Čytaju zaraz knihu historyka Martyna Hiłbierta «Ščaranski, hieroj našaha času» (Shcharansky: Hero of Our Time) — bijahrafiju viadomaha savieckaha dysidenta i dziejača habrejskaha nacyjanalnaha ruchu Anatolija (Natana) Ščaranskaha.
Na prykładzie Ščaranskaha robicca vielmi sumna ad taho, što saviecki režym svajoj dyskryminacyjnaj palitykaj zdoleŭ vyraścić unutry siabie vialikuju hrupu ludziej, jakija siabie procipastaŭlali nie toje što kamunistyčnamu režymu — ale svajoj de-fakta radzimie, svaim
Ščaranski i jaho paplečniki zmahalisia ŭžo navat nie za svabodu i demakratyju ŭ SSSR, ale tolki za svajo prava na evakuacyju z krainy, što ich nienavidzieła,u Izrail, da jakoha jany i ich prodki ŭžo mnohija sotni hadoŭ jak nie mieli nijakaha dačynieńnia. Nie było nijakaha masavaha emihracyjnaha ruchu habrejaŭ u ZŠA ci Vialikaj Brytanii. Tolki savieckim habrejam nie zastavałasia inšaha sposabu abaranić svoj čałaviečy honar, akramia emihracyi.
Saviecki Sajuz nazyvaŭ siabie apiryščam internacyjanalizmu, ale ŭ hetaj "siamji braterskich narodaŭ" čamuści nie było miesca habrejam, pavołžskim niemcam, pantyjskim hrekam, krymskim tataram.SSSR nie sprabavaŭ kankuravać za simpatyju habrejaŭ i niemcaŭ ź ich intelektualnym patencyjałam i pracoŭnaj kulturaj. Pa niejkaj iracyjanalnaj złačynnaj łohicy jamu było lepiej, kab hetyja ludzi źjazdžali ŭ varožyja Zachodniuju Niamieččynu, Izrail ci ZŠA i dasiahali pośpiechu tam, čym, skažam, admaŭlacca ad amal nieprychavanaj dyskryminacyi habrejaŭ pry pryjomie na pracu, na vučobu va ŭniviersitetach, pry prasoŭvańni pa karjernaj leśvicy.
Kamunistyčny režym, ustalavańnie jakoha Biełaruś dahetul śviatkuje 7 listapada, nijak nie adkinuŭ spadčynu rasijskaha samaŭładździa. Jon zdoleŭ filihranna źniščyć usio dobraje, što było ŭ darevalucyjnaj Rasii — staradaŭnija tradycyi, dźviuchsothadovuju jeŭrapieizacyju elitaŭ — i zachavać usio samaje drennaje: žorstki aŭtarytaryzm, varožaść da inšych krainaŭ i šavinizm.
Hod za hodam macnieje majo pierakanańnie, što
saviecki pieryjad ź vialikaj vierahodnaściu byŭ najbolš marnym i najbolš biazdarnym pieryjadam historyi što Biełarusi, što Rasii.
Režym, što ŭstalavaŭsia paśla kastryčnickaha pieravarotu, prynies nam žachlivyja i niepapraŭnyja straty, jakija nie mohuć kampiensavacca nijakimi dasiahnieńniami. Nijaki palot Haharyna i nijakija mietałurhičnyja kambinaty nie kampiensujuć i nie apraŭdvajuć šmathadovy kryvavy teror suprać ułasnaha nasielnictva. Nijakija novyja sacyjalnyja lifty nie kampiensujuć straty kadravaha patencyjału ŭ vyniku šmatmiljonnych represij, niekalkich chvalaŭ emihracyi i zamieny darevalucyjnaj pracoŭnaj i pradprymalnickaj kultury na saviecki
Mienavita savieckaja ŭłada pieratvaryła Rasiju ŭ syravinny prydatak Zachadu.
Siemdziasiat hadoŭ savieckaha haspadarańnia vinavatyja ŭ «lichich dzievianostych» kudy bolš za niaŭdałych refarmataraŭ,jakija byli vymušanyja padymać razburanuju kamunistami ekanomiku.
Druhaja suśvietnaja vajna i pieramoha ŭ joj tradycyjna pakidajecca apošnim arhumientam u apraŭdańnie savieckaj ułady. Pry hetym mienavita
Druhaja suśvietnaja zrabiłasia jaskravym prysudam hetamu režymu: za ŭsiu historyju Rasii nie było inšaj vajny (pahatoŭ prazvanaj «ajčynnaj»), dzie takaja kolkaść rasijskich paddanych dobraachvotna vajavała na baku voraha— navat kali hetym voraham byŭ taki monstar, jak Hitler.
I dobra, što rasijskija ŭłady choć pavolna, ale jduć šlacham desavietyzacyi, chacia trup Lenina dahetul publična demanstrujecca ŭ maŭzalei, a na mapie Maskvy dahetul zachavalisia Leninski praśpiekt, stancyi mietro «Oktiabŕskaja» i «Vojkovskaja».
Łukašenkaŭskaja Biełaruś, jakaja śviatkuje 7 listapada pad ściaham BSSR i z tatalna panujučaj pa ŭsioj krainie savieckaj tapanimikaj, usio bolš pieratvarajecca ŭ saviecki relikt navat na fonie
Dla Biełarusi samym važnym pytańniem było i zastajecca,
ci vartyja byli status Biełarusi jak asobnajNa hetaje pytańnie nam doŭha daviadziecca šukać adkaz.terytaryjalna-dziaržaŭnaj adzinki i dziaržaŭny status biełaruskaj movy, jakija kančatkova zamacavalisia mienavita pry savietach, Kurapataŭ, rasstrełaŭ 29–30 kastryčnika 1937 h., kalektyvizacyi, rusifikacyi, Čarnobyla, dziaržaŭnaj miažy pamiž Mienskam i Vilniaj, nieasavieckaha režymu Łukašenki.
