jeŭrapiejskim Źviazie — prosta kab nie zastavacca sam-nasam z postsavieckimi jeŭrazijskimi aŭtakratyjami

(pahroza čaho nie staić pierad Narviehijaj), jakija, kaniečnie ž, horšaja alternatyva navat u paraŭnańni z brusielskim čynavienstvam.

Cikava, što imaviernamu siabroŭstvu Biełarusi ŭ JEZ, miž inšym, na słovach nie piarečyć navat Rasija: «Protiv vstuplenija (…) dažie Biełoruśsii v Jevropiejskij Sojuz trudno čto-libo vozraziť» — u niadaŭnim artykule napisaŭ Kanstancin Kasačoŭ, adna z centralnych asobaŭ u rasijskaj zamiežnaj palitycy.

JEZ maje pryadčynić dźviery dla biełaruskaha ŭradu, jakomu dajecca čarhovy šaniec štoś zrabić u adpaviednaści ź biełaruskimi nacyjanalnymi intaresami, a mienavita pravodzić kankretnyja pakrokavyja demakratyčnyja pieraŭtvareńni ŭ abmien na kankretnyja kroki ŭ nabližeńni da jeŭrapiejskaha rynku. Nadzieja na toje, što ŭrad paviadzie siabie ŭ adpaviednaści z nacyjanalnymi intaresami, jak i ŭ minułyja razy, pamre apošniaju.

Aleś Čajčyc

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH