Ty možaš ujavić sabie biełaruskaje kino biez stužak pra Druhuju suśvietnuju? Kali nie, to hladzi naš Top-10 filmaŭ 1920–1930-ch hadoŭ i natchniajsia. Biełarusy ŭmieli klapać modnaje kino, miksavać žanry, naradžać trendy i nieści mocny pasył z ekranaŭ davajennych ajmaksaŭ. Seks, ałkahol, fieminizm, bunt, daŭnšyftynh dy inšy duchoŭny mierč — heta tolki častka taho, pra što zdymali kino ŭ Biełarusi ŭ pieršaj pałovie minułaha stahodździa.
«Prastytutka»
(«Zabitaja žyćciom»)
1926 hod, niamy
Režysior: Osip Frelich
Praciahłaść: 77 chvilin
Dzie znajści: archiŭ Muzieja kino/torenty
Mienavita hetaja karcina — pieršy biełaruski film. Vyjšła jana paźniej za «Lasnuju byl» Taryča, ale čysta technična vytvorčaść «Prastytutki» pačałasia rańniej — samaja staražytnaja prafiesija była pieršaj krynicaj natchnieńnia ajčynnych, čytaj habrejskich, režysioraŭ. Siužet ujaŭlaje ź siabie niamy psichałahičny kvest z krenam u ciažkaje žyćcio kinutych žančyn, z vymušanym vychadam na paniel, vienieryčnymi chvarobami dy inšymi vynikami vypadkovych suviaziaŭ.
Pa sutnaści, vydatny dokaz taho, što seks u SSSR zdaraŭsia nie tolki pa śviatach i byŭ narmalovaj štodzionnaj spravaj.
Adrazu paśla vychadu «Prastytutka» atrymała status kultavaha kino. Vostraja i aktualnaja tema, dobryja kasavyja zbory, kateharyčnaja nianaviść žurnalistaŭ razam z maralistami — prysutničali ŭsie elemienty niebiaśpiečnaha muvika. Karaciej, hladzieć treba adnaznačna, pryčym nie tolki dziela aśviety, ale i kab adčuć, što Miensk — sapraŭdny City of Sex. Niahledziačy na toje, što zhodna ź siužetam dziejańnie adbyvajecca pad Maskvoj.
«Kastuś Kalinoŭski»
1927 hod, niamy
Režysior: Uładzimir Hardzin
Praciahłaść: 40 chvilin
Dzie znajści: archiŭ Muzieja YouTube/torenty
U biełaruskaj historyi hierojaŭ dastatkova, ale tych, kaho možna pieratvaryć u sapraŭdny adkaz kapitalistyčnamu Linkalnu, jaki paluje na vampiraŭ, nie tak šmat. Zabudź pra toje, što napisana ŭ padručnikach, — stvaralniki filma pamachali ručkaj histaryčnaj adpaviednaści, pakinuli tolki asnoŭnyja padziei, dalej idzie fentezi.
Kali b film vyjšaŭ ciapier, jaho śmieła možna było b nazyvać «K značyć Kastuś», bo Kalinoŭski tut paŭstaje ŭ vobrazie ci to Robina Huda, ci to Haja Foksa biez maski, apantany idejaj paŭstańnia i abaronaj prostaha narodu. Razmachvajučy špahaj naprava i naleva, jon biaźlitasna bjecca z sałdatami, robić mnostva trukaŭ, skača na koniach i aktyŭna advertajzić biełaruski nacyjanalny kaścium. Uvohule, tolki komiksaŭ pa matyvach nie chapaje, a tak pierad nami ŭsie prykmiety samaha stylnaha biełaruskaha bajevika taho času — epičnaha, vidoviščnaha i pafasnaha.
«Sud pavinien praciahvacca»
(«Parad dabračynnaści»)
1931 hod, niamy
Režysior: Jafim Dzihan
Praciahłaść: 33 chviliny
Dzie znajści: Film zachoŭvajecca ŭ rasiejskich archivach, u bližejšyja paru hadoŭ pavinien źjavicca ŭ Muziei kino praz prahramu viartańnia stračanych stužak na radzimu.
Film zasnavany na realnych padziejach, a dakładniej na hazietnaj natatcy. Maładuju łabarantku elektrazavoda Alenu hvałciać piaciora chulihanaŭ, za što chłopcam śviecić abo pažyćciovaje, abo najvyšejšaja miera. Pakul im vynosiać prysud, Alenu vyhaniaje z chaty muž, zmušajučy hałoŭnuju hierainiu błukać pa vulicach, dzie jaje damahajecca kožny mužyk, jaki źjaŭlajecca na ekranie.
U vyniku chulihanaŭ prysudžajuć da rasstrełu, ale pakryŭdžanaja Alena nie zadavolenaja — jana choča bačyć na łavie padsudnych usich bravych kamsamolcaŭ, rabočych i sialan, jakija źniavažyli jaje hodnaść.
Heta dabrotnaja biełaruskaja bałabanaŭščyna, dzie pierad hledačom paŭstaje hetkaja abstraktnaja Biełaruś biez kałarytu. Tut usie mužyki kazły, a farby zhuščajucca nastolki, što i da nuara niedaloka. Akramia taho, film dalikatna kranaje temu hiendaru: siabroŭstva pamiž mužčynam i žančynaj — heta mif. Jość tolki sieks i pałavaja niaroŭnaść.
Dalej čytajcie pa hetaj spasyłcy.
